Dit is een oude revisie van het document!


De tweede grote staking dateert van april/mei 1943. De directe aanleiding was het in Berlijn genomen besluit dat Nederlandse militairen van mei 1940 alsnog in krijgsgevangenschap zouden worden genomen. Aan die staking werd in de Zaanstreek voornamelijk in Krommenie meegedaan. Vrijdag 30 april legden 700 arbeiders van de Verenigde Blikfabriekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerenigde Blikfabrieken

Zie: Verblifa (Verenigde Blikfabrieken)
het werk neer.

Zaterdag 1 mei werden op bevel van de bezetter veertien werknemers gearresteerd, dertien Krommenieërs en een Assendelver. Zij waren:

  • Hendrik Blank, Zuiderhoofdstraat 73,
  • Henk Heij, Klaas Katerstraat 13,
  • Jaap Kramer, Militaireweg 93,
  • Johan van Lemmeren, Militaireweg 81,
  • Piet van Loon, Militaireweg 20,
  • Gerke Mastenbroek, Heiligeweg 116,
  • Frans Jan Offenberg, Militaireweg 124,
  • Klaas Oosthuizen (44)
  • Klaas van Veen, Schoolstraat 22,
  • Willem van 't Veer, Blok 30,
  • Willem Vredenburg, Klaas Katerstraat 17,
  • Gerard Wiersma, Emmastraat 19, allen te Krommenie
  • Theodorus Rijkhoff, Dorpsstraat 707, Assendelft
  • Paul Zwart, info ontbreekt

Vier van hen werden de volgende dag na een 'proces' bij een standgerecht doodgeschoten. Dat waren:

  • Hendrik Blankplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlank, Hendrik

    Krommenie 4 november 1888 – Amsterdam 2 mei 1943

    Hendrik (Henk) Blank, woonachtig aan de Zuiderhoofdstraat 73 te Krommenie was fabrieksarbeider bij de blikfabrieken in Krommenie.

    November 1942 raakt het Duitse leger ingesloten bij Stalingrad. 31 januari 1943 heroveren de Russen Stalingrad, 90.000 Duitse soldaten worden gevangen genomen en 150.000 gedood. Dag en nacht worden Duitse steden en industrieën gebombardeerd. Duitsland heeft meer arbeiders nodig en bedacht iets nieuws: …
    (54),
  • Johan van Lemmerenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLemmeren, Johan van

    Amsterdam 15 november 1902 - Krommenie 1 mei 1943 Johan van Lemmeren 1902-1943 Johannes Antonius van Lemmeren, blikslager uit Krommenie, woonachtig aan de Militaireweg 81 te Krommenie. Tijdens de april mei-staking van 1943 werden aan de Blikfabriek Verblifa in Krommenie enige arbeiders gearresteerd. De aanleiding tot de staking was de bekendmaking op 29 april 1943, dat Nederlandse oud-militairen die gevochten hadden tijdens de Duitse aanval op Nederland in 1940 zich vrijwill…
    (40),
  • Theodorus Rijkhoffplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRijkhoff, Theodorus

    Assendelft 11 juni 1914 - Amsterdam 2 mei 1943

    Theodorus Rijkhoff, fabrieksarbeider, woonachtig aan de Dorpsstraat 707 te Assendelft. Tijdens de mei-staking van 1943 werden aan de Blikfabriek Verblifa in Krommenie enige arbeiders gearresteerd. De aanleiding tot de staking was de bekendmaking op 29 april 1943, dat Nederlandse oud-militairen die gevochten hadden tijdens de Duitse aanval op Nederland in 1940 zich vrijwillig moesten melden voor krijgsgevangenschap. Kort hiervoo…
    (28) en
  • Gerard Wiersmaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWiersma, Gerard

    Amsterdam 12 februari 1902 - Amsterdam 2 mei 1943 Gerard Wiersma 1905-1943 Gerard Wiersma, fabrieksarbeider, woonachtig aan de Emmastraat 19 te Krommenie. Tijdens de april-meistaking van 1943 werden aan de Blikfabriek Verblifa in Krommenie enige arbeiders gearresteerd. De aanleiding tot de staking was de bekendmaking op 29 april 1943, dat Nederlandse oud-militairen die gevochten hadden tijdens de Duitse aanval op Nederland in 1940 zich vrijwillig moesten melden voor krijgsgevan…
    (38).

