Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
Beide kanten vorige revisie Vorige revisie | Volgende revisie Beide kanten volgende revisie | ||
belgische_vluchtelingen [2018/05/10 09:41] zaanlander |
belgische_vluchtelingen [2018/05/10 12:05] zaanlander |
||
---|---|---|---|
Regel 1: | Regel 1: | ||
+ | ==== Belgische vluchtelingen ==== | ||
+ | Na het Duitse bombardement op Antwerpen op 4 augustus 1914 trokken naar schatting een miljoen Belgen de grens over naar het naar het neutrale Nederland. De vluchtelingen werden opgevangen in tentenkampen in steden als Roosendaal en Bergen op Zoom en in opvangkampen van Nunspeet, Ede, Amersfoort en Amsterdam, maar ook vonden zij onderdak bij particulieren. | ||
+ | |||
+ | Rond 350 vluchtelingen kwamen in de Zaanstreek terecht. In Zaandam coördineerde mevrouw E. Veen de opvang namens Comité voor de Belgische vluchtelingen. Zij werden opgevangen in het Nutsgebouw en in panden aan de Botenmakersstraat, | ||
+ | |||
+ | De opvang werd enorm gewaardeerd. Ook gedeserteerde soldaten maakten deel uit van de vluchtelingen. Zij verkeerden in de veronderstelling vanuit Nederland via Engeland de strijd voort te kunnen zetten. Het neutrale Nederland was echter verplicht soldaten die de grens over kwamen op te sluiten. Zij werden soms als arbeider ingezet bij bedrijven die grote personeelstekorten kenden als machinefabriek Duyvis en bij schipper Van Calcar in Koog aan de Zaan. | ||
+ | |||
+ | Met de boot die vijf uur uit Amsterdam vertrok, kwamen op 9 oktober 1914 de eersten van een totaal van 350 Belgische vluchtelingen in Zaandam aan. Voor de ontvangst was de pastorie der Doopsgezinde gemeente aan de Hoogendijk, die wegens het vertrek van de predikant tijdelijk onbewoond is, in gereedheid gebracht. De zuigelingen werden ondergebracht bij mevrouw Keg-Lindt, waar een twintigtal wiegjes keurig opgemaakt gereed stonden. Zij had voor dit doel haar gehele huis ingericht. Nadat zij van spijs en drank waren voorzien, werden allen door mevrouw Keg in de gelegenheid gesteld een bad te nemen, waarvan een dankbaar gebruik werd gemaakt. | ||
+ | |||
+ | Tal van Zaandamse ingezetenen beijverden zich om de aangekomenen het lot zo dragelijk mogelijk te maken. De beklagenswaardige gevluchten vonden een hartelijke ontvangst. Hun dank aan medeburgers en burgeressen, | ||
+ | ==Krommenie== | ||
+ | In Krommenie arriveerden op 20 oktober 1914 per trein een 64-tal Belgische vluchtelingen, | ||
+ | |||
+ | De commissie voor huisvesting der Belgische vluchtelingen verzoekt opgave van namen en adressen van Zaandamse families, die bereid zijn kosteloos of tegen een overeen te komen bescheiden vergoeding Belgische Families bestaande uit 2, 3 of hoogstens 4 personen kost en inwoning te verschaffen. Spoedige aanmelding is gewenst: voor de Westzijde bij M.E. van der Veen, Westzijde 105, voor de Oostzijde bij TH. Blans, Oostzijde 109. | ||
+ | |||
+ | Gedurende de laatste weken van december 1914 keerden, ondanks het oorlogsgevaar, | ||
+ | |||
+ | De burgemeester van Mechelen heeft naar aanleiding van het hem gebrachte bezoek en de hem gedane vraag om inlichtingen, | ||
+ | |||
+ | === Japie van Esschen === | ||
+ | Te Zaandam werd half oktober 1914 in de kliniek voor zuigelingen een vondeling opgenomen van, naar schatting, drie á vier maanden oud. Het kind werd te Esschen gevonden en meegenomen. In de burgerlijke stand voor de vluchtelingen werd het kind, dat van het mannelijk geslacht is, ingeschreven onder de naam van [[https:// | ||
+ | |||
+ | Dinsdagmorgen 27 oktober 1914 werd één van de gevluchte Belgen, die in de loop van vorige week was overleden, plechtig ter aarde besteld. De tragiek werd verhoogd, daar deze 63 jarige man op de vlucht zijn vrouw die hulpbehoevend was, is kwijtgeraakt en dat nu niemand van de zijnen wist van zijn sterven. Achter de lijkbaar gingen tal van lotgenoten, eerst naar de R.K. Parochiekerk, | ||
