Huizen 29 juni 1922 - Zaandijk 24 mei 2014

Bruno van Gelder. Foto: tijdschrift Zaans Erfgoed

Ir. Ernst Bruno van Gelder was, hoewel buiten de Zaanstreek geboren, een telg uit het Zaanse fabrikantengeslacht Van Gelderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGelder, Van Ondernemersgeslacht

De geschiedenis van het Zaanse geslacht Van Gelder begon met Pieter Smidt van Gelder (1762-1842) die met het gezin van zijn vader in 1781 naar Zaandam was gekomen. De doopsgezinde dominee Hendrik van Gelder (1736-1808) was namelijk naar Westzaandam beroepen. Vader Hendrik was eerst getrouwd geweest met Maria Smidt (1736-1772) en hertrouwde later met Geertruid Eindhoven (1740-1800). Na het overlijden van zijn eerste vrouw beloofde hij dat voortaan de kinderen die …. Hij was ook verwant aan andere Zaanse fabrikantenfamilies zoals de families Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLaan

Ondernemersgeslacht, met grote economische en maatschappelijke invloed in Wormerveer in de 18e, vooral de 19e, en het begin van de 20e eeuw. De familie Laan behoort niet tot de oudste Zaanse families, die vanaf de 17e eeuw deelnamen aan het industriële leven. Het is een oorspronkelijk agrarisch geslacht, dat nog altijd in Waterland en West-Friesland is vertegenwoordigd., Kaars Sijpesteijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaars Sijpesteijn

Ondernemersgeslacht in de 18e, 19e en 20e eeuw.

De belangen van de familie Sijpesteijn in de zeildoekfabricage werden geërfd van de familie Kaars. Jan Sijbrantsz. Kaars (1735-1812), zeildoekreder uit Krommenie, was gehuwd met Etje Pieters Kuyper (1736-1781), eveneens stammend uit een rolredersfamilie. Hun dochter Bregje Kaars (1775-1803) trouwde Hendrik Sijpesteijn (1773-1835), zoon van Willem Sijpesteijn (1739-1818) en de zeer vermogende Trijntje Streek. Deze Willem was afko…, Verkade en Prins. In 1963 kwam hij in dienst als bedrijfsdirecteur bij olieslagerij Crok & Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCroklaan bv

Producent en verwerker van oliën en vetten, met name cacaoboter vervangende vetten, te Wormerveer; oorspronkelijk zelfstandig, na eerdere wisseling van eigenaar sinds 1971 onderdeel van het Unileverconcern, en sinds 2002 behorend tot de Maleisische IOI Group. in Wormerveer. Dat betekende een wending in zijn loopbaan tot dan toe.

In 1944 ontsnapte hij na een bombardement uit een Duits werkkamp. Met een medegevangene kwam hij in het bevrijde zuiden van Nederland terecht. Daar maakte hij contact met de Engelse bevrijders. Na de oorlog trad hij in dienst van de Koninklijke Luchtmacht. In Engeland werd hij bij de RAF opgeleid tot Spitfire-piloot. Hij studeerde op kosten van de Koninklijke Luchtmacht in Delft vliegtuigbouw. Aan het begin van de jaren zestig van de twintigste eeuw was hij betrokken bij de aanschaf van de Starfighters. Nederland koos voor deze vliegtuigen samen met België en Duitsland. Toen hij kort daarna afzwaaide en overstapte naar het bedrijfsleven werd hij benoemd tot ridder met de zwaarden in de Orde van Oranje-Nassau.

Crok & Laan was onderdeel van de Verenigde Textiel en Oliefabrieken (VETO). Deze onderneming van de familie Kaars Sijpesteijn bestond behalve uit de weverij in Krommenie uit de olieslagerijen De Vrede in WestKnollendam en De Engel in Wormerveer. In 1969 werden de oliefabrieken verzelfstandigd tot Croklaan. Een jaar later werd in Wormerveer olieslagerij De Toekomst overgenomen van Duyvisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDuyvis

Ondernemersgeslacht, reeds bekend in de 16e eeuw, vooral actief in de 19e en 20e eeuw. De familie Duyvis stamt van het geslacht Duven af, dat al lang geleden in de Zaanstreek woonde en werkte. Jan Duven had omstreeks 1365 al visrechten in Jisp en Nek: zijn nageslacht woonde in Assendelft, waar Havick Jans Duven (ca. 1510-ca. 1580) een zoon had, genaamd Gerrit Havicz (1550-1614) die trouwde met Trijn Claes Duyves (geb 1635), dochter van Claes Cornelis alias Claes Duyves, schepen te Assend…, dat toen onderdeel van AKZO was. En weer een jaar later werd Croklaan onderdeel van Unilever.

