polders

Een polder is een uitgestrektheid land, of een complex gronden, omsloten door dijken of kaden, waardoor het van het (meestal) hoger staande buitenwater - dit is buiten de dijken of kaden - is afgesloten. Alle sloten en vaarten binnen de polder hebben in het algemeen een gemeenschappelijke waterstand; de meest gewenste waterstand wordt het polderpeil genoemd. Men tracht dit polderpeil te onderhouden door bemaling of uitwatering, in gevallen dat de waterstand ten gevolge van neerslag te hoog zou worden. Wanneer de waterstand bij langdurige droogte en door verdamping te laag is geworden, kan water worden ingelaten. De regeling van de waterstand geschiedt door middel van sluizen dan wel door gemalen op het buitenwater (de polder is meestal buiten de dijken omringd door water, een ringvaart).

Binnen de polders - zeker in de Zaanstreek - komt dikwijls een enigszins verschillend waterpeil voor op afzonderlijke percelen grond, die door lage dijkjes zijn omringd en door weidemolentjesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWeide-watermolens

Kleine molens in het (Zaanse) weidegebied, die de afzonderlijke percelen grond min of meer droogmalen. De tussen de sloten in het slagenlandschap liggende 'landjes' zijn zeer laag omdijkt. De houten weidemolentjes behoren tot de familie der wipmolens. Ze hebben een staart van waaiervormig schotwerk, die het draaibare bovenhuis, met daaraan de wieken op de wind houdt. Voor het kruien is dus geen menselijke bediening nodig. Ze worden ten onrechte ook wel 'petmolens' genoemd, naa…
worden bemalen. De bemaling van de gehele polders geschiedde voorheen door poldermolens, die met een enkele uitzondering inmiddels door elektrische gemalen zijn vervangen. De inpoldering van laag gelegen land ter bescherming tegen overstroming en ter regeling van de waterhuishouding is in de late middeleeuwen begonnen. De bewoning binnen de polders ontstond eerst daarna. Hierdoor werden (ook de Zaanse) polders bestuurlijke eenheden vóór van gemeentelijke organisatie sprake was.

De polderbesturen, belast met primair de waterbeheersing (= de veiligheid van de ingelanden), waren aanvankelijk van groter belang dan de gemeentelijke overheden, zie: Bestuur en rechtspraakplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur

Bestuur
. Aan de huidige bestuurlijke organisatie is aan het slot van dit artikel een alinea gewijd. Op deze plaats volgt slechts een opsomming van de polders waaruit de Zaanstreek bestaat. Een aantal polders is afzonderlijk opgenomen. Voorts wordt verwezen naar de trefwoorden Landschapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLandschap

Een landschap is het totaalbeeld van aan het aardoppervlak waarneembare verschijnselen, dat zich als een zelfstandig geheel onderscheidt.

In veel publicaties wordt, afhankelijk van de specialisatie van de auteur, slechts een beperkt aantal van deze verschijnselen behandeld, zoals reliëf, begroeiing, bebouwing, enzovoort. De kenmerken van het landschap zijn onder meer het gevolg van aan en boven het aardoppervlak opgetreden en (nog) optredende natuurlijke processen, daarnaast werden …
en Natuur in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNatuur in de Zaanstreek

Natuur is het totaal der levende organismen, inclusief hun onderlinge relaties. De betrekkingen van organismen (micro-organismen, planten, dieren en mensen) met hun omgeving vormen het studieterrein van de ecologie. In dit artikel wordt vanuit ecologisch standpunt een zo overzichtelijk mogelijke beschrijving gegeven van de natuur in de Zaanstreek. Zie ook:
.

