oeververbindingen

Aanvankelijk waren de enige oeververbindingen in de Zaanstreek de dammen in de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaan

Belangrijkste waterloop in de Zaanstreek, waar het gebied zijn naam aan dankt. Naar de meest aangenomen theorie ontstaan als veenstroom, een natuurlijke afwateringsstroom voor de naastgelegen veengebieden, in de loop der eeuwen geëvolueerd tot afwateringskanaal en belangrijke scheepvaartweg voor een groot deel van Noord-Holland. Waterstaatkundig wordt als de Zaan beschouwd: de ruim 10 kilometer lange waterloop tussen de dorpen Oost- en Westknollendam in het noorden en de
en de met roeibootjes gevaren pontveren.

Wormerdam/Knollendam

Volgens sommigen was er reeds vroeg een Wormerdamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWormerdam

Veronderstelde dam in of bij de Zaan; de historici nemen het bestaan van deze dam vrijwel algemeen aan, maar strijden over de plaats waar deze gelegen heeft. De theorieën over de Wormerdam zijn terug te voeren op een oorkonde uit 1394 van Hertog Aelbrecht van Beieren, die onder meer graaf van Holland en Zeeland was. ln deze oorkonde wordt verwezen naar een oudere oorkonde uit 1361 van ridder Wouter van Heemskerk en de baljuw van Kennemerland en Friesland, Harmen van den Bossche (die …
aanwezig, die in het midden van de 14e eeuw werd weggegraven en vervangen door de Knollendamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKnollendam

Voormalige dam aan de noordkant van de Zaan, die voorkwam dat vloedwater uit de Schermer vanuit het noorden de Zaan instroomde. De dorpen Oost- en West-Knollendam zijn naar deze Dam genoemd.

Het is niet precies bekend wanneer de Knollendam werd aangelegd. Zeker is dat dit in de 14e eeuw gebeurde, volgens
. Op de plek van de Wormerdam zou toen het Noorderveerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoorderveer

Voormalig overzetveer over de Zaan tussen de Zandweg in Wormer en het Noordeinde in Wormerveer. In feite dankt Wormerveer zijn naam aan dit vroegere veer, dat ook bekend stond onder de naam Zaanderveer.

J. Aten veronderstelt dat het veer in de tweede helft van de 14e eeuw in de vaart is gekomen. In ieder geval mag het beschouwd worden als het oudste Zaanse overzetveer; het wordt in 1487 genoemd als een bezit van de Staten van Holland. Het was toen alleen voor voetgangers geschikt.…
zijn ingesteld als belangrijke schakel in de oost-west-verbinding in Noord-Holland (bijvoorbeeld tussen Purmerend en Haarlem). Dit veer lag ter plaatse van het huidige Noordeinde ter hoogte van de nummers 60-64 en heeft tot in 1957 in verschillende vormen dienst gedaan. Zo veranderde het in de tweede helft van de 19e eeuw van voetveer naar pontveer en in 1896, toen inmiddels de Zaanbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanbrug

Brug over de Zaan tussen Wormer en Wormerveer, aanvankelijk ook wel de Wormerbrug genoemd. De Zaanbrug is één van de oudste bruggen over de Zaan. De bouw van de Zaanbrug, in de jaren 1888-1889, tot stand gekomen op initiatief van de Wormerveerse ondernemers, was omstreden. Zij wilden maar wat graag een brug en hadden daar veel voor over. Immers, hun fabrieken stonden allemaal in Wormer, langs de Zaan.
gebouwd was (1889), weer in een voetveer. Toen het waterbeheersingsgebied zich uitbreidde naar het noorden werd de Knollendam overbodig en dus weggegraven. Verschillende pontveren hebben toen in deze omgeving als oeververbinding dienst gedaan.

