familiebedrijven

De eerste twee generaties Verkade: E.G. Verkade Sr. en zijn zoons Ericus Gerardus Jr. en Arnold in 1896

Bedrijven waarvoor opeenvolgende generaties van een familie zowel het benodigde bedrijfskapitaal als de leidinggevenden leveren. Van eind 16e eeuw tot in de 20e eeuw hebben familiebedrijven de economische structuur van de Zaanstreek grotendeels bepaald. Van de vele Zaanse familiebedrijven kregen de grote industriële ondernemingen de meeste bekendheid (zie verwijstableau). Daarnaast hebben uiteraard in de agrarische sector, maar ook in de dienstverlening en bijvoorbeeld de walvisvaart veel families van vader op zoon deelgenomen.

Toen na de Spaanse troebelen in deze streken eind 16e eeuw de handel zich wat herstelde, kwam met de komst van de industriemolen een snelle groei van allerhande productiebedrijfjes op gang. Maar de Zaanse ondernemer bleef lang voor alles koopman en handelaar en vaak was het productiebedrijf voor het zakendoen van minder betekenis.

Bovendien hadden de Zaanse ondernemers zeker in de 17e eeuw de neiging hun risico`s te spreiden door belangen te hebben in diverse activiteiten. Zo had Gerrit Jansz Vis (1658-1709) een stijfselmakerij annex -handel, een graanhandel, was hij deelgenoot in een walvisrederij en had hij een aandeel in een oliemolen. Men werkte voor de productie graag in compagnieën, waarbij vaak de grootste aandeelhouder, dan wel een terzakekundige als 'gaandehouder' voor een bepaalde vergoeding het eigenlijke molenbedrijf beheerde.

Ambachtelijke gildestructuren ontbraken, waardoor ieder naar hartelust kon experimenteren of zich allengs specialiseren. Bepaalde families legden zich op een bezigheid toe, zoals vele generaties scheepsbouwers in de familie Rogge, verfhoutmalers van de familie Heyme Visplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVis, Heyme Vis

* Wormerveer * Zaandijk * Heyme Vis

Vis, Heyme

Ondernemersgeslacht, actief in de verffabricage

vanaf het begin van de 17e tot in de 20e eeuw.

De verfhoutmalerij was al van het prille begin van de industriële ontwikkeling in de Zaanstreek vertegenwoordigd. Nadat het Amsterdamse tuchthuis het monopolie had verkregen op het raspen van het verfhout, werd op veel plaatsen - ook in de Zaanstreek - illegaal verfhout gemalen. Zie ook
en papiermakers bij de vele takken van de familie Honig(h)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig(h)

Ondernemersgeslacht te Zaandijk, speelde vanaf het begin van de industriële ontwikkeling van de Zaanstreek een zeer actieve rol in het bedrijfsleven, oorspronkelijk vooral in de

* papierfabricage, allengs ook als * walvisreders, * verfmalers, * olieslagers, *
. Soms ontwikkelde een latere hoofdactiviteit zich aanvankelijk als nevenactiviteit. De vroegste leden van de familie Van de Stadt waren 'waterschippers' die onder meer houtvlotten versleepten over het IJ, waaruit als nevenbedrijf de houthandel ontstond. De sleepactiviteiten werden later geliquideerd, maar de houthandel bleef bestaan. Ook bijvoorbeeld de oliezaken van de familie Kaars Sijpesteijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaars Sijpesteijn

Ondernemersgeslacht in de 18e, 19e en 20e eeuw.

De belangen van de familie Sijpesteijn in de zeildoekfabricage werden geërfd van de familie Kaars. Jan Sijbrantsz. Kaars (1735-1812), zeildoekreder uit Krommenie, was gehuwd met Etje Pieters Kuyper (1736-1781), eveneens stammend uit een rolredersfamilie. Hun dochter Bregje Kaars (1775-1803) trouwde Hendrik Sijpesteijn (1773-1835), zoon van Willem Sijpesteijn (1739-1818) en de zeer vermogende Trijntje Streek. Deze Willem was afko…
ontwikkelden zich eerst heel bescheiden naast de grote belangen in de zeildoekfabricage en de rederij op Oost-Indië.

Van onder meer de volgende geslachtsnamen, die aan een familiebedrijf zijn verbonden, is in de encyclopedie een vermelding opgenomen.

Arissesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArisses

Ondernemersgeslacht te Westzaan in de 17e en 18e eeuw. De Rolrederij was niet beperkt tot Krommenie. Ook in Westzaan kwamen rolrederfamilies voor, zoals bijvoorbeeld voor vijf generaties de familie Arisses.