Polders in de Zaanstreek

  • Noorderbuitendijkenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoorderbuitendijken

    Naam van een polder te Assendelft, gelegen op de grens met Beverwijk, tussen het oude veenstroompje de Kil en het jongere Zijkanaal A. De in 1718 ingedijkte polder, ook “'De Honderd Morgen' genoemd, is ca. 154,5 hectare groot en loost zijn water door afvloeiing op de lager gelegen polder Assendelft. In feite is de polder binnengedijkt land, dat was aangeslibd tegen de
    : gemeente Heemskerk, Uitgeest, Wijk aan Zee en Duin en Assendelft; ontstaan na het leggen van de Nieuwendam in 1357; in 1718 binnen de dijk gebracht (de Overdijking); ook wel bekend onder de naam Honderd Morgen of de Binnengedijkte Buitenlanden; 154,5 hectare.
  • Polder Assendelft: gemeente Assendelft; ontstaansgeschiedenis niet exact bekend de polder wordt doorsneden door de Klam- of Zijdewindsdijk, waardoor de Noorder-plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoorderpolder

    Oude polder tussen Busch en Dam, Krommenie, de Nauernasche Vaart, voorheen 't Twiske, en de Communicatieweg, op het grondgebied van Assendelft. De polder is tot de aanleg van een dwarsdijk, de latere Communicatieweg, in de jaren zestig van de 17e eeuw niet te onderscheiden geweest van de Zuiderpolder.
    en de Zuiderpolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiderpolder

    Polder in Assendelft, oostelijk en westelijk van de Dorpsstraat en het Zuideinde.

    Met de aangrenzende Noorderpolder is de Zuiderpolder één der vroegst bewoonde delen van de Zaanstreek. De twee polders vormen de Assendelverpolder. Al rond het begin van de jaartelling vestigden zich hier de eerste bewoners, die weer wegtrokken toen de waterspiegel rees en het gebied verziltte. Vanaf de 10e eeuw werd de nog ongedeelde polder vanuit de hoger gelegen duingebieden steeds verder voor bew…
    zijn ontstaan; in de Zuiderpolder liggen polder de Vliet en de Assendelver Veenpolder (zie hierna), 2069,5 hectare.
  • Vlietpolder: gemeente Assendelft; droogmakerij uit het jaar 1638; 21,5 hectare. Deze is gelegen in de Zuiderpolder in Assendelft. Het meer is in 1638 drooggelegd en vormt ruimtelijk en voor wat betreft het gebruik een eenheid met de Zuiderpolder.
  • Assendelver Veenpolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAssendelver Veenpolder

    Drooggemaakte polder van ruim 317 hectare tegen de Nauernasche Vaart bij Assendelft.

    Het polderpeil is 3,615 meter beneden NAP. De polder maakte oorspronkelijk deel uit van de Zuiderpolder. In de Franse tijd (1804) werd vergunning verleend tot vervening of turfwinning. In 1845 was deze zó ver gevorderd dat een meer was ontstaan waarop men besloot tot het aanleggen van een omringdijk en droogmaking. In 1848 is daarna het eerste gewas geoogst in de Drooggemaakte Veenpolder…
    : gemeente Assendelft; droogmakerij 1845-1848, nadat vanaf 1804 dit deel van de Zuiderpolder was verveend; 317,5 hectare.
  • Polder Krommenie: gemeente Krommenie; eigenlijk deel van de Polder Westzaan, maar in 1630 door het graven van de Nauernasche Vaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNauernasche Vaart

    Kanaal met een lengte van 8,5 kilometer tussen de Tochtsloot bij Westknollendam en Zijkanaal D van het Noordzeekanaal bij Nauerna.

