haven

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie
Vorige revisie
haven [2018/04/14 21:21]
zaanlander
haven [2018/05/10 08:23]
zaanlander
Regel 6: Regel 6:
 Tot de drooglegging van [[ij|het IJ]] en het graven van het [[Noordzeekanaal]] aan het einde van de 19e eeuw stond de Voorzaan, via het IJ, rechtstreeks in verbinding met de Zuiderzee. Vóór circa 1300, toen [[zaan|De Zaan]] door de Zaandam en de Knollendam werd afgesloten, stond de gehele Zaan zelfs met de zee in verbinding. Daarnaast konden de inwoners van Wormer, Jisp en Krommeniedijk via de meren en Edam op de Zuiderzee komen. Mogelijk is de huidige [[ganssloot|Zuiderganssloot]] de eerste Zaanse haven geweest, waarvandaan de palingschuiten en haringbuizen uitvoeren. In de late middeleeuwen ontstonden aan de Zaandamse kant in het IJ een aantal ankerplaatsen, in de beschutting van de eilanden [[Ruigoord]], [[hoorn1|De Hoorn]] en [[Waard|De Waard]]. Het water achter De Hoorn kreeg de naam [[Hollesloot]], mogelijk werd hier het hout van de zeeschepen op binnenschepen overgeladen.  Tot de drooglegging van [[ij|het IJ]] en het graven van het [[Noordzeekanaal]] aan het einde van de 19e eeuw stond de Voorzaan, via het IJ, rechtstreeks in verbinding met de Zuiderzee. Vóór circa 1300, toen [[zaan|De Zaan]] door de Zaandam en de Knollendam werd afgesloten, stond de gehele Zaan zelfs met de zee in verbinding. Daarnaast konden de inwoners van Wormer, Jisp en Krommeniedijk via de meren en Edam op de Zuiderzee komen. Mogelijk is de huidige [[ganssloot|Zuiderganssloot]] de eerste Zaanse haven geweest, waarvandaan de palingschuiten en haringbuizen uitvoeren. In de late middeleeuwen ontstonden aan de Zaandamse kant in het IJ een aantal ankerplaatsen, in de beschutting van de eilanden [[Ruigoord]], [[hoorn1|De Hoorn]] en [[Waard|De Waard]]. Het water achter De Hoorn kreeg de naam [[Hollesloot]], mogelijk werd hier het hout van de zeeschepen op binnenschepen overgeladen. 
  
-Schepen met een geringere diepgang konden een veel betere beschutting vinden door de monding tussen de Sluispolder (de huidige [[Achtersluispolder]]) en de [[Hem]] in te varen. Vóór [[dam|de Dam]] was daar een natuurlijke haven ontstaan: de Oude Haven, die bestond uit het [[Kerkerak]], waar de Zaan naar het westen knikt, en het [[Timmerrak]] of Damrak, waar de Zaan naar de Dam knikt. De schepen meerden af in het Kerkerak, het Timmerrak deed dienst als balkenhaven. De Zaanse bedrijven vestigden zich aanvankelijk achter de Dam aan de [[Achterzaan]]. In het midden van de 17e eeuw waren daar zo'n 25 scheepswerven gevestigd. De voltooide schepen kwamen in de [[Voorzaan]] door over de [[Overtoom]] over de Dam te worden gehaald. Toen de schepen groter werden en het water vlak achter de Dam steeds ondieper, verplaatste de Zaanse scheepsbouw zich naar de Voorzaan, waar in het Hemland, onmiddellijk ten zuiden van de [[Hogendijk]], de [[nieuwe1|Nieuwe Haven]] werd gegraven in 1650 en 1651. Voorts werden in het (Ooster-)[[Kattegat]] insteekhavens gegraven. +Schepen met een geringere diepgang konden een veel betere beschutting vinden door de monding tussen de Sluispolder (de huidige [[Achtersluispolder]]) en de [[Hem]] in te varen. Vóór [[dam|de Dam]] was daar een natuurlijke haven ontstaan: de Oude Haven, die bestond uit het [[Kerkerak]], waar de Zaan naar het westen knikt, en het [[Timmerrak]] of Damrak, waar de Zaan naar de Dam knikt. De schepen meerden af in het Kerkerak, het Timmerrak deed dienst als balkenhaven. De Zaanse bedrijven vestigden zich aanvankelijk achter de Dam aan de [[Achterzaan]]. In het midden van de 17e eeuw waren daar zo'n 25 scheepswerven gevestigd. De voltooide schepen kwamen in de [[Voorzaan]] door over de [[Overtoom]] over de Dam te worden gehaald. Toen de schepen groter werden en het water vlak achter de Dam steeds ondieper, verplaatste de Zaanse scheepsbouw zich naar de Voorzaan, waar in het Hemland, onmiddellijk ten zuiden van de [[Hogendijk]], de [[nieuwe1|Nieuwe Haven]] werd gegraven in 1650 en 1651. Voorts werden in het [[Kattegat|Ooster-Kattegat]] insteekhavens gegraven. 