+ | |||
+ | Het benodigde geld vloeide in aanvang ruimschoots tegemoet. Langzamerhand minderde dit echter, zodat eind november 1914 het comité voor een tekort stond van f 580. Dit bedrag is door B.& W. toegekend, hetgeen later met de regering is verrekend. Tevens heeft de regering toezegging gedaan, dat in vervolg voor een volwassene 35 cent en voor een kind 20 cent per dag zal worden vergoed. Hiermee heeft de regering vrijwel ten volle de zorg voor de Belgische vluchtelingen op zich genomen. | ||
+ | |||
+ | //,,Want ik was hongerig geweest\\ | ||
+ | en gij hebt mij te eten gegeven\\ | ||
+ | ik was een vreemdeling\\ | ||
+ | en gij hebt mij geherbergd."// | ||
+ | |||
+ | Zo sprak eens de grootste mensenkenner en Hij beloofde aan de aldus handelende het hoogste loon. En zo hebt gij gehandeld, Nederlanders, | ||
+ | |||
+ | Dank, bevolking dank aan allen, arm en rijk, die kies uw behulpzame hand hebt gestoken om de oorlogsweeën te keer te gaan. Dank aan u, edele harten, die de last van vluchtende huisgezinnen gans ten dele, hebt opgenomen en onze kinderen met zo liefderijk geopende armen uw gastvrije haard hebt ontvangen en als uw eigen kinderen behandelt.\\ | ||
+ | |||
+ | Dank aan u, verhevene harten, die de zo edele maar zware, last van vluchtelingenzorg het eerst op uw schouders hebt getild, en hem zo blijmoedig blijft dragen; gij zijt de ziel de geest van het hier zo wel ingericht werk van naastenliefde jegens vluchtelingen; | ||
+ | |||
+ | Want eens, het is een innig mijn binnenste verankerd gevoel, eens zeg ik, eens zullen we mogen gaan met een van vreugde stralend gelaat en het hart kloppend van onuitwisbaar genot, naar ginder, naar 't zuiden; naar ons huisje of waar het was, naar familie en vrienden, naar alles, alles wat we hebben verlaten, mensen en dieren, velden en weiden, bomen en bloemen, bergen en dalen, wegen en paden naar 't Vaderland ! Doch in ons van vreugde tot barstens toe kloppend hart, zal dan onuitwisbaar geprent zijn de naam van het gastvrije Wormerveer. | ||
+ | |||
+ | En onze kinderen zullen, bij hun eerste stamelen, de namen prevelen van hen die hun moeders en vaders de reddende hand hebben toegestoken in de nijpende oorlogsnood. En steeds, het zij in t lieve vaderland of in verre ballingschap, | ||
+ | |||
+ | Eén banneling voor allen. | ||
+ | Wormerveer, december 1914 | ||
+ | |||
+ | Bron: [[https:// | ||
+ | |||
+ | Op 12 maart 1915 werd het bestuur van de afdeling Zaanstreek van het Algemeen Nederlands Verbond, dat zich nog steeds belast met de verzorging van de hier vertoevende Belgische vluchtelingen, | ||
+ | ==Watersnoodcomité== | ||
+ | Het dagelijks bestuur van Zaandam heeft in februari 1916 aan het Watersnoodcomité in overweging gegeven grote barakken voor de vluchtelingen uit onze eigen plaats en uit de omliggende dorpen aan te schaffen, om zo de scholen weer geheel vrij te krijgen voor het onderwijs. Nog steeds wordt aan de leerlingen halve dagen les gegeven. Alleen de leerlingen uit de hoogste klassen krijgen weer volledig onderwijs. Daar de bouw van geheel nieuwe barakken weer met grote onkosten gepaard gaat, wordt thans een onderzoek ingesteld, of het niet mogelijk is de barakken, die zijn gebruikt voor de Belgische vluchtelingen, | ||
+ | |||
+ | Het Steuncomité-Wormerveer riep in september 1916 op om kleding en schoeisel, waarnaar veel vraag was, af te staan. De heren Breed (Weeshuis) en Atsma (Werkhuis) namen overcomplete artikelen voor het goede doel graag in ontvangst. Op verzoek konden grotere en kleinere partijen goederen ook aan huis worden afgehaald. Waar men tijdens de inval van de Belgische vluchtelingen in minder dan geen tijd hele voorraden bijeen had in het Werkhuis, werd er niet aan getwijfeld of Wormerveer zal ook dit maal nog wel wat weten te vinden om de minderbedeelden te helpen. | ||