    Het kanaal is in 1633 aangelegd. Daarbij is de loop van het doodlopende water 't Twiske gebruikt. Het werd aangelegd om voldoende afwateringsmogelijkheden voor de Schermerboezem te verkrijgen, toen de Schermer werd ingepolderd. Men koos de gemakkelijkste oplossing door gebruik te maken van het al aanwezige Twiske en van de eveneens aanwezige Naue…
    daarvan afgescheiden; 363 hectare.
  • Het Woud: gemeente Krommenie, Krommenieër Woudpolder en Uitgeest, Uitgeester Woudpolder; ontstaansgeschiedenis niet exact bekend ; 398 hectare.
  • Polder Westzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigReef, De

    Wat betreft De Reef te Westzaan nog het volgende:

    dr. M.A. Verkade veronderstelt dat de ontginning van het hoogveengebied in de late middeleeuwen begon vanuit 'Westzaan aan den regel', met als eerste fase het graven van De Reef. Zij ziet deze ontginning dus als te zijn verlopen van West naar Oost. Dr. J.K. de Cock is in zijn proefschrift 'Bijdrage tot de historische geografie van Kennemerland in de Middeleeuwen op fysisch-geografische grondslag' (1965) echter van heel ander…
    : gemeenten Westzaan, Zaandam, Koog, Zaandijk en Wormerveer; 1728,5 hectare.
  • Polder Ooster Willis Zuid: gemeente Westzaan; ligt in de polder Westzaan; ontstaansgeschiedenis onbekend; 45 hectare.
  • Polder Ooster Willis Noord : gemeente Westzaan; ligt in de Polder Westzaan; ontstaansgeschiedenis onbekend; ruim 29 hectare.
  • Karnemelkspolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKarnemelksepolder

    Kleine polder (42,5 hectare), waarin Westknollendam is gelegen.

    De polder die wordt begrensd door de Nauernase Vaart, de Tochtsloot, de Zaan en de Noorddijk in Wormerveer, had nooit een eigen bemaling. Het tijdstip van omdijking is niet bekend. De polder werd aan het begin van de 18e eeuw voor het eerst op een kaart van de weduwe Nicolaas Visscher als 'Carmelk-polder' vermeld. Hij wordt doorsneden door de provinciale weg uit Wormerveer, langs Markenbinnen in de richting Alkma…
    : gemeente Wormerveer, vormt de noordelijkste uitloper van de polder Westzaan; ofschoon niet bekend is wanneer deze polder van de Polder Westzaan is afgescheiden; 42,5 hectare.
  • Starnmeerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStarnmeer

    Polder ten noorden van de Zaanstreek, gelegen tussen de Marker Polder, de Polder Wormer, Jisp en Nek, het Noordhollands Kanaal en de Markervaart. De polder werd in 1643 bedijkt en daarna drooggemaakt. Enkele huizen van de buurtschap Spijkerboor (gemeente Wormerland) liggen in de Starnmeer.
    en Kamerhop: gemeenten Graft, De Rijp, Wormer, Jisp, Akersloot en Uitgeest; droogmakerij uit de jaren 1632-1643; inclusief de Markerpolder; 621,5 hectare.
  • Polder Wormer, Jisp en Nek: gemeenten Wormer, Jisp en Purmerend; omringdijk aangelegd in de jaren '30 van de 17e eeuw; in de polder liggen de polder Schaalsmeerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchaalsmeer

    Polder in de Polder Wormer, Jisp en Neck. Toen het nog een meer was, werd het ook wel Schaalsmeer genoemd, nu heet het ook wel Schaalsmeerpolder. In 1631 gingen de bestuurders van Wormer, onder aanvoering van burgemeester Gerrit Lams “de Oude' tot droogmaking over. Zie ook
    en de wateren Poel, Zwet en Merken, samen 200 hectare groot; 1884, 5 hectare, waarvan 982 van Wormer en bijna 644 van Jisp).
  • Schaalsmeerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchaalsmeer

    Polder in de Polder Wormer, Jisp en Neck. Toen het nog een meer was, werd het ook wel Schaalsmeer genoemd, nu heet het ook wel Schaalsmeerpolder. In 1631 gingen de bestuurders van Wormer, onder aanvoering van burgemeester Gerrit Lams “de Oude' tot droogmaking over. Zie ook
    : gemeente Wormer; droogmakerij uit 1631; binnendijks grondgebied; ruim 57 hectare; buitendijks: 1874 hectare. Kaart
  • Engewormer: gemeente Wormer; droogmakerij uit de jaren 1634-1638; ruim 158 hectare.
  • Halerbroek of Kalverpolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKalverpolder

    Middeleeuwse polder in Zaandam, aan de oostkant van de Zaan en begrensd door Enge Wormer, Wijde Wormer, Braaksloot ('t Kalf) en Poel.

