Meester in 1636
De goede oude tijd, dat meester nog meester was, vooral op een dorp, dat hij de vraagbaak was voor iedereen, de brieven schreef waarop het aan kwam, de kindertjes in toom hield, ook buiten de school en overheerlijke groente kweekte, is al lang voorbij. Meester is geseculariseerd en geen meester meer. Hij is nu onderwijzer of, nog erger, leerkracht geworden, maar meester is hij niet meer en wordt hij nooit meer. Hij zou het ook niet meer kunnen, want ziehier een instructie, die wij vinden in De Vacature, voor een meester uit 1636, waaruit moge blijken wat een ouderwetse meester zo al niet verstond:
„Int jaer onses Heeren 1636 soo hebben wij Capelmeesters tot Wormerveer: Symen Josephsz. ende Pieter Claesz. Prins, met concent van de wet (d.w.z. 't dorpsbestuur) ende kerckenraedt tot Wormerveer, een schoolmeester gehuert voor de gemeente van Wormerveer. Ende dat op dese naervolgende Artyckelen:
1. Ten eersten moet hij de klok regelen.
2. Hij mag geen collecten bij de school bedienen.
3. Hij zal 's morgens 8 uur in de school zijn en 's middags tot 12 uur, om de kinderen „in goede orde te houden“; en voor de middag de kinderen in de school houden, totdat de klok elf uur heeft geslagen, en na de middag totdat de klok half vier heeft geslagen.
4. Hij moet 's morgens het vuur aanleggen, zodat het om 8 uur „aen brant is”, en 's middags te 12 uur, en alle dagen de as zelf van de haard wegbrengen.
5. Hij moet de kinderen met een goed voorbeeld voorgaan.
6. Hij zal de kinderen een voorschrift schrijven voor een halve stuiver, met zoveel regels schrifts als ieder naar behoren nodig heeft om zijn papier te beschrijven; ook zal hij gehouden zijn alle maanden ieder kind een voorschrift te schrijven voor dezelfde prijs, zo zij dat verlangen.
7. Hij moet alle dagen voor de schrijvers hun pen versnijden, als zij dat vragen.
8. De meester zal elke week van „elck kint genieten“ een halve stuiver, al zijn ze maar één dag school, tenware dat de meester zelf 2 of 3 dagen geen school hield; dan zullen zij half geld betalen.
9. De meester zal alle dagen met de kinderen zingen.
10. Ook zal hij avondschool houden; hij moet elke avond eens met de kinderen zingen; hij zal van elk kind ontvangen zes stuivers per maand, of twee stuivers per week; indien hij ze ook laat tekenen; en voor het cijferen wordt dubbel geld betaald.
11. Arme kinderen zal hij om niet toelaten.
12. Hij zal voor de lijkbaar goede zorg dragen, evenals voor het gereedschap, dat voor 't maken van een graf gebruikt wordt.
13. Men zal de meester een viereljaars te voren waarschuwen, als men hem ,;moe” is: ook van zijn kant zal hij drie maanden, te voren waarschuwen, „als hij wech wil“.
14 De meester zal „die godsdienst nae zyn order aen waernemen.”
Ondergetekende verbindt zich met zijn eigen hand, om bovenstaande instructie te onderhouden naar zijn vermogen.
Claes Pieterszoon Heringa, schoolmeester tot Wormerveer, 1636 de elfde februari.
Zie: Onderwijs 1.2.8.