gemeentehuis

Het gebouw in de gemeente waar het bestuur is gevestigd. In het gemeentehuis vergadert de gemeenteraad (daarom ook wel: raadhuis), voorts houden burgemeester en wethouders er kantoor en zijn er gemeentelijke diensten gehuisvest. In dit artikel worden kort de (al dan niet voormalige) gemeentehuizen in de Zaanstreek beschreven. Het gemeentehuis van Zaanstad is apart opgenomen, zie: Bannehofplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBannehof

Algemeen gebruikte naam voor het voormalige gemeentehuis van Zaanstad, ofschoon feitelijk niet juist; officieel luidde de naam: Gemeentehuis Zaanstad, en was het adres: Bannehof 1. Het Bannehof werd gebouwd in de jaren 1974-'75 als rechtstreeks gevolg van de samenvoeging van zeven gemeenten tot Zaanstad per 1 januari 1974, naar ontwerp van ir.
. Het voormalige gemeentehuis van Westzaan wordt behandeld bij Rechthuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRechthuizen

Letterlijk: gebouwen waarin door of namens de overheid recht werd gesproken. In de vroegere bestuursstructuur behoorde de rechtspraak bij de overheidstaken, zie: Bestuur en rechtspraak. In de dorpen was vóór de 19e eeuw doorgaans geen sprake van een raadhuis, zoals in de steden. Dit hing samen met de wijze van bestuur, die voor stad en platteland verschillend was. Wél kende men in de dorpen dikwijls een rechthuis, waarin ook schout en schepenen vergaderden.
.

Assendelft

Het gemeentehuis aan de Dorpsstraat (nr. 382) werd gebouwd in 1898, ter vervanging van een gebouwtje uit 1614. Het oude gebouwtje was versierd met drie topgevels, en werd tenslotte ontsierd door aanslag op de wit gepleisterde muren. In de muren van het nieuwe gebouw zijn op drie plaatsen wapenstenen ingemetseld, die afkomstig zijn uit de in 1852 gesloopte Nederlands hervormde kerk. Op deze stenen zijn in laag relief geslachtsnamen uitgehouwen. Het pand is in 1991 nog in gebruik als werkruimte voor de afdeling Zaanstreek en omstreken van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland en als politie-hulppost.

Jisp

Het raadhuis aan de Dorpsstraat (nr. 44) (tevens waag, weeskamer en rechthuis) werd gebouwd in 1611, verfraaid in 1650; een gevelsteen 1650 boven de voormalige waagingang aan de voorzijde herinnert aan deze opknapbeurt. Het raadhuis, samen met kerk en kerkhof omgracht, werd gebouwd naar een ontwerp van de befaamde J.A. Leeghwater. Aan weerszijden van de geveltop bevinden zich beelden van Justitia en Charitas, terwijl op de geveltop het gemeentewapen in cartouche is geplaatst. Inwendig zijn een gevelsteen uit het voormalige weeshuis, een 17e- eeuwse schouw (met een voorstelling van een walvisvaarder en 's lands welvaren) aanwezig. Zie ook afbeelding blz. 90 en Bouwen in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBouwen in de Zaanstreek

Het streekeigene van de Zaanstreek is in het bijzonder tot uiting gekomen bij het bouwen. Dit werd veroorzaakt doordat, in tegenstelling tot de rest van Nederland, in het gebied tussen Amsterdam en Alkmaar, waarbinnen de Zaanstreek is gelegen, de bodem een te geringe draagkracht had om zware stenen gebouwen te kunnen dragen. Vanaf het begin van de permanente bewoning van de Zaanstreek in de 11e eeuw tot aan het jaar 1901, toen het bouwen van hout in het gehele land werd …
4.

Koog aan de Zaan

Het raadhuis aan de Raadhuisstraat (nr. 86) werd gebouwd in 1908 met het geld dat de bakker H. Sweepe de gemeente via een legaat naliet. Voor die tijd was een (te) klein gebouw bij het Koger Bosje als gemeentehuis in gebruik (afbeelding blz. 92). Op het front van het gebouw is het wapen van de gemeente ingemetseld. Het pand staat aan de Zaan, maar de omgeving wordt ontsierd door het Coentunnelviaduct dat vlak langs het raadhuis loopt. Na de samenvoeging tot Zaanstad (1974) kwam het raadhuis van Koog aan de Zaan als hulpsecretarie in gebruik. Voorts is er een hulppost van de politie in gevestigd.

Krommenie

Het raadhuis van Krommenie aan de Zuiderhoofdstraat (nr. 151) werd in 1706 geopend. in 1911 naar het zuiden vergroot en in 1934 ingrijpend verbouwd. Het oudste deel van de voorgevel heeft een hogere middenpartij, die eindigt in een ingezwenkte halsgevel. Onder de top komt een banderolle voor met het wapen van Krommenie en het jaartal 1706.