In 1612 overleed in Krommeniedijk Aris Gerritsz, die met zijn zonen Jan Arisz (geb. ca. 1595) en Arian Arisz de rolrederij en spinnerij bedreef. Jan Arisz trouwde Guurtje Willems uit Westzaan en hun zoon Willem Jansz Arisses (ca. 1630-1688), gehuwd met Lijsbeth Jansz, was rolreder …

Atenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAten, Firma Remmert

Houtzagerij te Zaandam, zie Stoomzagerij De Bark

Avisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAvis (ondernemersgeslacht)

Ondernemersgeslacht uit de 19e eeuw. De firma der Sociëteit van de Blauwselfabriek en Negotie te Westzaan ging in 1824 in liquidatie en werd verworven door Cornelis Avis sr. (gest. 1839) stijfselfabrikant te Oostzaan, die zijn zoon Cornelis Avis Cz. (1804-1863) tot beheerder aanstelde. Deze Cornelis vestigde zich direct te Westzaan. In 1825 werd procuratie verleend aan Cornelis Avis, Cornelis Al en Cornelis Vet, de laatsten hadden als vorige eigenaren gewerkt. In 1827…

Blaauwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlaauw, Dirk

(1701-1782) Papiermaker en -handelaar te Wormerveer. Als zoon van eenvoudige mensen, Jan Allertsz. Dral en Neeltie Blaauw, erfde Dirk Blaauw van zijn grootvader van moeders zijde (Dirk Cornelisz Blaauw, naar wie Dirk was vernoemd), de papiermolen de Oude

Blansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlans

Ondernemersgeslacht in de 19e en begin 20e eeuw. Dat ondernemerschap in de Zaanstreek niet alleen was weggelegd voor doopsgezinden bewees de Katholieke familie Blans die afkomstig was uit de Katholieke enclaves Haaldersbroek en het Kalf.

Boonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoon bv, Koninklijke Fabrieken

Cacaofantasieproductenfabriek en oorspronkelijk cacao-, chocolade- en blauwselfabriek te Wormerveer, ontstaan in 1813. Grondlegger van het bedrijf was Jacob Willem Boon (Zie: Boon ondernemersgeslacht), die in mei 1813 op bescheiden schaal met molen

Caescoperplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCaescoper

Ondernemersgeslacht in 17e en 18e eeuw. Cornelis Arisz (1593-1677) te Westzaan, zoon van Arisz Dirksz en Guurtje (1554-1648), was gehuwd met Trijntje Jans (1592-1653). Hij was waarschijnlijk olieslager en bezat 3/8 part in Het Pink te Koog.

Zijn zoon Aris Cornelis Caescoper (1618-1689) woonde in Koog en was ook getrouwd met een Trijntje Jans (1620-1687). Hij was naast olieslager met een part in

Crokplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCrok

Ondememersgeslacht in de 19e eeuw. De oliezaken van de familie Crok werden gesticht door Teunis Crok (1801-1866), zoon van Jan Crok en Duifje den Adel, gehuwd met Trijntje Cornelis Brandenberg. Teunis Crok begon als bakker, maar werd om redenen van verschil van mening met de ambtenaren '“heuker' (graan- en meelhandelaar). Deze zaken floreerden en hij kon later een oliemolen kopen en de oliezaken gestaag uitbreiden. Achtereenvolgens kwamen de volgende molens in zijn bezit:

Dekker (Zaandam)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDekker Jz, Stoomhoutzagerij J

Voormalig houtbedrijf te Zaandam, familie-onderneming. In 1845 kocht Jan Dekker Gerbrandszoon (1803-1867), gehuwd met Aagje de Jager, graan- en oliehandelaar, olieslager en peller ter fa. Cornelis Dekker & Zoon, voor zijn zoon Jan de oude wagenschotzager

Dekker (Wormerveer)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDekker, Jan

Handelsonderneming en aanvankelijk ook (chemische) industrie te Wormerveer; familie-onderneming vanaf eind 18e eeuw, in 1991 onderdeel van Naarden International te Naarden.

In 1774 richtte Jan Gerbrandsz. Dekker gehuwd met Guurtje Cornelisd. Schenk, samen met zijn zwager Lammert Trip gehuwd met Claartje Jansd. Schenk, de firma Trip & Dekker op, maar in 1778 besloot hij onder eigen naam door te gaan met zijn 'handel in potasch en weedasch', met daarnaast een trashandel. De tras werd…

Duyvisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDuyvis

Ondernemersgeslacht, reeds bekend in de 16e eeuw, vooral actief in de 19e en 20e eeuw. De familie Duyvis stamt van het geslacht Duven af, dat al lang geleden in de Zaanstreek woonde en werkte. Jan Duven had omstreeks 1365 al visrechten in Jisp en Nek: zijn nageslacht woonde in Assendelft, waar Havick Jans Duven (ca. 1510-ca. 1580) een zoon had, genaamd Gerrit Havicz (1550-1614) die trouwde met Trijn Claes Duyves (geb 1635), dochter van Claes Cornelis alias Claes Duyves, schepen te Assend…

