zaanden

Naam van middeleeuwse nederzetting, adellijk geslacht, heerlijkheid en slot; ook Saenden, Out-Saenden, Oud-Zaanden, Zaenden etc. genoemd. Zie ook: Archeologie 3.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArcheologie

Bestudering en reconstructie van de bewoningsgeschiedenis in de ruimste zin, aan de hand van in de bodem aangetroffen sporen van menselijke activiteiten. In de Zaanstreek heeft de archeologie door opgravingen bij Assendelft en door de bestudering van het daar gevonden materiaal aangetoond dat het gebied reeds 600 jaar voor Christus bewoond was.
en Bestuur en rechtspraak 1.2.1plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak tot ca. 1600

* Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813

1.1. Algemeen

1.1.1. Het gewest Kennemerland

De Zaanstreek maakt nu deel uit van de provincie Noord-Holland. Deze naam is pas in de 19e eeuw aan dit gewest gegeven. In de middeleeuwen werd met de naam Noord-Holland het gebied ten zuiden van de tegenwoordige grens met de provincie Zuid-Holland bedoeld. Het gebied dat nu Noord-Holland wordt genoemd bestond, globaal, uit de gewesten Kennemer…
.

De eerste geschreven literatuur over de nederzetting Zaanden dateert uit 1640; Hendrik Soeteboomplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSoeteboom, Hendrick Jacobsz.

Oost-Zaandam 1616 - 1678

ook wel: Soet, Zoet, of Zoeteboom

Eerste Zaanse geschiedschrijver; boekverkoper en uitgever. Naar Soeteboom is meermalen onderzoek gedaan, onder anderen door Jacob Honig Jsz. jr. en Sipke Lootsma, maar desondanks zijn weinig gegevens over hem bekend. De onderzoekers naar zijn leven en werk concludeerden dat Soeteboom zeker niet in alle gevallen als betrouwbare bron kan gelden, maar constateerden ook dat zonder zijn werk vele gegevens ove…
gaf een aantal gegevens over de nederzetting, die op de Hemplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHem, de

Zie: Hemlanden
in Zaandam bij de latere Hembrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHembrug, de

Voormalige spoorbrug over het Noordzeekanaal, tussen Zaandam en Amsterdam. Er zijn twee versies van de Hembrug geweest. De eerste werd gebouwd in 1878, nadat de aanleg al in 1867 in een overeenkomst was vastgelegd. Amsterdam heeft echter langdurig geprobeerd de bouw tegen te houden met het oog op de verwachte belemmering van het scheepvaartverkeer. De stad wenste een veel oostelijker spoorwegverbinding, die over het Noordhollands Kanaal en de Voorzaan zou moeten aansluiten op de bes…
moet hebben gelegen. Volgens de beschrijving van Soeteboom werd Zaanden in 1155 verwoest door Drechter-Friezen, die op strooptocht waren. Inwoners van Haarlem en Osdorp schoten Zaanden te hulp en wisten de Friezen te onderscheppen. Er vielen 900 Friese slachtoffers en de buit moesten zij achterlaten. Het geplunderde en verbrande Zaanden werd nadien niet meer opgebouwd.

Kennelijk in samenhang met een in die tijd agressiever wordende zee, ontstonden meer landinwaartse nederzettingen in de Zaanstreek. De naam van de Voorzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVoorzaan

Het deel van de Zaan tussen het Eiland, de Prins Hendrikkade en de sluis te Zaandam, met andere woorden: het deel van de Zaan vóór de Dam. In het verleden maakte ook het huidige Zijkanaal G. deel uit van de Voorzaan, die toen direct in verbinding stond met het IJ en nabij het Ooster- en Wester-
nabij de vroegere nederzetting luidde nog lang Kerkerakplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKerkerak

Voormalige naam voor de Oude Haven in de Zaan in Zaandam.