    De polder, waarin Haaldersbroek en de na de Tweede Wereldoorlog aangelegde Zaanse Schans zijn gelegen, heet officieel 'Halerbroek of Kalverpolder'. Het ongeveer 200 hectare omvattende gebied is tot de jaren dertig van de 20e eeuw tamelijk geïsoleerd gebleven. Pas toen in 1936 de
    : gemeente Zaandam; 139,75 hectare.
  • Polder Oostzaan: gemeenten Zaandam en Oostzaan; ; de Achtersluispolder (98 hectare) valt onder de Polder Oostzaan; bijna 1838 hectare.
  • Nauernasche Polderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNauernasche Polder

    Polder tussen Nauerna, Zijkanaal D, het Noordzeekanaal en Veerpont Buitenhuizen. De polder is drooggemaakt tijdens de aanleg van het Noordzeekanaal (1873-1876) en heeft lange tijd een agrarische functie gehad. In 1984 kreeg hij een andere bestemming, namelijk voor de stort van grove
    , Westzaner Polderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaner Polder

    IJ -polder tussen Zijkanaal D en E (Nauema en Overtoom). De Westzaner Polder is ontstaan tussen de jaren 1861 en 1876, de jaren waarin het lJ drooggelegd is, de lJ-polders aangelegd en het Noordzeekanaal gegraven. Sinds de drooglegging heeft de polder een agrarische functre.
    en Zaandammer Polderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaandammer Polder

    IJ polder in Zaandam, tussen de Zaandammer Hem en Zijkanaal E. Het oostelijk deel kreeg in 1988 een nieuwe naam: Westerspoor Zuid.

    De Zaandammer Polder ontstond door drooglegging van het IJ in de jaren 1861-1876. In 1911 werd een deel van de polder als Nieuwe Zeehaven ingericht, maar in 1988 werd deze weer ten dele gedempt, om bedrijfsverplaatsing van de houthandels PontMeijer en Gras van het Eiland in de Voorzaan mogelijk te maken. De Zaandammer polder werd in het laatste ja…
    : gemeenten Assendelft, Westzaan en Zaandam; ontstaan na drooglegging van het IJ en het graven van het Noordzeekanaal; 543 hectare.
  • Polder De Buitenlandenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPolder De Buitenlanden

    Polder onder Assendelft en Beverwijk. Polder De Buitenlanden is in 1912 verenigd met De Kaagpolder. Met ingang van 1 januari 1951 werden de Polder De Buitenlanden en de Zuid-Wijkermeerpolder verenigd tot een nieuw waterschap met de naam Wijkermeerpolder. Per 1 januari 1979 werd het afzonderlijke Waterschap Wijkermeerpolder opgeheven en werd dit onderdeel van het Waterschap Het Lange Rond. 36 andere waterschappen tussen de Zaan, het Noordzeekanaal en de Hondsbossche Zeewer…
    : gemeenten Assendelft en Beverwijk; eveneens een IJ-polder; 143 hectare.
  • Wijkermeerpolder: gemeenten Assendelft en Beverwijk; ter onderscheiding van de op het grondgebied van Velsen gelegen Noordwijkermeerpolder ook wel met Zuidwijkermeerpolder aangeduid; 458 hectare.
  • Beemster: gemeente Beemster en (voor een zeer klein deel) Jisp; droogmakerij uit de jaren 1610-1612; 6443,5 hectare.