Van Gelderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGelder, Van Ondernemersgeslacht

De geschiedenis van het Zaanse geslacht Van Gelder begon met Pieter Smidt van Gelder (1762-1842) die met het gezin van zijn vader in 1781 naar Zaandam was gekomen. De doopsgezinde dominee Hendrik van Gelder (1736-1808) was namelijk naar Westzaandam beroepen. Vader Hendrik was eerst getrouwd geweest met Maria Smidt (1736-1772) en hertrouwde later met Geertruid Eindhoven (1740-1800). Na het overlijden van zijn eerste vrouw beloofde hij dat voortaan de kinderen die …

Honig(h)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig(h)

Ondernemersgeslacht te Zaandijk, speelde vanaf het begin van de industriële ontwikkeling van de Zaanstreek een zeer actieve rol in het bedrijfsleven, oorspronkelijk vooral in de

* papierfabricage, allengs ook als * walvisreders, * verfmalers, * olieslagers, *

Kaars Sijpesteijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaars Sijpesteijn

Ondernemersgeslacht in de 18e, 19e en 20e eeuw.

De belangen van de familie Sijpesteijn in de zeildoekfabricage werden geërfd van de familie Kaars. Jan Sijbrantsz. Kaars (1735-1812), zeildoekreder uit Krommenie, was gehuwd met Etje Pieters Kuyper (1736-1781), eveneens stammend uit een rolredersfamilie. Hun dochter Bregje Kaars (1775-1803) trouwde Hendrik Sijpesteijn (1773-1835), zoon van Willem Sijpesteijn (1739-1818) en de zeer vermogende Trijntje Streek. Deze Willem was afko…

Kuyperplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKuijper

Ondernemersgeslacht in Krommenie in de 18e eeuw. De doopsgezinde familie Kuijper is een typisch voorbeeld van een geslacht van rolreders/zeildoekfabrikeurs.

Een rolreder bestierde het gehele productieproces van 'canefas'. Hij kocht de gedorste hennep, liet die door een hekelaar op loon hekelen en vervolgens beuken in een hennepklopper (waarin hij zelf meestal een aandeel had), vervolgens de hennep in zijn eigen ziedhuis koken met potas en drogen op zijn erf. Dit laatste werd gedaan doo…

Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLaan

Ondernemersgeslacht, met grote economische en maatschappelijke invloed in Wormerveer in de 18e, vooral de 19e, en het begin van de 20e eeuw. De familie Laan behoort niet tot de oudste Zaanse families, die vanaf de 17e eeuw deelnamen aan het industriële leven. Het is een oorspronkelijk agrarisch geslacht, dat nog altijd in Waterland en West-Friesland is vertegenwoordigd.

De Langeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLange, de

Ondememersgeslacht te Zaandam in de 18e, 19e en 20e eeuw. Pieter de Lange was de zoon van Pieter Pergerrits, die in 1743 bankroet ging en het land uitvluchtte. Zijn kinderen deden daarna afstand van hun vaders naam en namen de familienaam aan van hun moeder, Anne Adriaans de Lange. Pieter de Lange was gehuwd met Maretje Groot, dochter van Allert Groot. Deze Allert had naast een handel in runderen en schapen in 1757 ook een houthandel, welke zaken zouden vererven aan de kinderen van Ma…

Van der Leyplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLey, van der

Ondernemersgeslacht toegespitst op het maken van papier te Zaandijk in de 17e en 18e eeuw. De familie Van der Ley was één der oudste Zaandijker papiermakersfamilies.

Al voor 1605 had Pieter Jansz van der Ley de papiermolen in Zaandijk laten bouwen. Dat blijkt uit de schuldbekentenis en het onderpand dat hij voor de lening van 1500 gulden gaf: “Een stuck land omtrent maetslant vier campen van de Saendijck leggende agter Jan Eggeses in de Middel, belent ten suydsyde Gerrit Dirckxs …

Matsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMats, geslacht van houthandelaren

in Westzaan en Zaandam in de 17e, 18e en 19e eeuw. De familie Mats stamt af van Arian Cornelisz Volger (gest. 1609), van wie Claes Arisz Caescoper (1650-1729) in zijn 'Journaal' (zie: Dagboeken journaals) schreef dat hij voor zijn trouwen tot de Roomschgezinden behoorde', maar tot inkeer kwam, en te Alkmaar in plaats van een roodlakenschen hemdsrok een bijbel kocht en tot de

(Stadlanderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStadlander en Middelhoven bv, De Wed

Voormalige houthandel te Zaandam, opgericht in 1804 door Antje van Eys, weduwe van H. Stadlander en haar schoonzoon J.B. Middelhoven. Zij begonnen het bedrijf op een terrein aan de Oostzijde te Zaandam, later bekend als het Land van Middelhoven, als voortzetting van de activiteiten van de overleden koopman H. Stadlander. Ook diens
) *Middelhovenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMiddelhoven

Ondernemersgeslacht, in de 16e eeuw door geloofsvervolging uit de omgeving van Sittard verdreven en na een zwerftocht via Antwerpen, Middelburg en Delfshaven in de Zaanstreek gekomen.

In 1660 vestigde Johan Dirkszoon Middelhoven zich in Zaandam en later Krommenie en vond daar aansluiting bij zijn doopsgezinde geloofsgenoten, onder wie hij ook als leraar werkte. Hij was de vader van een talrijk geslacht, dat zich bezighield met verschillende takken van handel, molenindustrie en rede…

Prinsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPrins ondernemersgeslacht

Ondernemersgeslacht te Wormerveer in de 18e en 19e eeuw.

Simon Jansz Prins (1738-1814), gehuwd met Trijntje Cornelis Makkes (1740-1823), was afkomstig uit De Rijp en vestigde zich in 1779 in de Dubbele Buurt te Wormerveer als bakker. Zijn jongste zoon Jan Simonsz Prins (1775-1837), gehuwd met Lobbrecht (Lopje) Pauw nam in 1802 de bakkerij van zijn vader over. De oudste zoon

Roggeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRogge

Ondernemersgeslacht, vooral in de scheepsbouw in de 17e en 18e eeuw. Jan Jansz Rogh (1602- 1676), gehuwd met Mary Jans, vestigde zich omstreeks 1630 in Sardam als Meester Scheepmaker. Hij had twee zoons, Jan en Tewis, die beiden in het vak van hun vader werden opgeleid. Jan Jansz Rogh (1637-1696), ook wel Jan Rogge de Jonge genoemd, huwde tweemaal. Van zijn eerste vrouw weten we niets, zijn tweede vrouw heette Dieuwertje IJsbrants. Hij had twee dochters, Guurtje (†1717) en Immitie (†1682)…

Sabeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSabel

Ondernemersgeslacht te Zaandam in de 19e en 20e eeuw. In 1867 kwam August Wilhelm Friedrich Zabel (1844-1917) in deze streken, zoon van Gottlieb Zabel en Henriette Jenz uit Mlijkovel Kosjesen in Polen. De Zabels waren begin 18e eeuw van Zweden naar Polen getrokken en August vocht voor Pruisen bij Koniggratz. Hij was op weg naar Amerika, maar kwam in Nederland andere Polen tegen, die door de crisis gedwongen waren te repatriëren. Hij besloot in Holland te blijven en vond werk als grondwerk…
l
Schoenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPieter Schoen

Verfbedrijf te Zaandam, later omgedoopt tot Sigmacoatings, sinds 2008 onderdeel van PPG.

De familienaam Schoen kwam rond 1600 al op verschillende plaatsen voor en stamde vermoedelijk zelfs uit de 13e of 14e eeuw. In januari 1725 kreeg

Simonszplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSimonsz & Zoon., Houthandel nv v/h H

Houtzagerij en houthandel te Zaandam; in 1965 na een fusie omgezet in Simonsz Weeteling en in 1981 na een fusie in Simonsz & Middelhoven. De houthandel werd gesticht door Johannes Simonsz (1790-1870), eerst gehuwd met Anna Maria Ebmeijer (gest. 1833) en daarna met de welgestelde burgemeestersdochter Aafje Dekker (gest. 1886), zoon van Hendrik Simonsz (1758- 1827) en Elisabeth Rijger (1760-1795). Johannes Simonsz had eerst een levensmiddelenhandel, voerde ee…

Smitplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSmit, geslacht

Oorspronkelijk uit Oldemarkt (n.w. Overijssel) afkomstig geslacht van Zaanse kooplieden en fabrikanten. In Overijssel waren de voorvaderen smidsbaas, waardoor de familienaam kan worden verklaard. In de 18e eeuw en aan het begin van de 19e eeuw kwamen Gerrit Cornelisz Smit. Cornelis Cornelisz Smit en Wiechert Andriesz Smit afzonderlijk en als bakkers naar de Zaanstreek. Van hen werd Cornelis Cornelisz Smit (Oldemarkt 1734-Koog 1801) de grondlegger van het Koogse geslacht van zaken…

Van de Stadtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStadt, van de

Ondernemersgeslacht in Zaandam, vanaf het begin van de 18e eeuw actief in met name de houthandel. Vele leden van de familie van de Stadt waren actief in houtzaken. Eén familiebedrijf, Engel van de Stadt & Zoonen, is zeven generaties van vader op zoon vererfd.

Vasplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVas, Geslacht

Oud en bijzonder vermogend Wormerveers geslacht, in de 19e eeuw in mannelijke lijn uitgestorven.

In 1588 kwam al een Claes Vasterszoon in het maatboek voor. De voornaam Vastert, waaruit de geslachtsnaam is gevormd, kwam buiten de Zaanstreek niet voor. Voor de Wormerveerse geschiedenis zijn van belang Vastert Claesz (1583-1665), die in de eerste helft van de 17e eeuw als houtkoper en timmerman een belangrijk aandeel had in de uitbreiding van zijn dorp en de financiering daarvan, a…

Verkadeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerkade

Ondernemersgeslacht in Zaandam in de 19e en 20e eeuw.

De stichter van het familiebedrijf van Koninklijke Verkade NV Ericus Gerhardus Verkade (1835-1907) werd in Vlaardingen geboren als jongste in een gezin met vier kinderen van de notaris Ericus Gerhardus Verkade (1801-1835) en de Zaanse Geertruida van Gelder (1799-1851). Een maand voor zijn geboorte was zijn vader overleden. Zijn moeder Geertruida verhuisde in 1812 naar haar geboortestreek, waar ze in 1845 hertrouwde met Jan Keg (1798…

Vis, Heymeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVis, Heyme Vis

* Wormerveer * Zaandijk * Heyme Vis

Vis, Heyme

Ondernemersgeslacht, actief in de verffabricage

vanaf het begin van de 17e tot in de 20e eeuw.

De verfhoutmalerij was al van het prille begin van de industriële ontwikkeling in de Zaanstreek vertegenwoordigd. Nadat het Amsterdamse tuchthuis het monopolie had verkregen op het raspen van het verfhout, werd op veel plaatsen - ook in de Zaanstreek - illegaal verfhout gemalen. Zie ook

Visplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVis, ondernemersgeslacht Wormerveer

* Wormerveer * Zaandijk * Heyme Vis

Vis

Ondernemersgeslacht uit Wormerveer in de 19e eeuw

Een jongere zoon van Jan Vis Heymesz (1765-1818) en Trijntje Cleyndert (1773-1834), was Albert Vis, ondernemersgeslacht Wormerveer (1801-1848), gehuwd met Neeltje Groen (1801-1852). Hij werkte aanvankelijk op het kantoor van de heren

(Corver) van Wessemplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWessem, Corver van

Ondernemersgeslacht in de 19e en 20e eeuw te Zaandam.

Jan Carel van Wessem (Tiel, 14 maart 1799- Zaandam, 18 juni 1864), zoon van de Tielse koopman Adrianus van Wessem en Jenneke van de Heuvel, gehuwd met Maartje Corver (1801-1884), dochter van Cornelis Corver en Aaltje Ebmeijer. J.C. was raadslid en wethouder van Zaandam van 21 maart 1847 tot 18 juni 1864, houthandelaar en oliefabrikant, hij werkte met

Bij het ontstaan van een familiebedrijf speelde de schoonfamilie vaak een beduidende rol. Zo trouwde Cornelis Simon Prins (1771-1843), zoon van een bakker in de Dubbele Buurtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDubbele Buurt

Bijzondere bebouwingswijze van de dijk langs de Zaan, voor komend te Koog en Wormerveer. Dubbele buurten worden gekarakteriseerd door een grote hoeveelheid huizen dicht bij elkaar. De twee Zaanse dubbele buurten hebben hun oorspronkelijke aanzicht verloren, maar de naam Dubbele Buurt bleef gehandhaafd. Ze ontstonden doordat men bij dreigende dijkdoorbraak langs de oorspronkelijke dijk een tweede waterkering aanlegde. Zo ontstonden twee dijken naast elkaar die beide bebouwd werden.
te Wormerveer, met de rijke erfdochter Trijntje Oot (1775-1852) die van haar moeder een fortuin erfde van de familie Vas, waarmee Cornelis zijn olieslagerij De Liefde kon beginnen, die zou uitgroeien tot een der grootste oliefabrieken van West-Europa.

Hendrik Sijpesteijn (1773-1835) huwde Bregje Kaars(1775-1863), waardoor hun zoon Willem Sijpesteijn (1800-1855) de zeildoekrederij van zijn grootvader Jan Kaars kon erven. Hoewel de familie Middelhoven niet onbemiddeld was, ontstond de firma Weduwe Stadlander & Middelhoven uit het houtbedrijf van Hendrik Stadlander, toen diens weduwe Antje van Eys (1747-1820) zich associeerde met haar schoonzoon Jacob Middelhoven (1785-1846).