Zo waren er in 1927 bij Knollendam 3 pontveren. Vanuit de Starnmeerpolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStarnmeer

Polder ten noorden van de Zaanstreek, gelegen tussen de Marker Polder, de Polder Wormer, Jisp en Nek, het Noordhollands Kanaal en de Markervaart. De polder werd in 1643 bedijkt en daarna drooggemaakt. Enkele huizen van de buurtschap Spijkerboor (gemeente Wormerland) liggen in de Starnmeer.
naar Oost-plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostknollendam

Buurtschap, klein dorp, behorend tot de gemeente Wormer, vanaf 1991 gemeente Wormerland, vroeger behorend tot de Banne van Wormer; tweelingdorp met Westknollendam, waarvan het door het meest noordelijke deel van de Zaan is gescheiden.

Er heeft nooit een aparte gemeente Knollendam of Oostknollendam bestaan. Over Oostknollendam is weinig gepubliceerd; de schaarse gegevens zijn alleen verspreid te vinden.
en Westknollendamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestknollendam

Buurtschap of kleine woongemeenschap, thans behorend tot de gemeente Zaanstad, daarvoor tot Wormerveer en oorspronkelijk tot de Banne van Westzanen. Westknollendam vormt een tweelingdorp met Oostknollendam, waarvan het door het noordelijke einde van de Zaan is gescheiden. Literatuur over de buurtschap is schaars; in de beschrijvingen van Wormerveer en de Polder Westzaan wordt doorgaans nauwelijks aandacht aan Westknollendam gegeven. Wel wordt steeds de dam genoemd waaraan zowel W…
en vanuit de Karnemelkse polderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKarnemelksepolder

Kleine polder (42,5 hectare), waarin Westknollendam is gelegen.

De polder die wordt begrensd door de Nauernase Vaart, de Tochtsloot, de Zaan en de Noorddijk in Wormerveer, had nooit een eigen bemaling. Het tijdstip van omdijking is niet bekend. De polder werd aan het begin van de 18e eeuw voor het eerst op een kaart van de weduwe Nicolaas Visscher als 'Carmelk-polder' vermeld. Hij wordt doorsneden door de provinciale weg uit Wormerveer, langs Markenbinnen in de richting Alkma…
over de Nauernasche Vaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNauernasche Vaart

Kanaal met een lengte van 8,5 kilometer tussen de Tochtsloot bij Westknollendam en Zijkanaal D van het Noordzeekanaal bij Nauerna.

Het kanaal is in 1633 aangelegd. Daarbij is de loop van het doodlopende water 't Twiske gebruikt. Het werd aangelegd om voldoende afwateringsmogelijkheden voor de Schermerboezem te verkrijgen, toen de Schermer werd ingepolderd. Men koos de gemakkelijkste oplossing door gebruik te maken van het al aanwezige Twiske en van de eveneens aanwezige Naue…
naar de Krommenieërpolder (het Molletjesveerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolletjesveer

Tegenwoordig industriegebied in Westknollendam, ten oosten van de Nauernase Vaart en ten westen van de provinciale weg Westzaan-Westgraftdijk.

Het industriegebied ontleent zijn naam aan het veer (met roeiboot en later trekpont) over de Nauernase Vaart, tussen de Taandijk en de huidige straat Molletjesveer. De naam is waarschijnlijk terug te voeren naar een veerman met de naam 'Mol'. Het veer was bestemd voor voetgangers en vee en functioneerde van 1637 tot de jaren vijftig van de…
). Het eerste veer bestaat nog steeds, zij het alleen nog maar als voetveer. Het tweede is vervangen door de brug in de Provincialewegplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigProvincialeweg (N203)

Belangrijke doorgangsweg door de Zaanstreek, die van Limmen tot het Noordzeekanaal, over het grondgebied van Krommenie, Wormerveer, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam tot aan de Hempont loopt.

De weg, die tussen 1932 en 1934 geopend werd, zorgde mede voor het verdwijnen van het dorpse isolement. De weg werd, zoals de naam aangeeft, aangelegd op initiatief van de provincie Noord-Holland. Het toenemende wegverkeer had niet genoeg aan de bestaande verbindingen. Door de g…
en het derde is opgeheven.