Zie voor de ontstaansgeschiedenis van de polders en droogmakerijen Landschapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLandschap

Een landschap is het totaalbeeld van aan het aardoppervlak waarneembare verschijnselen, dat zich als een zelfstandig geheel onderscheidt.

In veel publicaties wordt, afhankelijk van de specialisatie van de auteur, slechts een beperkt aantal van deze verschijnselen behandeld, zoals reliëf, begroeiing, bebouwing, enzovoort. De kenmerken van het landschap zijn onder meer het gevolg van aan en boven het aardoppervlak opgetreden en (nog) optredende natuurlijke processen, daarnaast werden …
1. en 3.2.

Bestuurlijke schaalvergroting

De voornoemde polders zijn sinds 1 januari 1981 geen van alle meer zelfstandig. Op die datum werden alle polders ten oosten van de Zaan (te zamen met 29 andere polders) verenigd in het Waterschap De Waterlandenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWaterlanden, de

Waterschap, gevestigd te Midden-Beemster, tengevolge van schaalvergroting op waterstaatkundig gebied in de jaren '80 van de 20e eeuw ontstaan door samenvoeging van het eerdere hoogheemraadschap Waterland met andere polders, heemraad- en waterschappen ten oosten van de Zaan. Hierdoor behoren vroeger zelfstandige waterstaatkundige lichamen, waaronder het heemraadschap Wormer, J isp en Nek, de Schaalsmeerpolder. de Enge Wormer, de Halerbroek of Kalverpolder, de polder Oostzaan, de …
. Alle polders ten westen van de Zaan waren vier jaar eerder al opgegaan in het Waterschap Het Lange Rondplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLange Rond, het

Waterschap (1977-2003), waarvan de Zaanstreek ten westen van de Zaan deel uitmaakt. Het waterschap zorgt voor de waterkering en -huishouding, alsmede voor vaar- en landwegen. Het Lange Rond kwam op l januari 1977 tot stand. Een groot aantal polders, van de Hondsbossche Zeewering tot aan het
. De samenvoeging van het grote aantal polders betekende weinig voor de waterhuishouding, maar voor het bestuur des te meer. Eeuwenlang waren de verschillende polders zelfstandig geweest. Alle polders hadden hun eigen hoofdingelanden, heemraden en dijkgraaf. De hoofdingelanden - vergeleken met de raadsleden in een gemeente - en de heemraden - wethouders - waren grondeigenaars in de polders. De dijkgraaf - vergelijkbaar met de burgemeester - was in een ver verleden een adellijke heer (of zijn vertegenwoordiger), onder wiens jurisdictie de polder viel.

Vanaf de 19e eeuw was daarvan geen sprake meer. In de 20e eeuw werd een aan land- of gebouwbezit gerelateerd stemrecht ingevoerd. In de waterschapswereld wordt het stemrecht bepaald door de belangen die men heeft en door de betalingen die men moet doen. Degene die waterschapsbelasting betaalt mag stemmen. De lastenheffing kent een omslag 'gebouwd' en 'ongebouwd'. Ook het stemrecht kent een dergelijk onderscheid. Ingelanden met meer dan een halve hectare hebben stemrecht voor 'ongebouwd'. Iedere eigenaar van een gebouw met een belastbare opbrengst van 100 gulden of meer heeft stemrecht voor het 'gebouwd'. De stemgerechtigden heten ingelanden. In De Waterlanden, om een voorbeeld te noemen, worden voor omgebouwd 19 en voor gebouwd 12 hoofdingelanden gekozen. Daarnaast wordt een drietal benoemd: één door de gemeente Purmerend, één door Zaanstad en één door de gezamenlijke natuurbeschermingsorganisaties. Deze 34 personen vormen het College van Hoofdingelanden. Het college van dijkgraaf en (in De Waterlanden 6) Heemraden vormt het dagelijks bestuur.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/polders.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/14 14:27
  • door jan