gymnastiek

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie
Vorige revisie
gymnastiek [2017/01/17 12:35]
zaanlander
gymnastiek [2022/03/13 20:17] (huidige)
jan
Regel 2: Regel 2:
 Eerste in de Zaanstreek in georganiseerd verband beoefende sport. Lange tijd ook de meest beoefende sport, later in omvang voorbijgestreefd door voetbal en tennis. In 1989 waren bij de Zaanse gymnastiekverenigingen een kleine 5000 personen als lid aangesloten. Eerste in de Zaanstreek in georganiseerd verband beoefende sport. Lange tijd ook de meest beoefende sport, later in omvang voorbijgestreefd door voetbal en tennis. In 1989 waren bij de Zaanse gymnastiekverenigingen een kleine 5000 personen als lid aangesloten.
  
-Gymnastiek (waar ook turnen toe wordt gerekendis een der oudste sporten. Reeds bij de klassieke Griekse Olympische Spelen was deze sport een van de onderdelen. Nadien werd de sport gaandeweg vergeten, zodat gymnastiek bij de nieuwe opleving (vanaf het einde van de 18e eeuwgeheel opnieuw geïntroduceerd moest worden. Dat werd gedaan door 'TurnvaterF.L. Jahn (1778-1852).+Gymnastiekwaar ook turnen toe wordt gerekendis een der oudste sporten. Reeds bij de klassieke Griekse Olympische Spelen was deze sport een van de onderdelen. Nadien werd de sport gaandeweg vergeten, zodat gymnastiek bij de nieuwe opleving vanaf het einde van de 18e eeuw geheel opnieuw geïntroduceerd moest worden. Dat werd gedaan door Turnvater F.L. Jahn (1778-1852). 
 + 
 +In Westzaan werd een gymnastiekvereniging naar hem vernoemd. In de Zaanstreek maakte men voor het eerst kennis met gymnastiek in 1845, toen het departement Zaandam van de [[maatschappij1|Maatschappij tot Nut van `t Algemeen]] zich voor onderwijs in kunstmatige lichaamsoefeningen beijverde. Tegen betaling van drie gulden per jaar kregen kinderen iedere zaterdagmiddag twee uur les in de voormalige doopsgezinde kerk Het Oude Huys. 
 + 
 +=== Onvoldoende ===
  
-In Westzaan werd een gymnastiekvereniging naar hem vernoemd. In de Zaanstreek maakte men voor het eerst kennis met gymnastiek in 1845, toen het departement Zaandam van de [[maatschappij1|Maatschappij tot Nut van `t Algemeen]] zich voor onderwijs in 'kunstmatige lichaamsoefeningen' beijverde. Tegen betaling van drie gulden per jaar kregen kinderen iedere zaterdagmiddag twee uur les in de voormalige doopsgezinde kerk Het Oude Huys. 
-== Onvoldoende == 
  
 Onvoldoende aanmelding dwong het Nut echter tot contributieverhoging, waarna leden bedankten en de lessen tenslotte werden beëindigd. Dat het Zaandamse departement van het Nut vroeg was met zijn initiatief, blijkt ook uit het feit dat pas zeven jaar later de Duitser Karl Euler door de regering tot eerste gymnastiekleraar in Nederland werd benoemd. Aan de Rijkskweekschool te Haarlem. Onvoldoende aanmelding dwong het Nut echter tot contributieverhoging, waarna leden bedankten en de lessen tenslotte werden beëindigd. Dat het Zaandamse departement van het Nut vroeg was met zijn initiatief, blijkt ook uit het feit dat pas zeven jaar later de Duitser Karl Euler door de regering tot eerste gymnastiekleraar in Nederland werd benoemd. Aan de Rijkskweekschool te Haarlem.
Regel 12: Regel 14:
  
 Daarna volgde de oprichting van [[achilles|Achilles]] (Zaandam, 1873), Hercules (Wormerveer, 1876), Simson (Koog-Zaandijk, 1878), Concordia (Zaandam, 1879), Werken is Leven (Assendelft. 1882) en Jahn (Westzaan, 1883; een eerder in Westzaan opgerichte vereniging was in 1878 ten onder gegaan). Daarna volgde de oprichting van [[achilles|Achilles]] (Zaandam, 1873), Hercules (Wormerveer, 1876), Simson (Koog-Zaandijk, 1878), Concordia (Zaandam, 1879), Werken is Leven (Assendelft. 1882) en Jahn (Westzaan, 1883; een eerder in Westzaan opgerichte vereniging was in 1878 ten onder gegaan).
-== Elitair ==+=== Elitair ===
  
