1902 - 1916

Arbeiders-weekblad voor de Zaan en omstreken. In de laatste jaren voor de eeuwwisseling werden de Artillerie Inrichtingen AIplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArtillerie Inrichtingen (AI)

Producent van munitie te Zaandam, aan het Noordzeekanaal ten oosten van de voormalige Hembrug op de zuidwestelijke hoek van de Voorzaan. De productie van de munitie werd in de jaren 1885-1889 vanuit Delft naar Zaandam overgebracht. Op 1 januari 1973 werd het staatsbedrijf omgezet in een naamloze vennootschap onder de naam Eurometaal nv.
uit de gemeente Delft naar Zaandam verplaatst. De meegekomen arbeiders werden in de voor hen gebouwde Russische Buurt gehuisvest en vormden voor en na de oprichting van de SDAP in Zaandam de kern daarvan. Zoals dat ook elders gebeurde, was een onderwijzer, A. Klaver, de eerste jaren de stuwende kracht. Omdat de landelijke SDAP de streek electoraal belangrijk vond, stuurde men in 1902 een partijfunctionaris als propagandist naar Zaandam, mr. Maurits Mendelsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMendels, mr Maurits (Maup)

's-Gravenhage 25 december 1868 - Theresienstadt 3 juni 1944

Eerste propagandist voor de SDAP in de Zaanstreek, eerste sociaaldemocraat in de gemeenteraad van Zaandam, redacteur van het Radicaal Volksblad en De Voorpost, raadslid in Utrecht, lid van Provinciale Staten van Utrecht, lid van de Eerste en de Tweede Kamer.
. Doordat de partij niet kapitaalkrachtig genoeg was om hem te betalen, sprong de dichter Herman Gorterplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGorter, dr. Herman

Wormerveer 26 november 1864 - Brussel 15 september 1927 Herman Gorter, (portrettekening van M. de Roode-Heijermans) Dr. Herman Gorter, Nederlands letterkundige, geboren in Wormerveer in het later zo geheten Herman Gorterhuis, vooral bekend geworden als dichter. Herman Gorter studeerde klassieke letteren te Amsterdam en promoveerde op het proefschrift 'De interpretatione Aeschyli Metaphorarum'. Hij werd leraar in Amersfoort, maar wijdde zich na 1896 uitsluitend aan letterkunde…
bij. Daarnaast begon Mendels een advocatenpraktijk in Zaandam, min of meer als bijverdienste. Het grootste deel van zijn tijd wijdde hij aan de partij. Mendels' invloed werd snel duidelijk.

In september 1902 verscheen onder zijn redactie het eerste nummer van De Voorpost, arbeiders-weekblad voor de Zaan en omstreken. Het bestaande Volksbladplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVolksblad, Het

Zie: Radicaal Volksblad Volksblad.
had in zijn ogen geen propagandistische waarde, omdat het teveel polemieken bevatte. Hij stimuleerde scholing en de oprichting van tal van organisaties, zoals de socialistische zang- en muziekverenigingen Morgenrood en Excelsior, toneelverenigingen, rijwielclubs, coöperaties, vrouwen- en geheelonthoudersverenigingen. Socialistische politiek was echter zijn eerste doel. In 1901 werd hij kandidaat gesteld voor de Tweede Kamer en in 1903 voor de Zaandamse gemeenteraad, beide malen nog vergeefs.

In 1904 kwam hij bij een tussentijdse verkiezing toch als eerste sociaal-democraat in de Zaandamse raad. Mendels was niet de eerste socialist die een Zaanse raadszetel veroverde. Paul Leguitplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLeguit, Paul

