Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
boerderij [2015/11/30 00:27] |
boerderij [2015/11/30 00:29] |
||
---|---|---|---|
Regel 16: | Regel 16: | ||
In de Zaanstreek zijn in de loop der eeuwen verschillende boerderijvormen in gebruik geweest. In de boerderijen werd het vee lange tijd gestald met de koppen naar de buitenwand gericht: het Friese staltype. Sinds het begin van de 20e eeuw werden sommige stolpboerderijen omgevormd tot een Hollandse stal, waarbij de koeien met de koppen naar de voergang werden gestald. | In de Zaanstreek zijn in de loop der eeuwen verschillende boerderijvormen in gebruik geweest. In de boerderijen werd het vee lange tijd gestald met de koppen naar de buitenwand gericht: het Friese staltype. Sinds het begin van de 20e eeuw werden sommige stolpboerderijen omgevormd tot een Hollandse stal, waarbij de koeien met de koppen naar de voergang werden gestald. | ||
- | ==**De stolploze boerderij of het langhuis**== | + | ==De stolploze boerderij of het langhuis== |
Vanaf het begin van de jaartelling - en wellicht ook daarvoor al - werd dit boerderijtype alom in Noordwest-Europa gebouwd. Ze zijn bekend uit de opgravingen die ook in de Zaanstreek zijn uitgevoerd (Assendelft, | Vanaf het begin van de jaartelling - en wellicht ook daarvoor al - werd dit boerderijtype alom in Noordwest-Europa gebouwd. Ze zijn bekend uit de opgravingen die ook in de Zaanstreek zijn uitgevoerd (Assendelft, | ||
De stolploze boerderij heeft een lang bestaan gekend. Aan het principe woon/ | De stolploze boerderij heeft een lang bestaan gekend. Aan het principe woon/ | ||
- | ==**De langhuísstolp**== | + | ==De langhuísstolp== |
Bij deze boerderijen zijn het stolpvormige bedrijfsgedeelte en het woongedeelte herkenbaar, maar tot e' | Bij deze boerderijen zijn het stolpvormige bedrijfsgedeelte en het woongedeelte herkenbaar, maar tot e' | ||
Er waren in deze boerderijen twee staltypen: de vroegste met een dwarsstal (overeenkomstig de Westfriese stolp) en het andere type met de langsstal en korte regel. Het verschil met de Westfriese en de Noordhollandse stolp was ook het ontbreken van de hoge darsdeuren. In de Zaanstreek waren deze inrijdeuren overbodig omdat het vervoer van en naar de boerderij hoofdzakelijk over het water plaats vond. Toen in de 19e eeuw de rijwegen verbeterden werden deze boerderijen en ook de stolpboerderijen vaak alsnog voorzien van hoge inrijdeuren. Er is nu nog een aantal van deze boerderijen (gebouwd in latere perioden) aanwezig. | Er waren in deze boerderijen twee staltypen: de vroegste met een dwarsstal (overeenkomstig de Westfriese stolp) en het andere type met de langsstal en korte regel. Het verschil met de Westfriese en de Noordhollandse stolp was ook het ontbreken van de hoge darsdeuren. In de Zaanstreek waren deze inrijdeuren overbodig omdat het vervoer van en naar de boerderij hoofdzakelijk over het water plaats vond. Toen in de 19e eeuw de rijwegen verbeterden werden deze boerderijen en ook de stolpboerderijen vaak alsnog voorzien van hoge inrijdeuren. Er is nu nog een aantal van deze boerderijen (gebouwd in latere perioden) aanwezig. | ||
- | ==**De Noordhollandse stolp**== | + | ==De Noordhollandse stolp== |