Een enkele keer werd het bedrijf in vrouwelijke lijn voortgezet, die dan weer de naam van de mannelijke lijn aannam. Een voorbeeld is het verfbedrijf Schoen. Toen Pieter Simonsz Vrouwes, zoon van Aafje Jansz Schoen (1720-1758) en Symon Claasz Vrouwes, de zaken van zijn oom Jan Claasz Schoen (1718-1777) erfde, ging hij zichzelf maar Pieter Simonsz Schoen (1745-1807) noemen en ook al zijn nakomelingen noemden zich Schoen. Een ander voorbeeld is het ontstaan van de olie-activiteiten in de papiermakersfamilie Honig(h), waarbij Gerrit zoon van Stijntje Caescoper(1683-1722) en Cornelis Jacobsz Honig (1683-1755), in de zaken van zijn ongetrouwde oom Gerrit Claes Caescoperplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCaescoper

Ondernemersgeslacht in 17e en 18e eeuw. Cornelis Arisz (1593-1677) te Westzaan, zoon van Arisz Dirksz en Guurtje (1554-1648), was gehuwd met Trijntje Jans (1592-1653). Hij was waarschijnlijk olieslager en bezat 3/8 part in Het Pink te Koog.

Zijn zoon Aris Cornelis Caescoper (1618-1689) woonde in Koog en was ook getrouwd met een Trijntje Jans (1620-1687). Hij was naast olieslager met een part in
(1685-1749) werd opgenomen, die hij later tot grote bloei bracht, zich noemende Gerrit Caescoper Honigzoon. Zijn nakomelingen noemden zich echter weer Honig.

De Zaanse ondernemers hadden de naam sober en zuinig te zijn, vaak tweedehands machinerieën te kopen, weinig aan de weg te timmeren en bijvoorbeeld slechts met tegenzin in kantoorruimte te investeren. Wellicht had deze geaardheid te maken met de Doopsgezinde levenshoudingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)

Protestants kerkgenootschap, broederschap, van grote betekenis in de Zaanse geschiedenis, zowel doordat de ondernemersstand sinds de 17e eeuw overwegend doopsgezind was als door het feit dat de leefgewoonten der doopsgezinden een stempel drukten op de streekmentaliteit.
waartoe velen zich aangetrokken voelden. Om als goede mennonieten 'buiten trouw' te vermijden huwde men veel in eigen kring, waardoor vele kruisverbanden ontstonden tussen de industriële families en vermogens bij vererving streekgebonden bleven. De grootste zorg was de continuïteit van de bedrijven, teneinde ook voor de komende generaties een bestaansmogelijkheid te bieden. Vaak werden de winsten grotendeels ingehouden en kregen de eigenaars maar een zeer bescheiden vergoeding voor hun aandeel.

Ettelijke familiebedrijven hielden op te bestaan bij gebrek aan opvolgers in de familie. Zo stierf het bloeiende houtbedrijf Mats uit met de laatste firmant Cornelis Mats (1853-1896). Het bekende papierbedrijf van de familie Van der Ley werd tenslotte door de aangetrouwde neef Jan van Vleuten voortgezet, die op zijn beurt moest liquideren bij gebrek aan opvolgers. Nog een voorbeeld is dat van Dirk Blaauwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlaauw, Dirk

(1701-1782) Papiermaker en -handelaar te Wormerveer. Als zoon van eenvoudige mensen, Jan Allertsz. Dral en Neeltie Blaauw, erfde Dirk Blaauw van zijn grootvader van moeders zijde (Dirk Cornelisz Blaauw, naar wie Dirk was vernoemd), de papiermolen de Oude
(1701-1782), stichter van het bekende Blaauwe Hofplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlaauwe Hof, het

Hof van oorspronkelijk twintig woningen aan het Hennepad te Wormerveer. In 1766 kocht Dirk Jansz Blaauw van zijn eigen firma een stuk grond` waar hij de twintig (Loosjes, Adriaan spreekt over 22) woningen liet neerzetten. Deze woningen waren bedoeld voor op zijn papiermolens werkende arbeiders en hun families. Aan het wonen in het Hof werden door Blaauw wel voorwaarden gesteld; de bewoners moesten `
te Wormerveer. Als zoon van eenvoudige mensen kwam hij terecht in papierzaken, die hij met voortvarendheid uitbreidde. Aangezien zijn beide zoons voor hem overleden kwam nog bij het leven van Dirk Blaauw een einde aan diens droom een familiebedrijf te stichten.