Het kerkerak lag tussen de Hem en het latere Eiland. Naar verluidt herinnerde de naam aan de aldaar staande kerk van het verwoeste dorp Oud-Zaanden (1155). Een andere aanwijzing dat deze kerk hier heeft gestaan is dat vissers klaagden dat hun netten stuk gingen door de grafzerken op de bodem van dit gedeelte van de Zaan.
, waardoor het vermoeden bestaat dat Zaanden aan dit water een kerk heeft bezeten. Overigens waren er volgens Soeteboom ook enkelen die meenden dat de in 1155 verwoeste nederzetting niet in de Zaanstreek lag, maar Santpoort betrof.

Hulp van Osdorpers ligt dan echter veel minder voor de hand. Bij graafwerkzaamheden in 1737 werden op de Hem doodskisten en lijkresten gevonden, terwijl ook bij het verleggen van de spoorbaan tussen de Hembrug en station Zaandam in 1905 bodemvondsten werden gedaan, die het bestaan van de nederzetting bevestigden. Gevonden werden onder meer een boomstamgraf en aardewerk. Asresten werden in verband gebracht met de verwoesting door de Drechter-Friezen.

Over het adellijk geslacht Zaanden zijn slechts zeer weinig gegevens bekend. In een oorkonde van 1280 wordt Jan van Zaanden opgevoerd als een neef van Willem van Haarlem. Deze familieverwantschap bevestigt het vermoeden dat de ontginning van de Zaanstreek plaatsvond vanuit de hoger gelegen zandgronden, waarin de Van Haarlems een voorname rol speelden. Ook de hulp uit Haarlem in 1155 wijst daar op, terwijl het wapen van Zaanden sterke gelijkenis vertoonde met dat van de Van Haarlems.

De tweede Van Zaanden die genoemd wordt in de archieven is Willem, die medeplichtig was aan de moord op graaf Floris V, hetgeen hij met de dood en verbeurdverklaring van zijn bezittingen moest bekopen. Zijn bezittingen kwamen in het bezit van heer Jan van Beaumontplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeaumont, Jan van

[|Heer Jan van Beaumont (tekening van Piet Hein Zijl voor 'Onvoltooid Verleden']](omstreeks 1288- 1356), eigenlijke naam Jan van Henegouwen, Heer van Beaumont. Jan van Beaumont was een zoon van Graaf Jan van Holland en een broer en neef van diens opvolgers, de graven Willem III en IV. Van deze laatsten was hij een toegewijde helper. Van Beaumont leidde als ridder in 1326 een expeditie naar Engeland die tot afzetting van koning Edward II leidde. Ook nam hij deel aan een misluk…
. De heren van Zaanden hadden de Heerlijkheid van Zaanden in hun bezit, die globaal bestond uit de latere Banneplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBanne

Zie: Ban (banne) en Bestuur en rechtspraak 1.2.4.
van Westzanen en Krommenie. Ook de eilanden Zaenderhorn en Ruigoord behoorden er toe. Of de heren Van Zaanden een slot bezaten is niet met zekerheid te zeggen. In latere bronnen wordt wel gesproken over het hof op de Hemlanden, welke naam duidt op een verdedigbaar centrum in een nederzetting, mogelijk een woontoren of een versterkte hoeve.

Minder aannemelijk is de theorie dat De Burchtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBurcht, De

Buitendijks plein in Oostzaandam in de nabijheid van de ten noorden gelegen Wilhelminasluis omringd door de Zuiddijk, A.F de Savornin Lohmanstraat en de gelijknamige straat Burcht aan de Voorzaan. De naam Burcht wordt voor het eerst genoemd in de 18e eeuw. Vast staat dat de Burcht niet, zoals wel geopperd is, de plek is waar het kasteel van de Heren van
in Zaandam-Oost deze naam kreeg in verband met een slot van de Van Zaandens.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/zaanden.txt
  • Laatst gewijzigd: 2023/09/17 23:41
  • door zaanlander