arbeidsverhoudingen

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie
Vorige revisie
Volgende revisie Beide kanten volgende revisie
arbeidsverhoudingen [2016/10/11 09:23]
217.196.47.23 ↷ Links aangepast vanwege een verplaatsing
arbeidsverhoudingen [2017/06/11 15:26]
zaanlander [Literatuur]
Regel 67: Regel 67:
 Eensgezindheid sloot zich aanvankelijk niet aan bij de eerste overkoepelende nationale werknemersorganisatie, het [[NAS|Nationaal Arbeids Secretariaat (NAS)]]. Het NAS werd opgericht in 1893 en was vanaf 1897 (met het [[plaatselijk_arbeids_secretariaat|Plaatselijk Arbeids Secretariaat, PAS)]] actief in de Zaanstreek. Eensgezindheid sloot zich aanvankelijk niet aan bij de eerste overkoepelende nationale werknemersorganisatie, het [[NAS|Nationaal Arbeids Secretariaat (NAS)]]. Het NAS werd opgericht in 1893 en was vanaf 1897 (met het [[plaatselijk_arbeids_secretariaat|Plaatselijk Arbeids Secretariaat, PAS)]] actief in de Zaanstreek.
  
-De jaren rond de eeuwwisseling vormen de woeligste periode in de geschiedenis van de Zaanse arbeidersbeweging. Arbeidsconflicten liepen veelal uit op stakingen, al dan niet goed georganiseerd. De verhouding tussen werkgevers en werknemers verslechterde met sprongen; al snel was sprake van daadwerkelijke klassestrijd. Zo werd in 1897 gestaakt in oliefabriek De Engel van Adriaan Laan (Wormerveer), in 1899 in oliefabriek [[hart1|Het Hart van Adriaan Honig]] (Zaandam), in datzelfde jaar in stoomrijstpellerij De Unie van Wessanen en Laan (Wormerveer), in 1901 weer bij Het Hart, in 1901 in de [[pellerij|rijstpellerij]] De Phenix (Zaandam), in 1903 bij machinefabriek Westermann te Zaandam, welk arbeidsconflict uitliep op de solidariteitsstaking met de spoorwegstakingen van 1903.+De jaren rond de eeuwwisseling vormen de woeligste periode in de geschiedenis van de Zaanse arbeidersbeweging. Arbeidsconflicten liepen veelal uit op stakingen, al dan niet goed georganiseerd. De verhouding tussen werkgevers en werknemers verslechterde met sprongen; al snel was sprake van daadwerkelijke klassestrijd. Zo werd in 1897 gestaakt in oliefabriek De Engel van Adriaan Laan (Wormerveer), in 1899 in oliefabriek [[hart_en_de_zwaan|Het Hart van Adriaan Honig]] (Zaandam), in datzelfde jaar in stoomrijstpellerij De Unie van Wessanen en Laan (Wormerveer), in 1901 weer bij Het Hart, in 1901 in de [[pellerij|rijstpellerij]] De Phenix (Zaandam), in 1903 bij machinefabriek Westermann te Zaandam, welk arbeidsconflict uitliep op de solidariteitsstaking met de spoorwegstakingen van 1903.
  
 De beschrijver van de spoorwegstaking, A.J.C. Rüter, beschouwt deze staking van veel groter belang dan zomaar een werkstaking van grootformaat. De arbeidersbeweging stond in deze periode op een kruispunt. Aan de ene kant waren er de syndicalisten (met als grote leider [[Domela|Domela Nieuwenhuis]]), aan de andere kant de sociaal-democraten (zoals Henri Polak, leider van de Algemene Nederlandsche Diamantbewerkersbond, ANDB). Daarnaast waren er de protestants-christelijke bond Patrimonium en de rooms-katholieke werkliedenvereniging, waarvan nog niet duidelijk was of deze zich zouden ontwikkelen tot daadwerkelijke actie-organisaties. De spoorwegstakingen moeten mede gezien worden in het licht van de strijd tussen de bonden om de gunst van de arbeiders. De spoorwegstakingen hadden niet zozeer de arbeidssituatie bij de spoorwegen als inzet, maar begonnen als solidariteitsstaking. De arbeidsenquête had aangetoond dat over de gehele linie in Nederland te lang voor te weinig geld gewerkt werd. Met name op plaatsen waar de hoeveelheid werk wisselend was (en werknemers soms veel loon kregen en soms niets verdienden) ontstonden conflicten. Eén van deze plaatsen was de Amsterdamse haven. Daar brak in 1903 een staking uit die de gehele haven lam legde. Binnen een maand sloeg deze over naar de spoorwegen en werd door het hele land het werk neergelegd. De omvang van de staking liet de werkgevers geen andere keus dan de eisen in te willigen: verbetering van de arbeidsvoorwaarden. De beschrijver van de spoorwegstaking, A.J.C. Rüter, beschouwt deze staking van veel groter belang dan zomaar een werkstaking van grootformaat. De arbeidersbeweging stond in deze periode op een kruispunt. Aan de ene kant waren er de syndicalisten (met als grote leider [[Domela|Domela Nieuwenhuis]]), aan de andere kant de sociaal-democraten (zoals Henri Polak, leider van de Algemene Nederlandsche Diamantbewerkersbond, ANDB). Daarnaast waren er de protestants-christelijke bond Patrimonium en de rooms-katholieke werkliedenvereniging, waarvan nog niet duidelijk was of deze zich zouden ontwikkelen tot daadwerkelijke actie-organisaties. De spoorwegstakingen moeten mede gezien worden in het licht van de strijd tussen de bonden om de gunst van de arbeiders. De spoorwegstakingen hadden niet zozeer de arbeidssituatie bij de spoorwegen als inzet, maar begonnen als solidariteitsstaking. De arbeidsenquête had aangetoond dat over de gehele linie in Nederland te lang voor te weinig geld gewerkt werd. Met name op plaatsen waar de hoeveelheid werk wisselend was (en werknemers soms veel loon kregen en soms niets verdienden) ontstonden conflicten. Eén van deze plaatsen was de Amsterdamse haven. Daar brak in 1903 een staking uit die de gehele haven lam legde. Binnen een maand sloeg deze over naar de spoorwegen en werd door het hele land het werk neergelegd. De omvang van de staking liet de werkgevers geen andere keus dan de eisen in te willigen: verbetering van de arbeidsvoorwaarden.
Regel 134: Regel 134:
  