+ | |||
+ | ==Het vertrek van de Belgen== | ||
+ | Alvorens naar hun vaderland terug te keren, werden de in Zaandam nog verblijvende Belgische vluchtelingen dinsdagavond in het Apollo-Theater ontvangen, waar hun tot afscheid een aangename avond werd bereid. Behalve het bijwonen van de bioscoop-voorstelling, | ||
+ | |||
+ | ,,Wij hebben gemeend allen nog éénmaal bij elkaar te moeten roepen, alvorens u de terugreis naar het vaderland aanvaardt, nadat u langer dan vier jaar in Zaandam hebt vertoefd. Immers er is in die vier jaar heel wat gebeurd, nadat u op die gedenkwaardige tiende oktober 1914 tijdens de beschieting van Antwerpen naar Holland kwam vluchten! In Zaandam waren wij van mening, dat wij ook een plicht te vervullen hadden door een gedeelte van de naar schatting 600.000 vluchtelingen hier te ontvangen en tijdelijk te herbergen. Zowel mevrouw Keg-Lind als de afdeling Zaanstreek van het Algemeen Nederlands Verbond stelden zich daartoe met het hoofd-comité in Amsterdam in verbinding, en zo kwamen in een tweetal transporten uit Amsterdam een 400-tal vluchtelingen aan, die voorlopig werden ontvangen in het welwillend beschikbaar gestelde gebouw van de rooms-katholieke Volksbord. | ||
+ | De halve stad hielp mede bij de ontvangst: hetzij door het afstaan van geld, kledingstukken en meubelen, hetzij door het beschikbaar stellen van leegstaande huizen, waarvan er in allerijl een negental werden ingericht. Met behulp van Het Witte Kruis werden alle vluchtelingen gebaad en zo nodig van schone kleding voorzien, waarna zij, dank zij de zorgen van de dames die aan het hoofd van de tehuizen waren geplaatst, in de nieuw gevormde grote huisgezinnen liefderijk werden opgenomen. Een woord van hartelijke dank is hier zeker op zijn plaats voor al die **vriendelijke medewerksters**, | ||
+ | |||
+ | * mevrouw Blans voor de R.K. Volksbond, | ||
+ | * mevrouw v. Orden en Flentrop voor 't Doopsgezinde Weeshuis in de Oostzijde, | ||
+ | * bijgestaan door vader en moeder van der Vegte, de heer en mevrouw Koppies voor de Doopsgezinde Pastorie Westzijde, | ||
+ | * mevrouw van Dam voor 't Tehuis in de Botenmakersstraat; | ||
+ | * mevrouw Jans voor dat in de Stationsstraat; | ||
+ | * mevrouw Keg-Eijkman met haar dochter voor 't huis aan de Hoogendijk; | ||
+ | * mevrouw Veen voor het tweede tehuis in de Stationsstraat, | ||
+ | * terwijl mevrouw Keg-Lind in eigen huis een zuigelingen-verzorging had ingericht. Daarnaast hadden zich enkele dames beschikbaar gesteld om 't zo moeilijke vraagstuk van de kledingvoorziening te regelen en komt aan | ||
+ | * mevrouw van Sante, geholpen door mevrouw Veldhuyzen, een woord van hartelijke erkentelijkheid toe voor de zorgen, welke zij hieraan geruime tijd heeft besteed. Hieraan dient nog toegevoegd, dat wij ook op andere wijze veel hulp en medewerking mochten ontvangen: | ||
+ | |||
+ | * van de Zaandamse doctoren, die hun diensten geheel gratis verleenden; | ||
+ | * van de Zaandamse apothekers, die de vele recepten tegen kostprijs beschikbaar stelden; | ||
+ | * van vele gezinnen in de Botenmakersstraat en elders, die met meubelen, dekens, levensmiddelen hielpen; | ||
+ | * van mevrouw Minderhoud, die het souterrain van haar huis voor meubelberging ter beschikking stelde; | ||
+ | * van de besturen der Doopsgezinde gemeenten, die niet alleen geldelijk hielpen, doch ook hun gebouwen ter beschikking stelden; | ||
+ | * van Thomas Blans, die een prachtige burgerlijke stand inrichtte; | ||
+ | * van de leden van de Huisvestingscommissie: | ||
+ | ==Lief en leed== | ||