 Gymnastiek was in deze jaren nog een elitaire sport, in principe uitsluitend voor mannen. Elitair, omdat alleen welgestelden vrije tijd hadden, bovendien konden zij de contributie opbrengen. En alleen voor mannen, omdat het onbetamelijk werd geacht dat meisjes en vrouwen gymnastische lichaamsoefeningen deden. Als zij desondanks aan gymnastiek wilden doen moesten zij aparte verenigingen oprichten.  Gymnastiek was in deze jaren nog een elitaire sport, in principe uitsluitend voor mannen. Elitair, omdat alleen welgestelden vrije tijd hadden, bovendien konden zij de contributie opbrengen. En alleen voor mannen, omdat het onbetamelijk werd geacht dat meisjes en vrouwen gymnastische lichaamsoefeningen deden. Als zij desondanks aan gymnastiek wilden doen moesten zij aparte verenigingen oprichten. 
Regel 21: Regel 23:
  
 De eerste gymnastiekverenigingen hielden zich bezig met toestelturnen, daarnaast werd binnen een aantal verenigingen ook aan schermen en wandelen gedaan. De verenigingen waren nog klein, met een ledental van circa dertig. Rond de eeuwwisseling werden verscheidene vrouwenverenigingen en vrouwenafdelingen bij de al bestaande gymnastiekverenigingen opgericht. De eerste gymnastiekverenigingen hielden zich bezig met toestelturnen, daarnaast werd binnen een aantal verenigingen ook aan schermen en wandelen gedaan. De verenigingen waren nog klein, met een ledental van circa dertig. Rond de eeuwwisseling werden verscheidene vrouwenverenigingen en vrouwenafdelingen bij de al bestaande gymnastiekverenigingen opgericht.
-== Minerva == 
  
-In Koog werd in 1898 Minerva opgericht (in 1915 gefuseerd met Simson). In hetzelfde jaar zag in Zaandam Carna het levenslicht. In Krommenie werd, ook in 1898, Hygiëa opgericht, dat in 1945 fuseerde met Lycurgus). In Westzaan in 1899 DEVO (in 1906 gefuseerd met Jahn). terwijl in Wormerveer onder de vleugels van Hercules in 1900 de damesafdeling Hebe tot stand kwam. Eveneens in 1900 werd in Koog aan de Zaan de meisjesvereniging Erica opgericht.+=== Minerva ===
  
-De verenigingen spanden zich in om de gymnastieksport verder te propageren. In dat kader werden vanaf 1881 jaarlijks openluchtvoorstellingen georganiseerd. Dit initiatief van Concordia werd in een aantal opzichten weinig gewaardeerd (het in het openbaar gymnastiek beoefenen werd door velen strijdig met de goede zeden gevonden). maar de publieke belangstelling voor deze bijeenkomsten was groot.+In Koog werd in 1898 Minerva opgericht dat in 1915 fuseerde met Simson. In hetzelfde jaar zag in Zaandam Carna het levenslicht. In Krommenie werd, ook in 1898, Hygiëa opgericht, dat in 1945 fuseerde met Lycurgus. In Westzaan zetelde in 1899 DEVO, in 1906 gefuseerd met Jahn, terwijl in Wormerveer onder de vleugels van Hercules in 1900 de damesafdeling Hebe tot stand kwam. Eveneens in 1900 werd in Koog aan de Zaan de meisjesvereniging Erica opgericht. 
 + 
 +De verenigingen spanden zich in om de gymnastieksport verder te propageren. In dat kader werden vanaf 1881 jaarlijks openluchtvoorstellingen georganiseerd. Dit initiatief van Concordia werd in een aantal opzichten weinig gewaardeerd. Het in het openbaar gymnastiek beoefenen werd door velen strijdig met de goede zeden gevondenmaar de publieke belangstelling voor deze bijeenkomsten was groot.
  
 In de 20e eeuw trokken de voorstellingen duizenden bezoekers. Er werd ook deelgenomen door verenigingen van buiten de streek. Daarnaast gingen de Zaanse verenigingen aan 'zendingswerk' doen. Er werden voorstellingen georganiseerd in Uitgeest en de gemeenten in Kennemerland. In de hoop dat daar ook gymnastiekverenigingen zouden ontstaan. In de 20e eeuw trokken de voorstellingen duizenden bezoekers. Er werd ook deelgenomen door verenigingen van buiten de streek. Daarnaast gingen de Zaanse verenigingen aan 'zendingswerk' doen. Er werden voorstellingen georganiseerd in Uitgeest en de gemeenten in Kennemerland. In de hoop dat daar ook gymnastiekverenigingen zouden ontstaan.
  