   * J.P. Windmuller. C. de Galan. AF. van Zweeden, Arbeidsverhoudingen in Nederland, Utrecht. 1987;   * J.P. Windmuller. C. de Galan. AF. van Zweeden, Arbeidsverhoudingen in Nederland, Utrecht. 1987;
-  * J.J. 't Hoen, Op naar hct licht, Wormerveer. 1968; J.J. `t Hoen, De rode Zaanstreek. Zaandam. 1978;+  * Jaap 't Hoen, Op naar het licht, Wormerveer. 1968; J.J. `t Hoen, De rode Zaanstreek. Zaandam. 1978;
   * W. Klinkenberg. Adieu Zaandam 21/X/l81 1-3l/XII/1973, Zaandam, 1973;   * W. Klinkenberg. Adieu Zaandam 21/X/l81 1-3l/XII/1973, Zaandam, 1973;
   * F. van der Putte. R. Hartmans, Zaandam in de crisis, Amsterdam, 1982;    * F. van der Putte. R. Hartmans, Zaandam in de crisis, Amsterdam, 1982; 
-  * J. van der Laan, A. Selie, Ik hak er op in, 't is hier geen Zaandam! `, West-Knollendam/Zaandam, 1986; +  * J. van der Laan, A. Selie, 'Ik hak er op in, 't is hier geen Zaandam!', West-Knollendam/Zaandam, 1986; 
   * G.J. Onrust, Wormers welvaren, Zaandam, 1988; De grote Oosthoek, deel 2. Utrecht, 1976;    * G.J. Onrust, Wormers welvaren, Zaandam, 1988; De grote Oosthoek, deel 2. Utrecht, 1976; 
   * Grote Winkler Prins encyclopedie. deel 2. Amsterdam/Brussel. 1969;    * Grote Winkler Prins encyclopedie. deel 2. Amsterdam/Brussel. 1969; 
   * A.Th. van Deursen, l-let kopergeld van de Gouden Eeuw, het dagelijks brood, Assen, 1981;    * A.Th. van Deursen, l-let kopergeld van de Gouden Eeuw, het dagelijks brood, Assen, 1981; 
-  * A. van Braam, Bloei en verval van het economisch-sociale leven aan de Zaan in de 17de en 18de eeuw. Wormerveer, z.j.; +  * Aris van Braam, Bloei en verval van het economisch-sociale leven aan de Zaan in de 17de en 18de eeuw. Wormerveer, z.j.; 
   * T. Tromp, “De Gesteldheid van den publieken geest' (in: A. Doedens (red.), Autoriteit en strijd), Amsterdam, 1981;    * T. Tromp, “De Gesteldheid van den publieken geest' (in: A. Doedens (red.), Autoriteit en strijd), Amsterdam, 1981; 
   * A.J.C. Rüter, De spoorwegstakingen van 1903 (in: J.M.W. Binneveld, Geschiedenis van de Nederlandse Arbeidersbeweging in de 19e eeuw);    * A.J.C. Rüter, De spoorwegstakingen van 1903 (in: J.M.W. Binneveld, Geschiedenis van de Nederlandse Arbeidersbeweging in de 19e eeuw); 
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/arbeidsverhoudingen.txt
  • Laatst gewijzigd: 2021/09/11 09:10
  • (Externe bewerking)