zaan

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie
Vorige revisie
zaan [2018/06/22 11:21]
kelvin
zaan [2020/09/07 12:04] (huidige)
Regel 2: Regel 2:
 Belangrijkste waterloop in de Zaanstreek, waar het gebied zijn naam aan dankt. Naar de meest aangenomen theorie ontstaan als veenstroom, een natuurlijke afwateringsstroom voor de naastgelegen veengebieden, in de loop der eeuwen geëvolueerd tot afwateringskanaal en belangrijke scheepvaartweg voor een groot deel van Noord-Holland. Waterstaatkundig wordt als de Zaan beschouwd: de ruim 10 kilometer lange waterloop tussen de dorpen Oost- en Westknollendam in het noorden en de [[dam|Dam]] in Zaandam in het zuiden. Historisch wordt ook de [[Voorzaan]], ten zuiden van de Dam tot de vroegere monding in het IJ, tegenwoordig door Zijkanaal G met het Noordzeekanaal verbonden, tot de Zaan gerekend.  Belangrijkste waterloop in de Zaanstreek, waar het gebied zijn naam aan dankt. Naar de meest aangenomen theorie ontstaan als veenstroom, een natuurlijke afwateringsstroom voor de naastgelegen veengebieden, in de loop der eeuwen geëvolueerd tot afwateringskanaal en belangrijke scheepvaartweg voor een groot deel van Noord-Holland. Waterstaatkundig wordt als de Zaan beschouwd: de ruim 10 kilometer lange waterloop tussen de dorpen Oost- en Westknollendam in het noorden en de [[dam|Dam]] in Zaandam in het zuiden. Historisch wordt ook de [[Voorzaan]], ten zuiden van de Dam tot de vroegere monding in het IJ, tegenwoordig door Zijkanaal G met het Noordzeekanaal verbonden, tot de Zaan gerekend. 
  
-Vermeldenswaard is de theorie van [[vis3|mr. Dirk Vis]] inzake het zogenoemde Oer-IJ. Vis concludeerde dat het [[IJ|IJ]] oorspronkelijk deel uitmaakte van een estuarium waartoe ook de Zaan behoorde(([[http://www.archief-zaanserfgoed.nl/wp-content/uploads/anno/NR.-3-SPECIAL.pdf|Dirk Vis, Oer-IJ of OerZaan? Anno 1961, mei 1990]])). De aanwezigheid van de Zaan heeft de ontwikkeling van de Zaanstreek belangrijk beïnvloed. Het water speelde een aanzienlijke rol bij de vorming van het Zaanse [[landschap]]. Toen de Zaanstreek min of meer permanent bewoond ging worden werd het water allereerst belangrijk in de [[waterstaat]]. Om de invloed weer te geven die de Zaan had op de ontwikkeling van de Zaanse economie wordt zij wel 'de levensader van de Zaanstreek' genoemd. Voorts had de rivier betekenis voor het sociale en culturele leven in de Zaanstreek. +Vermeldenswaard is de theorie van [[vis_mr_dirk|mr. Dirk Vis]] inzake het zogenoemde Oer-IJ. Vis concludeerde dat het [[IJ|IJ]] oorspronkelijk deel uitmaakte van een estuarium waartoe ook de Zaan behoorde(([[http://www.archief-zaanserfgoed.nl/wp-content/uploads/anno/NR.-3-SPECIAL.pdf|Dirk Vis, Oer-IJ of OerZaan? Anno 1961, mei 1990]])). De aanwezigheid van de Zaan heeft de ontwikkeling van de Zaanstreek belangrijk beïnvloed. Het water speelde een aanzienlijke rol bij de vorming van het Zaanse [[landschap]]. Toen de Zaanstreek min of meer permanent bewoond ging worden werd het water allereerst belangrijk in de [[waterstaat]]. Om de invloed weer te geven die de Zaan had op de ontwikkeling van de Zaanse economie wordt zij wel 'de levensader van de Zaanstreek' genoemd. Voorts had de rivier betekenis voor het sociale en culturele leven in de Zaanstreek. 
  
 === Ontstaan === === Ontstaan ===
    
  
-De eerste geschiedschrijver die zich in de 17e eeuw bezighield met het ontstaan van de Zaan was [[Soeteboom|Hendrik Soeteboom]]. Hij zag de Zaan, en werd daarin nadien door velen gevolgd, als een oorspronkelijke aftakking van de Rijn bij Leiderdorp, die bij de onderbreking van de duinenrij bij Petten in de zee zou zijn gestroomd. Als bewijs voor zijn Rijntak-theorie verwees hij naar de naam [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Zanegeest|Zanegeest]] voor een gehucht of buurtschap in de nabijheid van Bergen.+De eerste geschiedschrijver die zich in de 17e eeuw bezighield met het ontstaan van de Zaan was [[Soeteboom|Hendrik Soeteboom]]. Hij zag de Zaan, en werd daarin nadien door velen gevolgd, als een oorspronkelijke aftakking van de Rijn bij Leiderdorp, die bij de onderbreking van de duinenrij bij Petten in de zee zou zijn gestroomd. Als bewijs voor zijn Rijntak-theorie verwees hij naar de naam Zanegeest voor een gehucht of buurtschap in de nabijheid van Bergen.
  