 In 1898 bundelden de Zaanse verenigingen de krachten in de Verenigde Zaanse Gymnastiek Verenigingen. in 1908 omgedoopt tot Zaansche Turnbond en in 1920 tot de Zaansche Turnkring van het Koninklijk Nederlands Gymnastiek Verbond (ZTK). Aanvankelijk konden alleen de mannenverenigingen zich bij deze overkoepelende organisatie aansluiten, pas in 1909 sloten Minerva, Hebe, Cama en Hygiëa zich aan, en als gevolg van de Zaanse propaganda de opgerichte vereniging Uitgeest. In 1898 bundelden de Zaanse verenigingen de krachten in de Verenigde Zaanse Gymnastiek Verenigingen. in 1908 omgedoopt tot Zaansche Turnbond en in 1920 tot de Zaansche Turnkring van het Koninklijk Nederlands Gymnastiek Verbond (ZTK). Aanvankelijk konden alleen de mannenverenigingen zich bij deze overkoepelende organisatie aansluiten, pas in 1909 sloten Minerva, Hebe, Cama en Hygiëa zich aan, en als gevolg van de Zaanse propaganda de opgerichte vereniging Uitgeest.
-== Nieuw == 
  
-Inmiddels was ook in de Zaanstreek een aantal nieuwe verenigingen ontstaan. In Westzaan werd in 1904 't Hoen opgericht (een afsplitsing van Jahn die zich op 'de Zuidvan het dorp richtte en in 1946 weer met Jahn zou samengaan). In Zaandam ontstond in 1906 Olympia en in Oostzaan in 1910 Door Eendracht Verbonden (DEV). Opgericht door een onderwijzeres van de Noorderschool. Tot 1936 alleen voor vrouwen. Mannenverenigingen in Oostzaan zoals Sparta opgericht in 1916 en UDI 1925 hielden het slechts kort vol.+=== Nieuw === 
 + 
 +Inmiddels was ook in de Zaanstreek een aantal nieuwe verenigingen ontstaan. In Westzaan werd in 1904 't Hoen opgerichteen afsplitsing van Jahn die zich op de Zuid van het dorp richtte en in 1946 weer met Jahn zou samengaan. In Zaandam ontstond in 1906 Olympia en in Oostzaan in 1910 Door Eendracht Verbonden (DEV). Opgericht door een onderwijzeres van de Noorderschool. Tot 1936 alleen voor vrouwen. Mannenverenigingen in Oostzaan zoals Spartaopgericht in 1916en UDI, opgericht in 1925hielden het slechts kort vol
 + 
 +Voorts was in Westzaan enige tijd de in 1949 opgerichte vereniging ODI actief. ODI-Voorzitter was C. Westrik. L. Vos, Mej I. Kamferman en Mevr Westrik-De Pagter maakten de eerste jaren deel uit van het bestuur. 
 + 
 +Met name de oprichting van Olympia was belangrijk. Dit was de eerste volksgymnastiek- en schermvereniging in de Zaanstreek. De vereniging werd opgericht door werknemers van de uit Delft overgeplaatste [[Artillerie]] Inrichtingen, die in Delft lid waren geweest van gymnastiekvereniging Sparta en in Zaandam hun oude sport wilden blijven beoefenen. Olympia zou uitgroeien tot een vereniging met 700 leden.  
 + 
 +De verzuiling, die na de Eerste Wereldoorlog het maatschappelijke leven in toenemende mate ging beïnvloeden, had de oprichting van een flink aantal protestantse en katholieke verenigingen tot gevolg. Zo ontstonden christelijke gymnastiekvereniging Kracht en Vlugheid in Zaandam. In 1917 opgericht als jongemannenvereniging, maar al na een jaar konden ook meisjes lid worden. En weer een jaar later traden ook volwassenen toe.
  