 ==Scheepskamelen== ==Scheepskamelen==
 De tweede helft van de 18e eeuw was voor de Zaanstreek een periode van economische achteruitgang. Deze hing allereerst samen met de algemene inzinking van de economie van de Republiek, maar werd voorts in de hand gewerkt door de steeds moeilijkere bereikbaarheid van de streek. Een eerste hindernis was de plaat Pampus voor de monding van het IJ, waar de maximale doorvaartdiepte aan het einde van de 18e eeuw drie meter bedroeg. Hier waren zogenoemde scheepskamelen geplaatst om de grotere schepen over de plaat te lichten. Ernstiger voor de Zaanstreek was het dichtslibben van de monding van de Voorzaan, hetgeen al in de 17e eeuw actueel was geworden. Reeds in 1682 werd geklaagd dat een schip met een diepgang van twaalf voet en acht duim de gehele winter niet kon worden afgeleverd, omdat de Voorzaan te weinig water bevatte.  De tweede helft van de 18e eeuw was voor de Zaanstreek een periode van economische achteruitgang. Deze hing allereerst samen met de algemene inzinking van de economie van de Republiek, maar werd voorts in de hand gewerkt door de steeds moeilijkere bereikbaarheid van de streek. Een eerste hindernis was de plaat Pampus voor de monding van het IJ, waar de maximale doorvaartdiepte aan het einde van de 18e eeuw drie meter bedroeg. Hier waren zogenoemde scheepskamelen geplaatst om de grotere schepen over de plaat te lichten. Ernstiger voor de Zaanstreek was het dichtslibben van de monding van de Voorzaan, hetgeen al in de 17e eeuw actueel was geworden. Reeds in 1682 werd geklaagd dat een schip met een diepgang van twaalf voet en acht duim de gehele winter niet kon worden afgeleverd, omdat de Voorzaan te weinig water bevatte. 
Regel 16: Regel 16:
 In 1850 werden er nog 133 schepen ingeklaard, in 1862 was dat aantal gestegen tot 271 schepen, maar in 1880 deden nog maar twaalf zeeschepen de Zaandammer haven aan. Na een periode van moeilijkheden tussen gemeente, provincie, rijk en de Kanaalmaatschappij, werd in 1879 Zijkanaal G. gegraven, dat over een lengte van 1100 meter met een breedte van twintig meter een vaargeul van vijf meter diep onder NAP kreeg, het Noordzeekanaal had een diepte van 7,5 meter. Een werkelijke oplossing was dit niet, getuige ook de twaalf schepen die in 1880 de Zaandammer haven binnenliepen, die kwam pas in de periode 1882-'85: de vaargeul in Zijkanaal G. werd tot 7,5 meter uitgegraven; het Kerkerak kreeg diezelfde diepte over een lengte van 1160 meter en een breedte van dertig meter; door het Kattegat werd een nieuwe Voorzaan gegraven, waardoor [[eiland|het Eiland]] ontstond, met een lengte van 1950 meter, een breedte van veertig meter en een diepte van drie meter; het Timmerrak werd ingericht als balkenhaven met een oppervlakte van 50.000 vierkante meter en een diepte van twee meter.  In 1850 werden er nog 133 schepen ingeklaard, in 1862 was dat aantal gestegen tot 271 schepen, maar in 1880 deden nog maar twaalf zeeschepen de Zaandammer haven aan. Na een periode van moeilijkheden tussen gemeente, provincie, rijk en de Kanaalmaatschappij, werd in 1879 Zijkanaal G. gegraven, dat over een lengte van 1100 meter met een breedte van twintig meter een vaargeul van vijf meter diep onder NAP kreeg, het Noordzeekanaal had een diepte van 7,5 meter. Een werkelijke oplossing was dit niet, getuige ook de twaalf schepen die in 1880 de Zaandammer haven binnenliepen, die kwam pas in de periode 1882-'85: de vaargeul in Zijkanaal G. werd tot 7,5 meter uitgegraven; het Kerkerak kreeg diezelfde diepte over een lengte van 1160 meter en een breedte van dertig meter; door het Kattegat werd een nieuwe Voorzaan gegraven, waardoor [[eiland|het Eiland]] ontstond, met een lengte van 1950 meter, een breedte van veertig meter en een diepte van drie meter; het Timmerrak werd ingericht als balkenhaven met een oppervlakte van 50.000 vierkante meter en een diepte van twee meter. 