+ | Wat de vluchtelingen zelf betreft is het wel aardig nog enige cijfers te geven omtrent de lotgevallen in de vier jaar, in totaal zullen te Zaandam ongeveer 425 vluchtelingen van Belgische nationaliteit zijn geweest, waarvan een groot deel bestond uit Belgisch spoorwegpersoneel, | ||
+ | |||
+ | Natuurlijk zijn wij bij zulk een talrijke kolonie niet gespaard gebleven voor sterfgevallen, | ||
+ | |||
+ | Gelukkig stonden tegenover deze sterfgevallen ook een aantal geboorten, ongeveer 15 bedragende, waaronder nog onlangs een tweeling van Cuit. Ook diverse huwelijken hadden plaats, zowel tussen de Belgen onderling, als tussen de beide zo verwante nationaliteiten. | ||
+ | |||
+ | Zo gezegd, verminderde het oorspronkelijk aantal van ca. 400 vluchtelingen spoedig, omdat direct na de bezetting van Antwerpen en de geruststellende verklaringen van de Duitse regering een groot aantal vluchtelingen weer naar huis en haard terug wensten te gaan. Anderen vonden in de loop des tijds werk te Amsterdam, Andijk en elders, terwijl wij ook enkele gezinnen wisten te plaatsen te Amerongen onder de hoede van het daar bestaande comité, waar zij lange tijd verbleven in 't jachthuis van Graaf Bentinck die thans heel andere gasten herbergt! | ||
+ | |||
+ | Ook hebben een aantal vluchtelingen, | ||
+ | |||
+ | En thans is het ogenblik gekomen, dat ook de nog aan Zaandam trouw gebleven vluchtelingen de tijd gekomen achten naar hun vaderland terug te gaan, hun vaderland, dat inmiddels mede door de moed en het doorzettingsvermogen van de Belgische troepen van de vijanden na lange jaren strijd is vrijgemaakt. Het moet voor u lieden een heerlijk gezicht zijn, om in Antwerpen teruggekomen de schitterende Belgische driekleur weer van de Onze Lieve Vrouwe Toren te zien wapperen, in plaats van de kleuren van de overheersers! Hartelijk gelukgewenst met een dergelijke terugkeer naar het vrije, onoverwonnen land | ||
+ | |||
+ | Ons Nederlanders, | ||
+ | |||
+ | Geen verwijdering, | ||
+ | ==Afgunst== | ||
+ | Moeilijker is het wegnemen van de afgunst, die klaarblijkelijk in België tegenover Holland heerst, omdat wij buiten de oorlog zijn gebleven. Gij allen zult het echter kunnen constateren, | ||
+ | |||
+ | Desniettegenstaande hebben wij het onze plicht geacht, u allen hier te verwelkomen en gastvrij te blijven ontvangen. Dat wij hiermee succes hebben gehad danken wij echter ook mee in de eerste plaats aan de houding van de Belgische vluchtelingen zelf. Zij hebben zich hier te Zaandam steeds behoorlijk gedragen, en zijn even vlijtig en ijverig geweest, als terecht van het Belgische volk mag getuigd worden. Zodra de Nederlandse regering verklaarde, hiertegen geen bezwaar meer te hebben, zijn de meesten dadelijk aan het werk gegaan, de meesten op de Artillerie-inrichtingen bij de Hembrug, anderen in hun eigen vak bij particuliere werkgevers. Bijna allen hebben dan ook daarna geheel of zo goed als geheel in eigen onderhoud kunnen voorzien, hetgeen met waardering mag worden getuigd. | ||
+ | |||
+ | Toch wensen zij thans naar hun vaderland terug te gaan, zoals geheel verklaarbaar is. Het schijnt dat er toch maar niets gaat boven het plaisante Antwerpen, de sinjorenstad. Ik wens thans te eindigen met u allen hartelijk dank te zeggen voor de steeds getoonde medewerking en u een gelukkige terugreis toe te wensen en een voorspoedige vestiging in het eigen, bevrijde vaderland. | ||
+ | |||
+ | Hierna brachten de Belgen in hartelijke bewoordingen dank aan allen voor de genoten gastvrijheid, | ||
+ | ==Koningin Elisabeth-medaille== | ||
+ | Mevrouw C. Keg—Lind, werd begin december 1919 door Z.M. de Koning van België begiftigd met de Koningin Elisabeth-medaille, | ||
+ | |||
+ | Zie ook: [[https:// | ||
+ | |||
+ | |||
+ | {{tag> |