De andere ter dood veroordeelden werden naar concentratiekampen gebracht. Vijf van hen kwamen daar tussen 1943 en 1945 om het leven:

  • Klaas van Veenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVeen, Klaas van

    Urk 13 februari 1921 - Dachau 13 juli 1944

    Klaas van Veen was in de oorlog lid van de ondergrondse te Krommenie, werd na verraad gearresteerd en via Amsterdam naar kamp Vught overgebracht. Later op transport gesteld naar Dachau, waar hij werd terechtgesteld. Zijn naam staat vermeld op het
    werd op transport gesteld naar Dachau, waar hij op 13 juli 1944 werd terechtgesteld.(23)
  • Willem van 't Veerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVeer, Willem van 't

    Assendelft 26 april 1911 - Dachau 26 februari 1945 Willem van 't Veer 1911-1945 Willem van 't Veer was een werknemer van de Vereenigde Blikfabrieken in Krommenie. Tijdens de april mei-staking van 1943 werden aan de Blikfabriek Verblifa in Krommenie enige arbeiders gearresteerd. De aanleiding tot de staking was de bekendmaking op 29 april 1943, dat Nederlandse oud-militairen die gevochten hadden tijdens de Duitse aanval op Nederland in 1940 zich vrijwillig moesten melden voor…
    (33) overleed in concentratiekamp Dachau op 26 februari 1945.
  • Henk Heijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeij, Henk

    Hilversum 16 april 1914 - Dachau 2 mei 1945

    Hendricus Leonardus Heij, ook wel Hendrikus/Henk - Heij/Hey, getrouwd met M. Heij-Evertse, was in 1944 betrokken bij de staking in de Blikfabriek te Krommenie. Henk Heij verhuisde eerder vanuit z'n geboorteplaats Hilversum naar de Zaanstreek omwille van de werkgelegenheid en was woonachtig in de Klaas Katerstraat, bij het Blok. Bij de blikfabriek kon hij aan de slag als blikknipper. Zwager Wim Evertse, 15 jaar oud, was eveneens werkzaam bi…
    , stond als vermist te boek. Naspeuringen van zijn neef Willem Evertse leidden in 2014 tot het vermoeden dat Henk Heij begin mei 1945 in Dachau om het leven is gekomen.
  • Gerke Gerrit Mastenbroekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMastenbroek, Gerke Gerrit

    Amsterdam 21 oktober 1898 - Vught 7 juni 1945 Gerke Gerrit Mastenbroek 1898-1945 Gerke Gerrit Mastenbroek, getrouwd met Hendrikje Kamst, woonachtig te Krommenie aan de Heiligeweg 116, was werkzaam bij de Verenigde Blikfabrieken van Krommenie. Hij behoorde tot de 700 stakers die het werk op 30 april 1943 spontaan hadden neergelegd vanwege het getekende besluit, dat Nederlanders, die in de meidagen van 1940 in militaire dienst waren geweest, nu in krijgsgevangenschap zou…
    (46) maakte in Dachau de bevrijding mee maar stierf op de terugweg in Vught op 1 juni 1945.
  • Klaas Oosthuizenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOosthuizen, Klaas

    (Wormerveer, 15 oktober 1899 - Kamp Vught, 26 september 1943) Klaas Oosthuizen 1899-1943 Kantoorbediende Klaas Oosthuizen woont tijdens de oorlog met zijn vrouw Margarethe en hun drie kinderen in Wormerveer aan de Emmastraat 4 en is werkzaam bij de blikfabriek Verblifa in Krommenie. Begin 1942 vangt Klaas aan met het illegaal verspreiden van Het Parool. Hij houdt zich actief bezig met de vraag hoe de vakbonden na de oorlog georganiseerd moeten worden. Hij organiseert thuis bij…
    (44) stierf op 26 september 1943 als gevolg van de ontberingen in kamp Vught.

De overige vijf ter dood veroordeelden overleefden hun veroordeling:

  • Piet van Loon,
  • Willem Vredenburgplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVredenburg, Willem

    Krommenie, 19 september 1913 - Krommenie, 22 januari 2000

    Overlevende van kamp Dachau.

    Willem Vredenburg, woonachtig aan de Klaas Katerstraat 17 in Krommenie was werkzaam bij Blikfabriek Verblifa en nam deel aan de april-meistaking in 1943. Als represaille werd hij samen met veertien collega-werknemers aangehouden, ter dood veroordeeld en naar een concentratiekamp verbannen. Willem Vredenburg arriveerde na omzwervingen op 26 mei 1944 in concentratiekamp Dachau en wist zich …
    ,
  • Jaap Kramer,
  • Paul Zwart en
  • Frans Jan Offenbergplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOffenberg, Frans Jan

    Zaandam 14 maart 1911 - Krommenie 9 september 1993

    Frans Jan Offenberg, gehuwd met Elisabeth Nijman, woonachtig aan de Militaireweg 124 te krommenie, fabrieksarbeider bij blikfabriek Verblifa, nam deel aan de april-meistaking in Krommenie en werd op 1 april 1943 door de Duitsers opgepakt evenals dertien andere collega's en op 2 april 1943 ter dood veroordeeld. Offenberg overleefde de veroordeling.
    .

