Een braak, breek, kolk of wiel, is een gat dat ontstaat bij een dijkbreuk. Met het begrip braak wordt allereerst het gat in de dijk zelf aangeduid. Sedert de omdijking van de Zaanstreek zijn er talrijke braken ontstaan. Bij de vroegere zeedijken is dit nog zichtbaar: de gaten werden namelijk niet gedicht, maar men legde een nieuw stuk dijk aan, om de braak heen. Zo kregen de oude zeedijken hun kronkels. Met het begrip braak wordt tevens het gat aangeduid dat achter de doorgebroken dijk ontstond. Deze gaten, volgelopen met water, vormden kleine meertjes. Een dergelijke braak werd lang niet in alle gevallen drooggemaakt. Soms waren de braken daarvoor te diep, soms ook wilde men het goede viswater, dat de braken vormden, behouden. Drooggemaakte braken kregen de naam Braakpolder.

Zaanse Braken

De belangrijkste braak in de Zaanstreek was die tussen de Zaan en de Wormer. Deze braak was reeds in 1115 aanwezig en verbond de uitlopers de Poel en de Kuil van de ingedamde rivier Zaan met het binnenmeer de Wormer. Aanvankelijk was deze braak slechts smal, maar in de loop der jaren werd het water steeds breder. Met de inpoldering van de Wormer, begin 17e eeuw, verdween deze braak; de namen Braaksloot en Braakdijk herinneren er evenwel nog aan.

Op de overzichtskaart van de Zaanstreek van 1575 door Beeldsnijder zijn enige tientallen braken te vinden. Ook op tegenwoordige kaarten van de Zaanstreek kunnen braken worden ontdekt. Met name achter de dijken tussen Westzaan en Nauerna en tussen Nauerna en Assendelft.

• In Zaandam is het meertje in het tegenwoordige Vijfhoekpark een braak.
• Op de plaats van het huidige Verzetsplantsoen te Zaandam werd in 1901 de Algemene Begraafplaats aangelegd; tot dan was daar de Kleine Braak geweest.
• Niet ver daarvandaan lag de Grote Braak nabij de Lijnbaanstraat die in de volksmond de naam “Het Meer van Genève” droeg.
• Ook de huidige Algemene Begraafplaats aan de Zuiddijk ligt op de plaats van een vroegere braak.
• Het voormalige natuurbad in de Wijde Wormer, nu een klein meertje in de golfbaan, was een braak die tijdens de watersnood van 1825 ontstond.