Andersom dreigden er ook problemen als er teveel zoons aanspraken lieten gelden. Zo hadden de zeer vermogende Jacob Vis (1748-1828) en Aaltje van Bergen (1782-1830) maar liefst tien volwassen kinderen, waarvan acht zonen. Ook Cornelis van de Stadt (1773-1857) had bijvoorbeeld acht zonen. In beide gevallen werd het familiebedrijf versnipperd, ook al omdat de verschillende molens gemakkelijk als aparte bedrijfjes konden worden geëxploiteerd. Was bovendien, in die tijd althans, een aanzienlijk deel van het familievermogen belegd in staatspapieren, dan zorgde de door Napoleon doorgevoerde tiercering van de staatsschuld ervoor dat daarvan maar een derde overbleef. Als dat dan weer over tien kinderen moest worden verdeeld dan werd voor hen de financiële basis wel erg smal.

Het werd in bepaalde families gewoonte om niet alle zonen in het familiebedrijf op te nemen. Zo volgde bij de familie Duyvis, Teewis Duvvis Jansz (1825-1875) zijn vader Jan Spekham Duyvis (1800-1862) op, terwijl de tweede zoon Jacob Duyvis (geb. 1832) peller werd en stijfselfabrikant. Teewis werd weer alleen door zijn zoon Ericus Gerardus opgevolgd, terwijl de andere zonen spoorwegingenieur, koopman, fabrieksingenieur en arts werden. Ook bij de papiermakersfamilie Van Gelder kwamen de vier zoons van de stichter Pieter Smidt van Gelder (1762-1842), Martinus, Hendrik, Pieter en Arend van Gelder wel in de zaken, maar van de negen kleinzoons in mannelijke lijn werden alleen de oudste zonen van ieder gezin (allen Pieter geheten) in het bedrijf opgenomen. Uiteindelijk werd het papierbedrijf zelfs geheel door de nakomelingen van maar een der firmanten beheerd.

Lang niet altijd konden broers die in een familiebedrijf werden opgenomen het zakelijk goed met elkaar vinden, en moest men besluiten uit elkaar te gaan. Zo besloten Bregtus Kaars Sijpesteijn (1827-1870) en Pieter Hendrik Kaars Sijpesteijn (1834-1903) in 1861 hun firma-contract te beëindigen. Zelfs als de zaken goed gingen werd het bedrijf wel gesplitst, zoals bij de familie Van de Stadt, toen in 1828 na het overlijden van hun moeder Huybert van de Stadt (1786-1814) en Cornelis van de Stadt (1793-1857) besloten werd ieder zijns weegs te gaan.

Maar vaker had het beëindigen van het bedrijf een economische reden, zoals na de Eerste Wereldoorlog bij de rijstpellerijen van de families Kamphuys, Blansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlans

Ondernemersgeslacht in de 19e en begin 20e eeuw. Dat ondernemerschap in de Zaanstreek niet alleen was weggelegd voor doopsgezinden bewees de Katholieke familie Blans die afkomstig was uit de Katholieke enclaves Haaldersbroek en het Kalf.
en Vis. Een enkele maal kon een teruggang worden omgezet in een alternatieve activiteit, zoals de stichting van de Nederlandse Linoleum Fabriek, toen de lijnoliezaken van de familie Kaars Sijpesteijn slecht gingen (zie: Forbo Krommenieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigForbo Krommenie bv

Fabrikant van linoleum en vinyl, handel in linoleum, vinyl, tapijt, onderhouds-, plak- en egaliseermiddelen, afwerkingsproducten zoals plinten, profielen en lasdraden; statutaire zetel in Krommenie, feitelijk gevestigd te Assendelft.
). Ook bij het ontstaan van de grote werkloosheid door het wegvallen van de vraag naar zeildoek ten gevolge van de opkomst van de stoomvaart, is door de Krommenieër zeildoekfabrikanten geholpen bij de financiering van de opkomende blikfabriekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlikindustrie

Economische sector, emballage-industrie. Ontstaan in de 19e eeuw. In de Zaanstreek belangrijk vanaf einde 19e eeuw tot 1970. Zaanlandia Blik te Krommenie is het laatst overgebleven bedrijf. Algemeen Blikindustrie is in Nederland een van de belangrijkste emballage-industrieën, zowel wat betreft productie-niveau als wat betreft de werkgelegenheid.
in Krommenie als vervangende werkgelegenheid (zie: Verenigde Blikfabrieken Verblifaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerblifa (Verenigde Blikfabrieken)

Voormalig blikbedrijf in Krommenie, tot stand gekomen bij een fusie in 1912. De samenstellende bedrijven, Woud & Schaap en Verwer Blikfabrieken waren in strikte zin geen echte familiebedrijven. Beide waren opgericht aan het einde van de 19e eeuw, toen Zaanse bedrijven meer behoefte kregen aan blik als verpakkingsmiddel.
).

