Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
Beide kanten vorige revisie Vorige revisie | Volgende revisie Beide kanten volgende revisie | ||
gewestelijke [2015/12/07 17:53] jan ↷ Links aangepast vanwege een verplaatsing |
gewestelijke [2018/05/29 13:04] zaanlander |
||
---|---|---|---|
Regel 1: | Regel 1: | ||
- | ==== Gewestelijke Sabotage Afdeling (GSA).==== | + | ==== Gewestelijke Sabotage Afdeling (GSA) ==== |
+ | |||
+ | Noord-Holland kende, als enige provincie, de Gewestelijke Sabotage Afdeling (GSA). | ||
+ | |||
+ | In de Zaanstreek was de GSA op verscheidene terreinen actief, onder meer door sabotage van het spoorwegverkeer en het onklaar maken van rails en/of doen ontsporen van treinen, het belemmeren van het Duitse autoverkeer door het strooien van kraaiepoten en het plegen van aanslagen en het overvallen van gemeentehuizen teneinde de bevolkingsregisters te bemachtigen en buiten bereik van de bezetters te brengen. | ||
+ | |||
+ | Binnen de Nederlandse illegaliteit werd begin 1945 gediscussieerd over het al dan niet voortzetten van liquidaties. Het einde van de oorlog was in zicht en de vraag was elke keer of de eliminatie van tegenstanders zijn doel niet voorbij schiet, omdat de Duitsers consequent wraak namen. In het boek ‘De mannen van overste Wastenecker’, | ||
+ | |||
+ | J.G.M. (Johan) Wastenecker is de laatste jaren van de oorlog commandant van de GSA. Iedere aanslag op de bezetter moet worden voorzien van zijn goedkeuring. “Die Wastenecker was wel een goeie vent. Hij zei bijvoorbeeld: | ||
+ | |||
+ | In de vele publicaties over de GSA komt het niet ter sprake, maar de groepsexecutie op 9 februari 1945 ter hoogte van de Dam en de massale razzia een dag eerder, met als resultaat tientallen weggevoerde Zaanse mannen lijkt het gevolg van een vergissing binnen het gewapende verzet. Onder leiding van commandant Frans W. heeft de GSA op 5 februari politieagent Frans Willemse neergeschoten, | ||
+ | |||
+ | Willemse, eerder als politieman werkzaam in Delft, laadde al vrij snel de verdenking op zich dat hij activiteiten ontplooide tegen de illegaliteit. Toen hij er ook nog eens werd verdacht bezig te zijn met een ontmantelingsactie tegen een aantal, veelal Zaanse, illegale bladen, viel het besluit om hem uit te schakelen. Onderluitenant Willemse wist overigens al enige tijd dat hij op de nominatie stond om geliquideerd te worden en had zijn superieuren meermalen tevergeefs gevraagd om een overplaatsing. | ||
+ | |||
+ | Overste Wastenecker reageert furieus op de dodelijke aanslag, zo blijkt uit correspondentie van de Binnenlandse Strijdkrachten. Een dag na de eliminatie van Willemse schrijft hij de Zaanse GSA-afdeling: | ||
+ | |||
+ | Per kerende post ontvangt de commandant antwoord. De reactie is ondertekend door ‘Joop’, de schuilnaam van GSA-ondercommandant J. Jong. “Willemse, | ||
+ | In een P.S. schrijft Joop: “Ik herinner aan de uitspraak van gewestelijk commandant Wastenecker, | ||
+ | |||
+ | Wastenecker doet nog dezelfde dag een poging zijn gezag te herstellen en de schade niet verder te laten oplopen. Zijn korte bevel aan de Zaanse GSA: “Daar mij ter ore komt dat in uw afdeling plannen voor een nieuwe executie in de Zaanstreek worden gemaakt, wijs ik u er nadrukkelijk op dat zoals reeds door ons besproken werd tot nader order in de Zaanstreek geen represailles uitgelokt mogen worden. Ik reken er op dat u thans hieraan streng de hand zult houden.” Er volgt nadien nog één aanslag op een nationaal-socialist door het verzet in Zaandam, op 1 maart. Daarbij sneuvelt handlanger Willem Ehlhardt beambte van de waterpolitie. Niet bekend is of Wastenecker dit keer wel zijn fiat heeft gegeven. De Duitsers nemen ook dan wraak. Hun vergelding bestaat uit het fusilleren van vijf Alkmaarders, | ||
+ | |||
+ | ==Open vraag== | ||
+ | Hadden de tien terechtgestelde mannen de oorlog overleefd als Wasteneckers opdracht niet was genegeerd? Het blijft een open vraag. Deze arrestanten waren al door de Duitsers bestempeld tot Todeskandidaten. Een nieuwe aanslag door de illegaliteit in de Zaanstreek of elders in Noord-Holland had de tien wellicht alsnog voor het vuurpeloton gebracht. Daar staat tegenover dat de bezetter de laatste paar oorlogsmaanden soms wat ‘zuiniger’ was met het ombrengen van gijzelaars, in de wetenschap dat de nederlaag onvermijdelijk was. Hoe groter de oorlogsmisdaden, | ||
+ | |||
+ | Het ziet er naar uit dat de aanslag op politieman Willemse en de daarop volgende standrechtelijke executie het gevolg was van de competentiestrijd tussen de diverse groepen binnen de GSA. Waar de Ordedienst en de Landelijke Knokploegen Oranjegezind, | ||
+ | |||
+ | Maar in de rooie Zaanstreek bepaalden de RVV’ers, onder leiding van communist Jan Brasser, vaak zelf wel wat er moest gebeuren. Het wantrouwen over en weer leidde tot eigengerechtigheid en het negeren van dienstbevelen. In de nu openbaar geworden briefwisselingen tussen het hoofdkwartier en de Zaanse manschappen is dat wantrouwen duidelijk zichtbaar. Met als resultaat de fatale gebeurtenissen tussen 5 en 9 februari 1945. | ||
+ | |||
+ | Bron : o.a. Erik Schaap | ||
- | Verzetsorganisatie in de Tweede Wereldoorlog met als werkgebied Noord-Holland boven het IJ. De GSA was in de Zaanstreek op verscheidene terreinen actief, onder meer in sabotage van het spoorwegverkeer (door het onklaar maken van rails en/of doen ontsporen van treinen), het belemmeren van het Duitse autoverkeer (door het strooien van kraaiepoten en het plegen van aanslagen) en het overvallen van gemeentehuizen teneinde de bevolkingsregisters te bemachtigen en buiten bereik van de bezetters te brengen. | ||
Zie: [[tweede_wereldoorlog]] Wereldoorlog. | Zie: [[tweede_wereldoorlog]] Wereldoorlog. |