Oostzaan

Het huidige gebouw aan de Kerkbuurt (nr. 14) kwam tot stand in 1860, ter vervanging van een rechthuis dat dateerde uit 1617 (zie afbeelding blz. 88). Tegelijk met het raadhuis werden een herberg, een stalling, een gevangenenbewaarplaats en een kasteleinswoning neergezet. Tot 1922 werd de raadzaal tijdens de kermis als dansruimte ingericht. Na genoemd jaar werd de stalling omgebouwd tot kazerne voor de gemeentelijke brandspuit, en de herberg tot secretarie. In 1953 werd het gebouw gerestaureerd en in 1973 en 1986 werd het uitgebreid. Zie de afbeelding op de volgende blz.

Wormer

De gemeente Wormer betrok in 1981 een gemeentekantoor aan de Nieuweweg (nr. 108). Dit, ingrijpend verbouwde, pand was eerder bedrijfskantoor van Van Nelle-Lassie. Het toen verlaten raadhuis aan de Dorpsstraat (nr. 350) is een l7e-eeuws (opmerkelijk genoeg: bakstenen) koopmanshuis. Het werd in 1808 ingericht voor de gemeente, nadat het oude raadhuis tegenover de hervormde kerk was afgebroken (afbeelding blz. 83). Het natuurstenen 'verbonden hoofd' (het gemeentewapen van Wormer) werd in 1874 boven de toegangsdeur aangebracht, maar was al gemaakt in 1763, naar model van een houten exemplaar dat toen op een paal in de Kerkstraat stond. De raadzaal werd in 1951 gerestaureerd en heeft een zeer hoge smuigerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSmuiger

Oudheidkamer Stookplaats, schouw, in de vroegere Zaanse bouwtraditie. De brede tot aan de zoldering betegelde smuigers worden als specifiek Zaans beschouwd. Ze waren aan de bovenkant voorzien van een naar voren welvende 'kuif` in verband met een zo groot mogelijke warmte-afgifte. De ijzeren vloerplaat op de grond werd ook gebruikt voor voetverwarming. Om de vuurnis werd steeds een haardplaat geplaatst om de tegels van de smuiger te beschermen.
en twee tegeltableau's (afbeelding van de walvisvaart en van een boerderij). Het pand wordt nog gebruikt als trouwzaal, voor commissie-vergaderingen en als representatieve ruimte.

Wormerveer

Het vroegere raadhuis van Wormerveer werd in maart 1975, nadat het ruim een jaar ongebruikt had gestaan, door brand verwoest. Het pand aan de Zaanweg was in 1828 in gebruik gekomen, ter vervanging van een in 1735 aan het Noordeinde gebouwd klein pand. Na de brand werd het pand herbouwd en ter beschikking gesteld aan de Stichting Dienstencentra Zaanstad, die in 1980 het 'Rinus Hille-centrum' (Stationsstraat 7) opende. In het pand is de hulpsecretarie Wormerveer gevestigd; verenigingen en instellingen kunnen vergaderruimten in het gebouw huren.

Zaandam

Het gemeentehuis van Zaandam (Wilhelminaplein 1), naar een ontwerp van de stadsarchitect van Purmerend W.A. Scholten, kwam in 1848 gereed en werd gebouwd ter vervanging van het voormalige raadhuis van Oostzaandam, dat na de samenvoeging in 1812 als raadhuis van de stad Zaandam in gebruik kwam. Voor de samenvoeging had ook Westzaandam een eigen raadhuis (afbeeldingen blz. 85). Het nieuwe gemeentehuis aan de Burcht heeft in het middengedeelte een achthoekig torentje en een hoge stoep, die aan weerszijden door gietijzeren lantaarns wordt geflankeerd. Het gebouw is witgepleisterd en vereist regelmatig een verfbeurt. De onderhoudskosten zijn daardoor zeer hoog (zie ook afbeelding blz. 89). Tot eind 1990 is er het wijkkantoor Zuid van de Sociale Dienst gevestigd. Het latere gebruik van het pand is nog niet zeker, er bestaan plannen er een ''vestzaktheater' en woningen in te vestigen.

Zaandijk

Het gemeentehuis van Zaandijk aan de Lagedijk (nr. 104) werd in 1752 als koopmanshuis gebouwd, de raad vergaderde toen nog in het weeshuis. In 1852 kwam het (in 1804 van binnen verbouwde) pand in gebruik als raadhuis. Aan de buitenzijde valt de toegang van het pand op, met een Ionische pilasteromlijsting en in de snijramen attributen van handel en zeevaart. Met name het interieur van het voormalige gemeentehuis is bijzonder, met beschilderde behangselsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschilderde behangsels

Wandbekleding, ontstaan als laatste fase van het 18e-eeuwse streven om met textiel de behaaglijkheid binnenshuis op te voeren. Men wenste daar in het koude jaargetijde niet meer dik gekleed te gaan, daarom verving men de slecht brandende schouw door de
, een rijk gebeeldhouwde schoorsteen, een smuiger en een tegeltableau met een walvisvaart-tafereel.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/gemeentehuis.txt
  • Laatst gewijzigd: 2023/05/09 17:44
  • door ada