Nauernasche Vaart

Tussen Wormerveer en Krommenie is de Krommenieërbrug of Vaartbrugplugin-autotooltip__default lange tijd de enige brug geweest. In de jaren '30 kwam daar een tweede bij toen de Provincialeweg (N203)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigProvincialeweg (N203)

Belangrijke doorgangsweg door de Zaanstreek, die van Limmen tot het Noordzeekanaal, over het grondgebied van Krommenie, Wormerveer, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam tot aan de Hempont loopt.

De weg, die tussen 1932 en 1934 geopend werd, zorgde mede voor het verdwijnen van het dorpse isolement. De weg werd, zoals de naam aangeeft, aangelegd op initiatief van de provincie Noord-Holland. Het toenemende wegverkeer had niet genoeg aan de bestaande verbindingen. Door de g…
werd aangelegd. De ernaast gelegen spoorbrug is van oudere datum. Ter hoogte van Westzaan heeft bij Vrouwenverdrietplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwenverdriet

Buurtschap in de voormalige gemeente Assendelft, tussen de Vaartdijk en de Provincialeweg Zaandijk-Buitenhuizen, ongeveer ter hoogte van de watertoren, aan het einde van de Communicatieweg. Het buurtje heeft zijn naam waarschijnlijk te danken aan een vroeger daar gelegen herberg. Volgens
lange tijd een draaibrug over de Nauernasche Vaart gelegen. Ook hierin kwam verandering door de aanleg van de Provincialeweg en de bouw van een brug bij de de watertorenplugin-autotooltip__default. De meest zuidelijke oeververbinding wordt gevormd door de brug bij de Nauernase Sluisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNauernasche Sluis

Schutsluis in de overtoom van Nauerna tussen de Nauernasche Vaart en Zijkanaal D van het Noordzeekanaal. Vóór de aanleg van de vaart kwam de sluis op het einde van het Twiske uit op het IJ. De officiële naam is: Schermersluis.

De sluis was dus al aanwezig toen de Nauernasche Vaart werd aangelegd in 1633. Oorspronkelijk was het een sluisje van slechts 8 voet breed. Het functioneerde voornamelijk voor de inname en het uitlaten van water. In 1633 werd de sluis verlengd tot 37…
.

Noordzeekanaal

Ten westen van de Nauernasche Vaart vaart over het Noordzeekanaalplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoordzeekanaal

Kanaal dat Amsterdam sinds 1876 met de Noordzee verbindt. Daartoe werd de duinenkust doorgraven bij Velsen en het vervolgens ontstane IJmuiden. Een sluizencomplex en twee zich ruim 1500 meter in zee uitstrekkende pieren werden tevens aangelegd. Het kanaal, grotendeels met de hand gegraven waar 'Holland op z'n smalst' is, vormt een ruim 26,5 km lange verbinding tussen Noordzee en IJsselmeer en is van grote betekenis, niet alleen voor Amsterdam als havenstad, maar ook voor de Zaans…
de pont Buitenhuizen (polder)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBuitenhuizen (polder)

Voormalige buitendijkse polder, vroeger geheel behorend tot het grondgebied van Assendelft, na de inpoldering van het IJ en het graven van het Noordzeekanaal grotendeels in de IJ-polders bij Spaarndam, dus ten zuiden van het kanaal, gelegen.
. Tot de ingebruikname van de Velsertunnel (1957) en de Coentunnelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCoentunnel

Door Rijkswaterstaat, directie Sluizen en Stuwen ontworpen en tussen 1961 en 1965 aangelegde, 1283 meter lange ondertunneling van het Noordzeekanaal als deel van de Ringweg A 10 Amsterdam en de Coentunnelweg A8 tussen de Zaanstreek en achterliggend Noord-Holland. De lengte van het onderwatergedeelte is 587 meter, de afrit aan de Zaanse kant 300 meter. De tunnel is zo diep aangelegd dat het Noordzeekanaal ter plaatse een diepte van 15,5 meter beneden NAP kan behouden bij een bodembree…
(1966) waren deze pont en die bij de Hembrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHembrug, de