Waren de bedrijven echter echt succesvol dan verloren ze op den duur hun besloten familiekarakter doordat men een beroep op de kapitaalmarkt moest doen voor de financiering van de groei. Zo werden Wessanen & Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWessanen nv, Koninklijke

Houdstermaatschappij met groot aantal werkmaatschappijen in binnen- en buitenland. Door middel van de werkmaatschappijen produceert en verhandelt Wessanen voedingsmiddelen. Het hoofdkantoor van het oorspronkelijk volledig Zaanse bedrijf is gevestigd in Amstelveen; in Wormerveer is een vestiging. Wessanen is een der grootste ondernemingen in Nederland.
, Albert Heijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAhold nv, Koninklijke

Het laatste Ahold-logo De naam Koninklijke Ahold werd gevoerd tot 23 juli 2016, daarna werd Ahold Delhaize de handelsnaam als primaire detailhandelsorganisatie, die levensmiddelen en andere consumentenproducten verkoopt via winkelketens in Nederland als
, Van Gelder en Zonenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGelder Zonen, van

Nederlands papierconcern, waarvan de voormalige papierfabriek Van Gelder Zonen te Wormer, niet alleen deel uitmaakte maar ook de oorsprong vormde. Terwijl elders gevestigde delen van deze onderneming zijn voortgezet, is de fabricage van papier in Wormer bij een algehele sanering in 1981 beëindigd. Zie voor de vroege bedrijfs- en familiegeschiedenis ook
en Verkadeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerkade

Ondernemersgeslacht in Zaandam in de 19e en 20e eeuw.

De stichter van het familiebedrijf van Koninklijke Verkade NV Ericus Gerhardus Verkade (1835-1907) werd in Vlaardingen geboren als jongste in een gezin met vier kinderen van de notaris Ericus Gerhardus Verkade (1801-1835) en de Zaanse Geertruida van Gelder (1799-1851). Een maand voor zijn geboorte was zijn vader overleden. Zijn moeder Geertruida verhuisde in 1812 naar haar geboortestreek, waar ze in 1845 hertrouwde met Jan Keg (1798…
open vennootschappen, hoewel vaak nog familieleden in de bedrijfsleiding een rol bleven spelen. Daarnaast werden succesvolle familiebedrijven vaak overgenomen door multinationals en werd langs die weg de financiering veilig gesteld, zoals bij Crok & Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCroklaan bv

Producent en verwerker van oliën en vetten, met name cacaoboter vervangende vetten, te Wormerveer; oorspronkelijk zelfstandig, na eerdere wisseling van eigenaar sinds 1971 onderdeel van het Unileverconcern, en sinds 2002 behorend tot de Maleisische IOI Group.
), Duyvisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDuyvis

Ondernemersgeslacht, reeds bekend in de 16e eeuw, vooral actief in de 19e en 20e eeuw. De familie Duyvis stamt van het geslacht Duven af, dat al lang geleden in de Zaanstreek woonde en werkte. Jan Duven had omstreeks 1365 al visrechten in Jisp en Nek: zijn nageslacht woonde in Assendelft, waar Havick Jans Duven (ca. 1510-ca. 1580) een zoon had, genaamd Gerrit Havicz (1550-1614) die trouwde met Trijn Claes Duyves (geb 1635), dochter van Claes Cornelis alias Claes Duyves, schepen te Assend…
, Gerkens Cacao Industrie bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGerkens Cacao Industrie bv

Cacaofabriek en -handel, en oorspronkelijk oliën- en vettenraffinaderij, te Wormer en Zaandam-Oost, opgericht in 1928, uitgegroeid tot in omvang het tweede cacaobonen-verwerkende bedrijf in de streek. Grondlegger van het bedrijf was dipl. ing. Klaas Jan Gerkens, die in de oude panden van het oliezaadverwerkingsbedrijf De Mol aan de Veerdijk te Wormer, dat enige jaren eerder stil was komen te liggen, in mei 1928 begon met het raffineren van plantaardige en dierlijke ol…
, Cacao de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCacaofabriek de Zaan

Cacaofabriek te Zaandijk, opgericht in 1911, is uitgegroeid tot een van 's werelds grootste cacaobonen-verwerkende industrieën. Het bedrijf werd opgericht als chocoladefabriek door de Onderlinge handelsvereniging de Onderneming te Zaandijk in april 1911 in de Wilhelminastraat.
en Storm van Bentem & Kluyver.

Ir. E.B. van Gelder

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/familiebedrijven.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:07
  • (Externe bewerking)