Badhuizen
Bad-inrichtingen, in de tweede helft van de vorige eeuw opgericht in vrijwel alle tot de Zaanstreek behorende gemeenten, inmiddels gesloten en goeddeels vergeten. Naast de hier bedoelde binnenbadhuizen was er ook een aantal badhuizen aan open water, onder andere in Zaandam bij het (Pont-)eiland in de Voorzaan, te Zaandijk aan het Wijd, aan de Nauernasche Vaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNauernasche Vaart
Kanaal met een lengte van 8,5 kilometer tussen de Tochtsloot bij Westknollendam en Zijkanaal D van het Noordzeekanaal bij Nauerna.
Het kanaal is in 1633 aangelegd. Daarbij is de loop van het doodlopende water 't Twiske gebruikt. Het werd aangelegd om voldoende afwateringsmogelijkheden voor de Schermerboezem te verkrijgen, toen de Schermer werd ingepolderd. Men koos de gemakkelijkste oplossing door gebruik te maken van het al aanwezige Twiske en van de eveneens aanwezige Naue… te Krommenie. zie: Zwembadenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZwembaden
In het vele open water in de Zaanstreek is mogelijk altijd al gezwommen, hoewel het in de 19e eeuw en daarvoor blijkbaar weinig gebruikelijk was zich vrijwillig te water te begeven. Pas aan het eind van de 19e eeuw werden daarvoor - aan of in buitenwater - zwembaden gebouwd..
De oprichting van de badhuizen hing samen met het besef dat hygiëne in belangrijke mate bijdraagt tot de volksgezondheid. In de vorige eeuw waren de woningen slechts bij hoge uitzondering voorzien van een wasgelegenheid. Tot de komst van stromend water, pas na 1878 ontstond de mogelijkheid de duinwaterleiding van Amsterdam langs de Zaangemeenten door te trekken, zie: Waterleidingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWaterleiding
Algehele benaming van het geheel van stelsels van buizen, installaties en reinigingssystemen ten behoeve van een hygiënische en uit het oogpunt van preventieve gezondheidszorg verantwoorde waterverschaffing aan bevolking en industrie. De noodzaak om tot een dergelijke watervoorziening te komen werd vooral ingezien bij leden van de medische stand vanaf rond 1850. Overheidsmaatregelen werden bepleit, daar men inzag dat vele elementen van het natuurlijke en sociale leefmilieu, zoals a… waste de bevolking zich in overgrote meerderheid met water uit de regenwaterput of uit de sloot.
Het zijn de plaatselijke Kruisverenigingenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKruisverenigingen
Door particulier initiatief ontstane organisatie voor gezondheidszorg, aanvankelijk alleen voor de thuisverpleging van zieken, uitgegroeid tot instellingen met activiteiten op verschillende terreinen van de eerstelijns zorg.
De plaatselijke, nu overwegend regionale kruisverenigingen zijn sinds 1988 landelijk gebundeld in de Nationale Kruisvereniging. Voordien waren alle lokale organisaties lid van de Provinciale Kruisvereniging Noord-Holland. Door schaalvergroting, het aanvan… geweest die de binnenbadhuizen oprichtten. In Koog bijvoorbeeld bouwde Het Witte Kruis in 1885 zo'n badhuis op het Galgenland, bestaande uit vier kamertjes met kuipbad en vier met een douche. De naam Badhuisstraat herinnert daar nog aan, evenals in Krommenie de Badhuislaan. Eerder, in 1876, dus nog voor de komst van de waterleiding, was te Zaandijk de Zaanlandsche Bad- en Zwem Inrichting opgericht door een particuliere vereniging, die behalve het zwembad aan het Wijd een afdeling kuipbaden exploiteerde. In 1889 werden er 1954 zulke kuipbaden genoten, op de totale bevolking van Zaandijk en Wormerveer, toen ongeveer 7500 tot 8000 personen, geen indrukwekkend aantal.
Rond de jaren '50 zijn de binnenbadhuizen successievelijk gesloten. Alle nieuw gebouwde woningen bevatten toen op z'n minst een doucheruimte; het aantal in de badinrichtingen van de plaatselijke kruisverenigingen genomen baden liep sterk terug en de exploitatie, die door de personeelslasten van badmeester en -juffrouw vrij kostbaar was, werd gestaakt. Een door woningbouwvereniging ZVH te Zaandam gebouwd badhuis bleef tot 1968 in gebruik.