 ==Hoge verwachtingen== ==Hoge verwachtingen==
-Het aantal zeeschepen dat de Zaandammer haven binnenliep steeg daarna snel; in 1888 kwamen er reeds 202 schepen binnen. Het aantal geloste balken steeg van 88.000 in 1884 naar 320.000 in 1888. De balkenzagerij nam toen sterk toe. Behalve Zijkanaal G. werden ook Zijkanaal E. bij de Westzaner Overtoom, Zijkanaal D. naar de [[nauernasche_polder|Nauernasche  Vaart]] en Zijkanaal H. naar het [[barndegat|Barndegat]] gegraven. Met name van het Zijkanaal bij de Westzaner Overtoom had men hoge verwachtingen, maar deze haven heeft nooit de beoogde functie gekregen. In de zeescheepvaart werden de schepen in korte tijd steeds groter en dit noopte tot geregelde aanpassing van het Voorzaangebied. In 1887 werd besloten tot een verdieping van het Zijkanaal en het Kerkerak tot 8.5 meter, een verbreding van de haven tot 55 meter en een vergroting van de Houthavenkade die gereed kwam in 1888. +[{{:zaanse_houtwerkers.png?300 |//Zaanse houtwerkers slaan hout over op een kleiner schip.//}}]Het aantal zeeschepen dat de Zaandammer haven binnenliep steeg daarna snel; in 1888 kwamen er reeds 202 schepen binnen. Het aantal geloste balken steeg van 88.000 in 1884 naar 320.000 in 1888. De balkenzagerij nam toen sterk toe. Behalve Zijkanaal G. werden ook Zijkanaal E. bij de Westzaner Overtoom, Zijkanaal D. naar de [[nauernasche_polder|Nauernasche  Vaart]] en Zijkanaal H. naar het [[barndegat|Barndegat]] gegraven. Met name van het Zijkanaal bij de Westzaner Overtoom had men hoge verwachtingen, maar deze haven heeft nooit de beoogde functie gekregen. In de zeescheepvaart werden de schepen in korte tijd steeds groter en dit noopte tot geregelde aanpassing van het Voorzaangebied. In 1887 werd besloten tot een verdieping van het Zijkanaal en het Kerkerak tot 8.5 meter, een verbreding van de haven tot 55 meter en een vergroting van de Houthavenkade die gereed kwam in 1888. 
  
 In 1898 werden het Zijkanaal en de haven tot negen meter uitgediept. Ook de capaciteit van het Noordzeekanaal werd geregeld vergroot. Was in 1876 bij de openstelling de diepte nog 7,5 meter over een breedte van 27 meter, in 1898 was dit inmiddels 9,5 meter over een breedte van 36 meter. Ook nadien werd dit kanaal herhaaldelijk aangepast; in 1938 was de vaargeul 13 meter diep en 75 meter breed geworden.  In 1898 werden het Zijkanaal en de haven tot negen meter uitgediept. Ook de capaciteit van het Noordzeekanaal werd geregeld vergroot. Was in 1876 bij de openstelling de diepte nog 7,5 meter over een breedte van 27 meter, in 1898 was dit inmiddels 9,5 meter over een breedte van 36 meter. Ook nadien werd dit kanaal herhaaldelijk aangepast; in 1938 was de vaargeul 13 meter diep en 75 meter breed geworden. 
Regel 32: Regel 32:
 Op 13 juli 1911 werd de Nieuwe Zeehaven, met de bijbehorende [[Balkenhaven]] feestelijk geopend. Het gemeentebestuur van Zaandam gaf bij de gelegenheid een prachtige vogelvlucht-poster van de Zaanstreek uit. Men was trots, want de hele aanleg van de Nieuwe Haven had op kosten van de gemeente plaatsgevonden.  Op 13 juli 1911 werd de Nieuwe Zeehaven, met de bijbehorende [[Balkenhaven]] feestelijk geopend. Het gemeentebestuur van Zaandam gaf bij de gelegenheid een prachtige vogelvlucht-poster van de Zaanstreek uit. Men was trots, want de hele aanleg van de Nieuwe Haven had op kosten van de gemeente plaatsgevonden. 