-Voorts was in Westzaan enige tijd de vereniging ODI actief (gegevens ontbreken). Met name de oprichting van Olympia was belangrijk. Dit was de eerste volksgymnastieken schermvereniging in de Zaanstreek. De vereniging werd opgericht door werknemers van de uit Delft overgeplaatste [[Artillerie]] Inrichtingendie in Delft lid waren geweest van gymnastiekvereniging Sparta en in Zaandam hun oude sport wilden blijven beoefenen.+De rooms-katholieke gymnastiekvereniging Swift in Assendelft ontstond in 1934 door toedoen van een groep leden van De [[GraaL]]. Pas later konden mannen lid worden. De Christelijke gymnastiekvereniging Door Oefening Kracht uit Wormerveeropgericht in 1935, heette het eerste jaar Klein Begonnen en was alleen voor vrouwen. Later mochten ook mannen lid worden. De rooms-katholieke gymnastiekvereniging Turnlust ontstaan in Krommenie, 1936 of 1937, bleef zeer lang een vereniging voor vrouwen. Mannen konden pas vanaf 1959 lid worden. De rooms-katholieke gymnastiekvereniging Saenden uit Wormerveer zag in 1943. het licht. (Verdere gegevens ontbreken) en de Christelijke gymnastiekvereniging Door Inspanning Ontspanning uit Koog-Zaandijk, 1946, ontstonden uit een fanfare-orkest/drumband.
  
-Olympia zou uitgroeien tot een vereniging met 700 leden. De verzuiling, die na de Eerste Wereldoorlog het maatschappelijke leven in toenemende mate ging beïnvloeden, had de oprichting van een flink aantal protestantse en katholieke verenigingen tot gevolg. Zo ontstonden christelijke gymnastiekvereniging Kracht en Vlugheid (Zaandam). In 1917. opgericht als jongemannenvereniging, maar al na een jaar konden ook meisjes lid worden. En weer een jaar later traden ook volwassenen toe.+=== Tekort zalen ===
  
-De rooms-katholieke gymnastiekvereniging Swift (Assendelft) ontstond in 1934 door toedoen van een groep leden van De [[GraaL]]Pas later konden mannen lid worden. De christelijke gymnastiekvereniging Door Oefening Kracht (Wormerveer, 1935) heette het eerste jaar Klein Begonnen en was alleen voor vrouwen. Later mochten ook mannen lid worden. De rooms-katholieke gymnastiekvereniging Turnlust (Krommenie1936 of 1937bleef zeer lang een vereniging voor vrouwenMannen konden pas vanaf 1959 lid wordenDe rooms-katholieke gymnastiekvereniging Saenden (Wormerveer, 1943. Verdere gegevens ontbreken) en de christelijke gymnastiekvereniging Door Inspanning Ontspanning (Koog-Zaandijk, 1946) ontstonden uit een fanfare-orkest/drumband. +De protestants-christelijke verenigingen sloten zich aan bij kring Amsterdam van het Koninklijk Nederlands Christelijk Gymnastiek Verbond, later kring IJmond-Zaanstreek, en de katholieke verenigingen bij het district Haarlem van de Nederlandse Katholieke Gymnastiek BondEen belangrijk probleem waar alle jonge gymnastiekverenigingen mee te maken kregen was het tekort aan zalen. De eerste gymnastiekbeoefenaars moesten dikwijls gebruik maken van de achterzalen van cafés. De situatie werd beter toen gemeenten (of bij het bijzonder onderwijsde schoolbesturener toe over gingen gymnastieklokalen bij scholen neer te zettenIn de avonduren konden verenigingen deze ruimtes huren.
-== Tekort zalen ==+
  
-De protestants-christelijke verenigingen sloten zich aan bij kring Amsterdam van het Koninklijk Nederlands Christelijk Gymnastiek Verbond (later kring IJmond-Zaanstreek) en de katholieke verenigingen bij het district Haarlem van de Nederlandse Katholieke Gymnastiek Bond. Een belangrijk probleem waar alle jonge gymnastiekverenigingen mee te maken kregen was het tekort aan zalen. De eerste gymnastiekbeoefenaars moesten dikwijls gebruik maken van de achterzalen van cafésDe situatie werd beter toen gemeenten (of bij het bijzonder onderwijs, de schoolbesturen) er toe over gingen gymnastieklokalen bij scholen neer te zettenIn de avonduren konden verenigingen deze ruimtes huren.+Binnen de gymnastiekverenigingen werd niet uitsluitend aan gymnastiek/turnen gedaan. Andere sporten die werden bedreven waren schermen, boksen, worstelen, atletiek en korfbal. De Zaanse Turnkring had tijdens de Tweede Wereldoorlog 4100 leden. Let wel, dit betreft dus het ledental van uitsluitend de niet-kerkelijke verenigingen. De Tweede Wereldoorlog had overigens wel gevolgen voor de gymnastiekverenigingenEen aantal, zoals Kracht en Vlugheid en Door Oefening Kracht, weigerde zich aan te sluiten bij de Kultuurkamer en besloot illegaal verder te gaanDoor Oefening Kracht ging vanaf dat moment door onder de naam Sportschool Wester.
  