- | Dit boerderijtype ontstond in de droogmakerijen in het begin van de 17e eeuw en verspreidde zich van daaruit over de gehele provincie ten noorden van het IJ. Pas aan het einde van die eeuw verschenen ze in de Zaanstreek, hoofdzakelijk ter vervanging van de oudere boerderijgebouwen. Deze boerderijvorm is in hoofdzaak in de 19e eeuw in de Zaanstreek gebouwd. De vroegste zijn nog als vaarboerderij uitgevoerd, de later gebouwde kregen ook inrijdeuren. Bij deze boerderij zijn alle functies onder één stolpvormig dak ondergebracht, | + | Dit boerderijtype ontstond in de droogmakerijen in het begin van de 17e eeuw en verspreidde zich van daaruit over de gehele provincie ten noorden van het IJ. Pas aan het einde van die eeuw verschenen ze in de Zaanstreek, hoofdzakelijk ter vervanging van de oudere boerderijgebouwen. Deze boerderijvorm is in hoofdzaak in de 19e eeuw in de Zaanstreek gebouwd. De vroegste zijn nog als vaarboerderij uitgevoerd, de later gebouwde kregen ook inrijdeuren. Bij deze boerderij zijn alle functies onder één stolpvormig dak ondergebracht, |
+ | |||
+ | Hoewel er enkele waren met een rieten dak, werden de Zaanse stolpen over het algemeen voorzien van een minder steil pannendak, waaronder geheel of gedeeltelijk een gepotdekseld dakbeschot was aangebracht. Oorspronkelijk werden deze boerderijen geheel van hout gebouwd, vervolgens met stenen gevels voor het woongedeelte, | ||
Enkele boerderijen van dit type werden ook aan de einden van paden aangetroffen en in de bebouwing langs de dijken (Zuiddijk). Bij de boerderijen aan de dijk was de veestalling beneden, de inrit en de woonruimte waren op de hoogte van de kruin van de dijk gelegen. Het vierkant was dan twee verdiepingen hoog. Het uiterlijk van de stolpboerderijen, | Enkele boerderijen van dit type werden ook aan de einden van paden aangetroffen en in de bebouwing langs de dijken (Zuiddijk). Bij de boerderijen aan de dijk was de veestalling beneden, de inrit en de woonruimte waren op de hoogte van de kruin van de dijk gelegen. Het vierkant was dan twee verdiepingen hoog. Het uiterlijk van de stolpboerderijen, | ||
- | ==**De ombouwde vier-roeden hooiberg**== | + | ==De ombouwde vier-roeden hooiberg== |
De hooibergen die aan maximaal drie zijden een aanbouw hadden, kwamen verspreid voor in de provincie, in de Zaanstreek merendeels in Oostzaan, Wormer en Jisp, en soms aan de paden in de Zaandorpen. In één van de aanluivingen was meestal de woonruimte ondergebracht, | De hooibergen die aan maximaal drie zijden een aanbouw hadden, kwamen verspreid voor in de provincie, in de Zaanstreek merendeels in Oostzaan, Wormer en Jisp, en soms aan de paden in de Zaandorpen. In één van de aanluivingen was meestal de woonruimte ondergebracht, | ||
- | ==**De pad-boerderij**== | + | ==De pad-boerderij== |
Typisch voor de Zaandorpen waren de boerenbedrijfjes aan de paden. Ze bestonden over het algemeen uit apart gebouwde stalruimte(n), | Typisch voor de Zaandorpen waren de boerenbedrijfjes aan de paden. Ze bestonden over het algemeen uit apart gebouwde stalruimte(n), | ||
- | ==**Akkerbouwbedrijven**== | + | ==Akkerbouwbedrijven== |
Een voor de Zaanstreek geheel nieuwe bedrijfsvorm ontstond toen omstreeks 1872 de IJ-polders door droogmaking waren gevormd. De hier geheel op akkerbouw en de stalling van veel paarden ingerichte boerderijen bezitten grote oogstschuren en dorsruimten. Het woongedeelte is meestal, overeenkomstig de langhuisstolpen, | Een voor de Zaanstreek geheel nieuwe bedrijfsvorm ontstond toen omstreeks 1872 de IJ-polders door droogmaking waren gevormd. De hier geheel op akkerbouw en de stalling van veel paarden ingerichte boerderijen bezitten grote oogstschuren en dorsruimten. Het woongedeelte is meestal, overeenkomstig de langhuisstolpen, | ||
- | ==**Moderne boerderijvormen**== | + | ==Moderne boerderijvormen== |
De meest moderne boerderijen zijn gericht op arbeidsbesparing en produktieverhoging (schaalvergroting). De experimentele ' | De meest moderne boerderijen zijn gericht op arbeidsbesparing en produktieverhoging (schaalvergroting). De experimentele ' | ||
| |