Croklaan was een innovatiefbedrijf. In 1961 had men de consumentenmarkt betreden met de margarine Crokvitol, de concurrent van Becel van Unilever. In 1969 bracht het Crox halvarine op de markt. Croklaan vooraan in de strijd tegen hart- en vaatziekten was een van de reclameleuzen. Bruno van Gelder was toen een van de vier directeuren van Croklaan. Deze bedrijfsgeschiedenis is door Bruno na zijn pensionering geschreven.

Belangstelling voor geschiedenis loopt als een rode draad door zijn leven. Hij was in 1980 een van de oprichters van de Vereniging tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMonumenten van bedrijf en techniek Zaanstreek, Vereniging tot behoud van

De vereniging MBTZ werd opgericht in 1981 met als doel het behouden van (industriële) gebouwen en machines, of indien dat niet mogelijk was, het vastleggen van zoveel mogelijk gegevens daarover., een van de voorlopers van de Vereniging Zaans Erfgoedplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaans Schoon

Stichting tot behoud van Zaanse houtbouw, opgericht in 1951. De plannen om te komen tot een reservaat van Zaanse houtbouw werden gedurende de oorlog bekokstoofd en namen in 1951 vaste vormen aan. Het initiatief hiertoe is uitgegaan van stichting Zaans Schoon, die op de bres staat voor het vele moois van de Zaanse houtbouw. Veel Zaanse houten huizen, met fraaie halsgevel of versierd voorschot, liepen gevaar te verdwijnen als gevolg van uitbreiding van de fabrieken en doorbraken ter …. Hij kon toen zijn netwerk in het bedrijfsleven gebruiken om zaken voor elkaar te krijgen. Hij schreef een aantal artikelen in de Encyclopedie van de Zaanstreek over de olieslagerijen, en verschillende Zaanse families.

In Met stoom no. 8 beschreef hij in een verhaal bij een foto het interieur van een olieslagerij. Hij had ook mooie anekdotes. Zo vertelde hij dat men bij Croklaan de temperatuur op de ketels in graden Réaumur aflas om zo de concurrenten op het verkeerde been te zetten. Toen hij na zijn benoeming tot bedrijfsdirecteur voor het eerst in olieslagerij De Engel kwam, dacht hij dat dit de hel op aarde moest zijn: die hitte en dat lawaai.

De kleedgelegenheid voor de medewerkers van de fabriek bestond uit een paar spijkers in de wand. Hij was van 1980 tot 1984 lid van het algemeen bestuur van de Zaanse Kamer van Koophandelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKamer van Koophandel en fabrieken voor de Zaanstreek

Prins Bernhardbrug Door de wet ingesteld orgaan ter behartiging van de economische belangen van industrie, ambacht en dienstverlening. Aanvankelijke benaming Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Zaanland: op verzoek van de Kamer op l juli 1988 tot huidige naam gewijzigd.. Bij zijn afscheid kreeg hij de erepenningplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEreburgers

Personen die op grond van bijzondere verdiensten door de verschillende Zaangemeenten werden onderscheiden met een erepenning en dientengevolge in het spraakgebruik 'ereburger' werden genoemd.

De in 1974 gevormde gemeente Zaanstad wijkt wat dit betreft af; deze gemeente maakt een duidelijk onderscheid tussen het toekennen van de erepenning en het ereburgerschap. Slechts vier personen van de gemeente Zaanstad wegens zijn grote verdiensten voor het bedrijfs- en maatschappelijk leven.

Marie-Louise Tiesinga-Autsema, Guus Tiesinga, Jur Kingma.

(in memoriam in blad Zaans Erfgoed)