„Een dag van dolle paniek“, zei burgemeester De Boer van Assendelft er later van. De anderen waren ook ter dood veroordeeld, maar zij mochten verzoeken tot matiging indienen. De beoordeling daarvan hing mede of van het wel of niet hervatten van het werk in Krommenie, de volgende dag. Het werk werd hervat.

Het gerucht ging, dat de namen van de twaalf aan de SD waren opgegeven door burgemeester Jongsma, die nu eenmaal mede door zijn onbeheerste, rauwe optreden, een uiterst kwalijke reputatie had. Ook volgens Bouman heeft Jongsma ze opgegeven. Jongsma zelf ontkende het tijdens zijn proces. Na de oorlog heeft Jongsma gezegd, dat in de kring van de directie van de Blikfabrieken de namen waren genoemd.

In Wormerveer waren zaterdagmiddag vier arbeiders gearresteerd, maar die werden zondags vrijgelaten. De staking was maandag 3 mei grotendeels over. Alleen hier en daar in het zuiden en in de kop van Friesland, ten noorden van Dokkum, is nog een paar dagen langer gestaakt.

Er is in deze stakingsdagen veel moed getoond, ook door een man als de burgemeester van Werkendam. Hij kreeg opdracht een lijst te maken met tien namen van ingezetenen, die bij voortduren van de staking doodgeschoten zouden worden. Hij zette er maar drie namen op: die van zichzelf als eerste en, met hun toestemming, die van de twee plaatselijke predikanten.

Wegens de staking zijn 80 mensen na vonnissen doodgeschoten. Zestig verloren het leven en 400 raakten gewond door geweervuur van de Duitsers op mensenmenigten. In Marum werden 18 mensen, onder wie een jongen van 13, doodgeschoten, nadat een omgezaagde boom bij toeval over de weg was gevallen. De Duitsers beschouwden dat als sabotage.

De april/meistaking had drie kenmerken:

  • 1. Zij was veel omvangrijker dan de februaristaking van 1941, zowel naar gebied als naar aantal deelnemers. Aan deze staking deden de mensen van het platteland mee. Dit is ook voor later belangrijk geweest. Voor het eerst had het platteland aan den lijve ondervonden, wat de terreur van de Duitsers was. Dat vergrootte daar aanzienlijk de bereidheid mensen uit de steden te laten onderduiken.
  • 2. Het aantal slachtoffers was veel groter dan van de februaristaking.
  • 3. Amsterdam en Zaandam, een kleine uitzondering buiten beschouwing gelaten, deden niet mee. De Jong en Bouman noemen daarvoor als redenen: de herinnering aan het neerslaan van de februaristaking, de deprimerende invloed van het beeld van de jodendeportaties op de Amsterdammers en daardoor indirect op de Zaandammers, omdat die nu eenmaal altijd de neiging hebben rekening te houden met wat de Amsterdammers doen, en het feit, dat de SD in april zware slagen aan de illegale CPN had toegebracht.

Willy Lages, een beruchte SD-er in Amsterdam, noemde in een direct na de staking geschreven rapport de verzwakking van de CPN als voorname factor voor het niet-staken in Amsterdam en Zaandam. Het was intussen niet zo, dat de CPN volledig passief was. Volgens Maas heeft de Zaanse CPN in Wormerveer en Krommenie een door hem geschreven pamflet uitgegeven.

Van het naar verzamelpunten jagen en deporteren van de joden in Amsterdam ging een deprimerende invloed op de Amsterdammers en indirect op de Zaandammers uit. De Duitsers gedroegen zich na de staking geenszins terughoudend. Eerder was het tegendeel het geval. Ze zetten nu hard door.

Nieuwe orders luidden:

  • 5 mei: alle studenten, die geweigerd hadden de loyaliteitsverklaring te tekenen, moesten zich melden.
  • 7 mei: alle mannen van 18 tot 35 jaar moesten zich voor tewerkstelling in Duitsland laten inschrijven bij het arbeidsbureau.
  • 13 mei: de radiotoestellen moesten worden ingeleverd.

Zie: Tweede Wereldoorlogplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTweede Wereldoorlog

WORDT AAN GEWERKT

Tweede Wereldoorlog

De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor de Zaanstreek en haar inwoners kunnen niet los worden gezien van wat toen elders gebeurde. Bezetting, verlies van vrijheid, armoede, deportaties, spoorwegstaking, honger, verzet en executies, de Zaanstreek kreeg er haar deel van.
3.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/april_meistakingen.1510305451.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/06 18:25
  • (Externe bewerking)