 ==WO I== ==WO I==
-De Eerste Wereldoorlog zorgde er evenwel voor dat de Nieuwe Zeehaven nooit de verwachte betekenis kreeg. Het aantal aangevoerde standaards hout liep tussen 1913 en 1918 terug van 74.456 naar 7.064. Na de oorlog herstelde de aanvoer van gezaagd hout zich evenwel volledig; in 1925 werd het vooroorlogse niveau overtroffen. De aanvoer van balken was door de oorlog evenwel definitief ten einde gekomen. De exporterende landen waren tijdens de oorlog noodgedwongen zelf gaan zagen en bleven dat ook na 1918 doen. De Balkenhaven werd daardoor slechts enkele jaren gebruikt. Ook de vestiging van [[bruynzeelbedrijven|Bruynzeel]] aan de Nieuwe Zeehaven, die hier zeer dikke tropische stammen opsloeg ten behoeve van de fineerfabriek, kon het verlies van de balkenaanvoer niet compenseren; de Nieuwe Zeehaven bleef een nooit ingeloste belofte. In 1988 werd de Balkenhaven deels gedempt om ruimte te creëeren voor industrieterrein Zuiderhout met de bedrijven [[Pont]]-Meijer en [[Gras]], die het eiland verlieten in verband met de aanleg van de [[Uylbrug|Dr. J.M. den Uylbrug]].+De Eerste Wereldoorlog zorgde er evenwel voor dat de Nieuwe Zeehaven nooit de verwachte betekenis kreeg. Het aantal aangevoerde standaards hout liep tussen 1913 en 1918 terug van 74.456 naar 7.064. De haven deed het vanwege de Europese oorlogshandelingen bitter slecht. In 1914 kwamen 75 stoomschepen binnen inhoudende 163.690 bruto registerton. In 1913 waren deze cijfers 179 schepen inhoudende 386.221 bruto registerton. Van de in 1914 ingekomen schepen, waren er 45 geladen met gezaagd hout, 17 met balken, 1 met balken en sparren, 1 met kolders en juffers, en 10 met rijst.  
 + 
 +Na de oorlog herstelde de aanvoer van gezaagd hout zich evenwel volledig; in 1925 werd het vooroorlogse niveau overtroffen. De aanvoer van balken was door de oorlog evenwel definitief ten einde gekomen. De exporterende landen waren tijdens de oorlog noodgedwongen zelf gaan zagen en bleven dat ook na 1918 doen. De Balkenhaven werd daardoor slechts enkele jaren gebruikt. Ook de vestiging van [[bruynzeelbedrijven|Bruynzeel]] aan de Nieuwe Zeehaven, die hier zeer dikke tropische stammen opsloeg ten behoeve van de fineerfabriek, kon het verlies van de balkenaanvoer niet compenseren; de Nieuwe Zeehaven bleef een nooit ingeloste belofte. In 1988 werd de Balkenhaven deels gedempt om ruimte te creëeren voor industrieterrein Zuiderhout met de bedrijven [[Pont]]-Meijer en [[Gras]], die het eiland verlieten in verband met de aanleg van de [[Uylbrug|Dr. J.M. den Uylbrug]].
  
  Ook na de aanleg van de Nieuwe Zeehaven werd het gebied rond de Voorzaan nog enige malen verbeterd. In 1925 werden Zijkanaal G en de Oude Haven opnieuw tot 9 meter uitgediept en de Voorzaan tot 4,25 meter. In 1936 werden de houten steigers vervangen door de nu nog aanwezige 450 meter lange betonnen loswal. Voor de binnenscheepvaart was de sloop van de [[haversluis|Jaap Haversluis]] en de bouw van de [[haremakersluis|Gerrit Haremakersluis]] (beide bereikbaar via de Nieuwe Haven van 1651) van belang (1939). De Haremakersluis werd in 1976 gedempt. Eind jaren '60 werd ook in het gebied ten oosten van Zijkanaal G. havenruimte geschapen; in de Achtersluispolder werden de Isaac [[Baart-haven]] en de [[metselaarhaven|Dirk Metselaarhaven]] gegraven.   Ook na de aanleg van de Nieuwe Zeehaven werd het gebied rond de Voorzaan nog enige malen verbeterd. In 1925 werden Zijkanaal G en de Oude Haven opnieuw tot 9 meter uitgediept en de Voorzaan tot 4,25 meter. In 1936 werden de houten steigers vervangen door de nu nog aanwezige 450 meter lange betonnen loswal. Voor de binnenscheepvaart was de sloop van de [[haversluis|Jaap Haversluis]] en de bouw van de [[haremakersluis|Gerrit Haremakersluis]] (beide bereikbaar via de Nieuwe Haven van 1651) van belang (1939). De Haremakersluis werd in 1976 gedempt. Eind jaren '60 werd ook in het gebied ten oosten van Zijkanaal G. havenruimte geschapen; in de Achtersluispolder werden de Isaac [[Baart-haven]] en de [[metselaarhaven|Dirk Metselaarhaven]] gegraven. 
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/haven.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:08
  • (Externe bewerking)