Zaandijk, 8 oktober 1856 - Koog aan de Zaan, 24 november 1937

Paulus (Paul) Leguit, zoon van Cornelis Leguit, timmermansknecht in de molenbouw, en Dieuwertje de Jong, was de eerste socialist in een Zaanse gemeenteraad. Paul Leguit was raadslid te Koog aan de Zaan van 1891 tot 1901, waarvan de laatste vier jaar tevens wethouder. In 1905 kwam hij, zij het kort, in de raad terug. Als zovelen van de eerste socialisten was Leguit niet onbemiddeld. Als smid verdiende hij een goede boter…
was al in 1891, onder veel tumult, in Koog gekozen. Hij had een eigen smederij, maar verloor door zijn lidmaatschap van de Sociaal Demcratische Bond veel klanten. De fabrieksbazen wilden niet meer met hem samenwerken. Leguit werd later ook wethouder na een scherp conflict met burgemeester Frederik Theodor Roeters van Lennepplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRoeters van Lennep, Frederik Theodoor

Amersfoort, 10 maart 1860 - Velp, 10 april 1933

Jonkheer Frederik Theodoor Roeters van Lennep, echtgenoot van Jonkvrouw Adriana Petronella Marianne Druyvesteyn, burgemeester van Koog aan de Zaan van 1888 tot 1898. Jonkheer Roeters van Lennep kwam na zijn benoeming als burgemeester van Koog in 1888 in een rumoerige gemeente terecht. In de gemeenteraad bestreden de conservatieven en de vrijzinnige liberalen elkaar te vuur en te zwaard. Na de raadsverkiezinge…
. Tijdens een raadsvergadering in 1896 had Jan Dekker, medestrijder van Leguit, de nieuwe politieverordening een 'judas-evangelie' genoemd. De burgemeester ging daarna zo heftig tekeer tegen beide socialisten dat zij hun functie neerlegden. Nieuwe verkiezingen waren nodig, waarna het tweetal werd herkozen. Toen Leguit bovendien wethouder werd besloot Roeters van Lennep te vertrekken. In 1900 sloot Leguit zich bij de toen opgerichte SDAP-afdeling in zijn woonplaats aan, waarna hij voor deze partij in 1905 opnieuw een raadszetel bekleedde. De invloed van de eerste sociaal-democraten in de Zaanse gemeenteraden was gering. Mendels concentreerde zich, als eenling, met weinig succes op de verbetering van de arbeidsvoorwaarden van het gemeentepersoneel en het stimuleren van volkswoningbouw.

Buiten de raad boekte hij meer resultaat: de partij-aanhang groeide en de verhouding met de vakbeweging verbeterde. Zijn opvolger mr. Jan Duijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDuijs, Jan

Nijmegen, 21 februari 1877 - Lochem, 16 september 1941

mr Jan Eliza Wilhelm (Jan) Duijs, bezoldigd propagandist van de SDAP, raadslid en eerste socialistische wethouder te Zaandam, Statenlid, Kamerlid en redacteur van het socialistische weekblad
, kreeg in 1906 toen Mendels naar Den Haag vertrokken dan ook meteen de steun van een bloeiende partij-afdeling. Als geen ander drukte Duijs een persoonlijk stempel op de politiek in de Zaanstreek. Hij was een begaafd spreker die demagogie niet schuwde en had ook een bijtende pen. Hij kreeg in korte tijd een grote populariteit. Mede of vooral door zijn optreden kreeg de streek de naam de rooie Zaan. Sprak hij op een propaganda-avond, dan puilde de zaal uit. Onder zijn redactie steeg de oplage van De Voorpost zienderogen. In de raad overdonderde hij zijn politieke tegenstanders, ook al waren zijn toespraken niet steeds ter zake. Hij liet zich vaak in de andere Zaanse dorpen zien waar hij colporteerde met De Voorpost. Ook buiten de streek kreeg hij bekendheid, zeker nadat hij in 1909 tot lid van de Tweede Kamer was benoemd; illustratief is dat de in de Eerste Wereldoorlog gemobiliseerde Zaankanters de jongens van Duys werden genoemd. Zijn invloed is groot geweest, maar werd veel later miskend en liefst verzwegen doordat hij zich voor de Tweede Wereldoorlog tot de NSB bekeerde.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/voorpost_de.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:03
  • (Externe bewerking)