Voormalige spoorbrug over het Noordzeekanaal, tussen Zaandam en Amsterdam. Er zijn twee versies van de Hembrug geweest. De eerste werd gebouwd in 1878, nadat de aanleg al in 1867 in een overeenkomst was vastgelegd. Amsterdam heeft echter langdurig geprobeerd de bouw tegen te houden met het oog op de verwachte belemmering van het scheepvaartverkeer. De stad wenste een veel oostelijker spoorwegverbinding, die over het Noordhollands Kanaal en de Voorzaan zou moeten aansluiten op de bes…
van vitaal belang voor de Zaanstreek. Nadat de Hempontplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHempont

Sinds 1890 onderhouden veerdienst over het Noordzeekanaal, aanvankelijk geëxploiteerd door de Amsterdamsche Kanaal Maatschappij, daarna met kosteloze overtocht voor (brom)fietsers en wandelaars.

Een aantal jaren vóór de openstelling van het Noordzeekanaal in 1867 werd een overeenkomst gesloten tussen Zaandam en de Amsterdamsche Kanaal Maatschappij, waarin vastgelegd dat de maatschappij zal aanleggen, onderhouden en bedienen een pontveer voor voetgangers en voertuigen over het kanaal o…
als kabelpont begonnen was, werd in 1932 na veelvuldige verzoeken aan de rijksoverheid een stoompont ingezet. In dat jaar zette de Hempont 438.000 voertuigen over. In 1936 waren dat er al bijna 900.000 en in 1956 ruim 2.000.000. Nu doen de pont Buitenhuizen en de Hempont vooral nog dienst voor het overzetten van (brom)fietsers en auto`s die gevaarlijke stoffen vervoeren.

Zaan

Over de Zaan hebben in de loop der eeuwen diverse oeververbindingen dienst gedaan. Van noord naar zuid zijn (waren) dat onder meer de volgende (in navolgend overzicht zijn slechts de belangrijkste Overzetverenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOverzetveren

De Zaan en andere brede waterwegen, zoals de Nauernasche Vaart, waren vroeger niet of nauwelijks overbrugd. Om al te lange omwegen te voorkomen, brachten overzetveren, op vaste punten, personen en later ook kleine voertuigen van de ene oever naar de andere. Meestal werd gebruik gemaakt van geroeide veerschuiten, maar er kwamen in de loop der tijd ook handbediende of mechanisch voortbewogen kabelponten voor. Het gebruik van grotere overzetveren hing soms samen met de wens om in geva…
opgenomen, zie voorts aldaar):

  • De Zaanbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanbrug

    Brug over de Zaan tussen Wormer en Wormerveer, aanvankelijk ook wel de Wormerbrug genoemd. De Zaanbrug is één van de oudste bruggen over de Zaan. De bouw van de Zaanbrug, in de jaren 1888-1889, tot stand gekomen op initiatief van de Wormerveerse ondernemers, was omstreden. Zij wilden maar wat graag een brug en hadden daar veel voor over. Immers, hun fabrieken stonden allemaal in Wormer, langs de Zaan.
    in Wormerveer die in 1889 in gebruik genomen is en die na diverse verbouwingen in 1979 voor het laatst gewijzigd is door het aanbouwen van een fietspad.
  • Een overzetveer tussen Zaandijk en de Kalverpolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKalverpolder

    Middeleeuwse polder in Zaandam, aan de oostkant van de Zaan en begrensd door Enge Wormer, Wijde Wormer, Braaksloot ('t Kalf) en Poel.

    De polder, waarin Haaldersbroek en de na de Tweede Wereldoorlog aangelegde Zaanse Schans zijn gelegen, heet officieel 'Halerbroek of Kalverpolder'. Het ongeveer 200 hectare omvattende gebied is tot de jaren dertig van de 20e eeuw tamelijk geïsoleerd gebleven. Pas toen in 1936 de
    dat opgeheven werd toen de veerman Adam Smit op 2 juni 1931 overleed.
  • De Julianabrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJulianabrug

    Brug over de Zaan, die de Guisweg (Zaandijk) verbindt met de Leeghwaterweg (Zaandam).