 De naam van de Zaan is nooit met zekerheid verklaard. Zaan zou een verbastering zijn van zand, een ter plaatse veel gegeten roomgerecht, een oud-Hollands woord met de betekenis vlug, op z'n Engels: soon, of een oud-Friese naam voor een waterverbinding tussen twee meren. Geen van deze theorieën is met zekerheid te verwerpen, noch aan te nemen. De laatste sluit echter aan bij de meer moderne ideeën over het ontstaan van de Zaan, die [[soeteboom|Soeteboom]]'s Rijntak-theorie naar de achtergrond hebben geschoven.  De naam van de Zaan is nooit met zekerheid verklaard. Zaan zou een verbastering zijn van zand, een ter plaatse veel gegeten roomgerecht, een oud-Hollands woord met de betekenis vlug, op z'n Engels: soon, of een oud-Friese naam voor een waterverbinding tussen twee meren. Geen van deze theorieën is met zekerheid te verwerpen, noch aan te nemen. De laatste sluit echter aan bij de meer moderne ideeën over het ontstaan van de Zaan, die [[soeteboom|Soeteboom]]'s Rijntak-theorie naar de achtergrond hebben geschoven. 
Regel 56: Regel 56:
 == Wormer Sluis == == Wormer Sluis ==
    
-Reeds vroeg werd er in de Hogedam een schutsluis gebouwd met de naam de [[wormer|Wormer Sluis]]. In 1547 werd de eerste stenen schutsluis gebouwd, voornamelijk om de aanvoer van stenen en hout voor het onderhoud van de Hondsbossche Zeewering bij Petten te vergemakkelijken. De zeewering was enkele decennia eerder tot stand gekomen. Deze Hondsbossche sluis werd in 1722 vervangen door de [[grote_sluis|Grote Sluis]], nog aanwezig ten westen van de Wilhelminasluis, met een lengte van 27,4 meter, een breedte van 5 meter en een diepte van 2,2 meter. +Reeds vroeg werd er in de Hogedam een schutsluis gebouwd met de naam de [[wormer_sluis|Wormer Sluis]]. In 1547 werd de eerste stenen schutsluis gebouwd, voornamelijk om de aanvoer van stenen en hout voor het onderhoud van de Hondsbossche Zeewering bij Petten te vergemakkelijken. De zeewering was enkele decennia eerder tot stand gekomen. Deze Hondsbossche sluis werd in 1722 vervangen door de [[grote_sluis|Grote Sluis]], nog aanwezig ten westen van de Wilhelminasluis, met een lengte van 27,4 meter, een breedte van 5 meter en een diepte van 2,2 meter. 
  
 Behalve de geringe afmetingen van de Grote Sluis, was ook de vaste brug eroverheen een belemmering voor veel schepen. Niet alleen de dam, maar ook het dichtslibben van de Voorzaan en tegelijkertijd het groter worden van de schepen, maakte de Zaanstreek vooral vanaf het einde van de 18e eeuw alleen voor kleinere schepen bereikbaar. Reeds in 1797 maakte de vooraanstaande Zaanse koopman [[rogge1|Adriaan Rogge]] zich sterk voor werkzaamheden, die de Zaanstreek weer beter per schip bereikbaar moesten maken. Hij pleitte voor de bouw van een ophaalbrug over de Grote Sluis, en een uitdieping van de Zaan. Aan het begin van de 19e eeuw was het de Zaandamse predikant [[blaupot|Blaupot ten Cate]] die soortgelijke plannen opperde. Hun acties hadden echter weinig succes.  Behalve de geringe afmetingen van de Grote Sluis, was ook de vaste brug eroverheen een belemmering voor veel schepen. Niet alleen de dam, maar ook het dichtslibben van de Voorzaan en tegelijkertijd het groter worden van de schepen, maakte de Zaanstreek vooral vanaf het einde van de 18e eeuw alleen voor kleinere schepen bereikbaar. Reeds in 1797 maakte de vooraanstaande Zaanse koopman [[rogge1|Adriaan Rogge]] zich sterk voor werkzaamheden, die de Zaanstreek weer beter per schip bereikbaar moesten maken. Hij pleitte voor de bouw van een ophaalbrug over de Grote Sluis, en een uitdieping van de Zaan. Aan het begin van de 19e eeuw was het de Zaandamse predikant [[blaupot|Blaupot ten Cate]] die soortgelijke plannen opperde. Hun acties hadden echter weinig succes. 
Regel 91: Regel 91:
 W.J. Stuurman  W.J. Stuurman 
  
-== Dichtkunst == 
  
-De Zaan is door verschillende dichters als dankbaar onderwerp gekozen. Onder meer door:+**Gedichten over de Zaa**n:
  
 +   * Nocolaas Beets: [[zaansch_liedje]]
    * Jan Hottentot: [[https://www.westfriesgenootschap.nl/archivering/speelwagen/1951/speelwagen_1951_097.php|Ik hou van de Zaan, 'k wil het zingend getuigen]]     * Jan Hottentot: [[https://www.westfriesgenootschap.nl/archivering/speelwagen/1951/speelwagen_1951_097.php|Ik hou van de Zaan, 'k wil het zingend getuigen]] 
    * Freek de Jonge: [[https://www.freekdejonge.nl/blog/voorstelling/zaansch-veem-2-0/|Ik heb de Zaan nog nooit bezongen]]    * Freek de Jonge: [[https://www.freekdejonge.nl/blog/voorstelling/zaansch-veem-2-0/|Ik heb de Zaan nog nooit bezongen]]
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/zaan.1529659311.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/06 17:55
  • (Externe bewerking)