-Binnen de gymnastiekverenigingen werd niet uitsluitend aan gymnastiek/turnen gedaanAndere sporten die werden bedreven waren schermenboksenworstelen, atletiek en korfbalDe Zaanse Turnkring had tijdens de Tweede Wereldoorlog 4100 leden (let weldit betreft dus het ledental van uitsluitend de niet-kerkelijke verenigingen). De Tweede Wereldoorlog had overigens wel gevolgen voor de gymnastiekverenigingen. Een aantal weigerde zich aan te sluiten bij de Kultuurkamer (bijvoorbeeld Kracht en Vlugheid en Door Oefening Kracht) en moest illegaal verder (Door Oefening Kracht bijvoorbeeld als Sportschool Wester).+Na de oorlog kwamen de verdwenen verenigingen weer terug. Voorts werd een aantal nieuwe verenigingen opgerichtZo ontstonden OVAalleen voor vrouwengymnastiek- en atletiekvereniging Kwiek uit Wormer, 1946Wormerveer (1946verdere gegevens ontbreken), Trio uit Oost-Knollendam, 1948. De naam verwijst naar de dorpen Oost- en West-Knollendam en Marken-Binnen, waar de leden vandaan kwamen, en Fortuna te Jisp, 1949, gymnastiek en volleybal.
  
-Na de oorlog kwamen de verdwenen verenigingen weer terug. Voorts werd na de oorlog een aantal nieuwe verenigingen opgerichtZo ontstonden OVA (Zaandam. 1946. alleen voor vrouwen)Kwiek (Wormer1946gymnastiek- en atletiekvereniging)Wormerveer (1946verdere gegevens ontbreken)Trio (Oost-Knollendam1948de naam verwijst naar de dorpen Oost- en West-Knollendam en Marken-Binnen. waar de leden vandaan kwamen) en Fortuna (Jisp1949, gymnastiek en volleybal).+De naoorlogse periode werd voor de gymnastiekverenigingen een periode van grote bloeiMede doordat binnen de oorspronkelijke gymnastiekverenigingen talrijke sporten werden beoefendzoals handbalvolleybal, zwemmenjazz-ballet, aerobic-dancing, slagbal, korfbal en badmintonUit Lycurgus-Hygiëa kwamen verscheidene andere sportverenigingen voort: Krovovolleybal1971. Swishbadminton, 1971Basketiers, basketbal en Lycurgus tamboer- en trompetterkorps1978.
  
-De naoorlogse periode werd voor de gymnastiekverenigingen een periode van grote bloei. Mede doordat binnen de oorspronkelijke gymnastiekverenigingen talrijke sporten werden beoefend (zoals handbal, volleybal, zwemmen, jazz-ballet, aerobic-dancing, slagbal, korfbal en badminton. Uit Lycurgus-Hygiëa kwamen verscheidene andere sportverenigingen voort: Krovo (volleybal. 1971), Swish (badminton, 1971), Basketiers (basketbal) en Lycurgus (tamboer- en trompetterkorps, 1978). +=== Belangrijk ===
-== Belangrijk ==+
  
 De belangrijkste afscheiding van Lycurgus-Hygiëa had overigens al voor de Tweede Wereldoorlog plaats toen in 1938 de atletiekvereniging Lycurgus werd opgericht (zie: [[atletiek|Atletiek]]). Lycurgus-Hygiëa had in 1988 550 leden, de uit de gymnastiekvereniging voortgekomen verenigingen hadden gezamenlijk rond de 1100 leden. Andere grote verenigingen werden Olympia (maximaal 700 leden) en Kracht en Vlugheid (maximaal 1250 leden). De belangrijkste afscheiding van Lycurgus-Hygiëa had overigens al voor de Tweede Wereldoorlog plaats toen in 1938 de atletiekvereniging Lycurgus werd opgericht (zie: [[atletiek|Atletiek]]). Lycurgus-Hygiëa had in 1988 550 leden, de uit de gymnastiekvereniging voortgekomen verenigingen hadden gezamenlijk rond de 1100 leden. Andere grote verenigingen werden Olympia (maximaal 700 leden) en Kracht en Vlugheid (maximaal 1250 leden).
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/gymnastiek.1484652942.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/06 17:43
  • (Externe bewerking)