    De brug, die in 1936 door Prinses Juliana officieel in gebruik is gesteld, diende als voortzetting van het voormalige Guispad in oostelijke richting. Er ontstond hierdoor een verbinding tussen Beverwijk en Heemskerk, via de communicatiewegen naar Assendelft en Westzaan vervolgens naar Zaandijk en door de overbrugging naar het Kalf te Zaandam, en tenslotte door de Wijde Wormer naar Purmerend.
    die, na in 1934 gereedgekomen te zijn, op 2 juli 1936 officieel geopend is (thans met fietspad verbreed).
  • De brug in de Coentunnelweg die in 1968 in gebruik genomen is.
  • De smalle Noorderbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoorderbrug

    Voormalige brug over de Zaan tussen Koog aan de Zaan en `t Kalf, ten noorden van de huidige Willem Alexanderbrug. De brug werd in 1902 geopend, was 145 meter lang en was voorzien van een dubbele klapbrug met een doorvaartwijdte van 14 meter. Het was tot 1932 een
    die niet geschikt was voor auto's en die Koog verbond met Zaandam ter hoogte van de Boerejonkerstraat. Deze brug is op 30 april 1902 officieel geopend en is na het gereedkomen van de Prins Willem Alexanderbrug in 1976 gesloopt.
  • De jongste brug in de Zaanstreek, de Prins Willem Alexanderbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPrins Willem Alexanderbrug

    Zie: Willem Alexanderbrug.
    , die na op 6 september 1976 door het verkeer in gebruik genomen te zijn, op 8 oktober van dat jaar officieel geopend is.
  • De Prins Bernhardbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBernhardbrug, Prins

    Prins Bernhardbrug te Zaandam, gezien naar het westen. Op de achtergrond de grote, inmiddels verdwenen, gashouder van het gemeentelijk gasbedrijf. Rolbasculebrug, ontworpen en uitgevoerd door bouwkundig opzichter D. Voet, werkzaam sedert 1919 bij de dienst Gemeentewerken. Aanvankelijk één der twee, later drie en nog later één der vier bruggen, de in 1938 meest noordelijke, die het gemotoriseerd verkeer in Zaandam tussen Westzijde en Oostzijde met elkaar verbonden, gebouwd in…
    die in 1941 gereed kwam en waar in 1970 aan twee kanten een voetpad aan gebouwd is zodat er ruimte kwam voor fietspaden en het autoverkeer dus ook meer breedte ter beschikking kreeg.
  • De Hoopbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoopbrug

    Voormalige loopbrug, oorspronkelijk de Jacob de Hoopbrug, ook bekend als de Magere Brug, Loopbrug of Brug der Zuchten over de Zaan te Zaandam, ongeveer driehonderd meter zuidelijk van de tegenwoordige Prins Bernhardbrug. Het ontwerp was afkomstig van architect J. van der Koogh, gemeentearchitect in dienst van de gemeente Zaandam.
    of Magere Brug die in 1882 als loopbrug geopend is en lag ter hoogte van de Kopermolenstraat (gesloopt in 1942).
  • Het Ruiterveerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRuiterveer

    Straat en voormalig veer te Zaandam (west), in het verlengde van de Botenmakersstraat, maar dan ten oosten van de Westzijde. Het Ruiterveer is genoemd naar korenmolen De Ruiter. Het voetveer was een van de vele veren dat voer tussen de West- naar de Oostzijde. Aan het pad werd na de sloop van de molen in 1865 de Hoogere Burgerschool gebouwd.
    waarvan de diensten kortstondig zijn uitgevoerd met het stoompontje van Mul. Daarna een tijd met een roeiboot en in 1955 overgenomen door de gemeente tot het in de jaren '6O werd opgeheven.
  • -De Prinses Beatrixbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeatrixbrug

    In de jaren 1957 en '58 gebouwde oeververbinding tussen Oost- en Westzijde te Zaandam, dichtbij en ten noorden van het sluizencomplex, geopend op 3 december 1958. Voor de aanleg van de brug en vooral voor die van de aansluitende wegen als de huidige Peperstraat moesten veel panden worden gesloopt. Nadat de brug opgeleverd was moest in de Westzijde het verkeers-belemmerende pand van De Gruyter alsnog worden weggebroken. De kosten zijn door één en ander aanzienlijk hoger opgelopen dan…
    die in 1957 officieel geopend is.
  • -De Koningin Wilhelminabrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWilhelminabrug

    Zie: Wilhelminasluis
    die in de huidige vorm vanaf 1963 bestaat. De oude Wilhelminabrug was in 1903 gereed gekomen toen de Wilhelminasluis gebouwd werd.
  • De tot voor kort meest zuidelijke oeververbinding was de pont tussen de Prins Hendrikkade en het Eiland waarop Willem Hoeve van 1955 tot 1965 veerman geweest is nadat hij daarvoor op 23-jarige leeftijd vanaf 1918 op het Ruyterveer had gevaren.
  • De meest zuidelijke oeververbinding is thans de Dr. J.M. den Uylbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigUylbrug, dr. J.M. den

    Brug over de Voorzaan te Zaandam, voor verkeer opengesteld in december 1990. In 1984 nam de gemeenteraad van Zaanstad het principebesluit tot de bouw van de Voorzaanbrug. Voordelen van deze brug waren onder meer een veel snellere aansluiting van Zaandam-West (inclusief de nieuwe bedrijventerreinen ten westen van de spoorlijn) op de Coentunnelweg en een verkeersontlasting van het Zaandamse Centrum.
    over de Voorzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVoorzaan

    Het deel van de Zaan tussen het Eiland, de Prins Hendrikkade en de sluis te Zaandam, met andere woorden: het deel van de Zaan vóór de Dam. In het verleden maakte ook het huidige Zijkanaal G. deel uit van de Voorzaan, die toen direct in verbinding stond met het IJ en nabij het Ooster- en Wester-
    . Deze brug, geopend in december 1990, verbindt de Thorbeckeweg met de Provincialeweg.

De meest noordelijke oeververbinding zal in de loop van de jaren '90 de Noordbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoordbrug

Noordbrug of Prins Clausbrug, brugverbinding tussen Wormer en Wormerveer, over de Zaan ongeveer ter hoogte van de fabrieken en silo's van Koninklijke Wessanen. De brug met aansluitende wegen zou in de jaren '90 worden gerealiseerd ter ontsluiting van Wormer en ter vermindering van de verkeersdruk op de binnenwegen in Wormerveer. Tot 1990 is de oude
worden die net ten zuiden van de fabrieken van Wessanenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWessanen nv, Koninklijke

Houdstermaatschappij met groot aantal werkmaatschappijen in binnen- en buitenland. Door middel van de werkmaatschappijen produceert en verhandelt Wessanen voedingsmiddelen. Het hoofdkantoor van het oorspronkelijk volledig Zaanse bedrijf is gevestigd in Amstelveen; in Wormerveer is een vestiging. Wessanen is een der grootste ondernemingen in Nederland.
in Wormerveer zal komen te liggen en via een nieuwe weg Wormer zal ontsluiten naar de Provincialeweg Westzaan-Westknollendam.

Jan van Zijp

Literatuur:

  • M.A. Verkade e.a., Zaandam 150 jaar stad, 1962 Zaandam;
  • T.Woudt, Wandeling door Oost- en West-Zaandam;
  • J. Aten, Wormerveer langs weg en Zaan;
  • W. Klinkenberg, Adieu Zaandam;
  • A. van Braam, e.a., Historische atlas van de Zaanlanden.
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/oeververbindingen.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:09
  • (Externe bewerking)