ijspakhuis

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

ijspakhuis [2018/04/14 11:42]
ijspakhuis [2019/05/06 13:05]
Regel 1: Regel 1:
 ==== IJspakhuis ==== ==== IJspakhuis ====
 +Het eerste gebouw dat in de Zaanstreek uitsluitend van gewapend beton werd opgetrokken was het ijspakhuis van de vishandel van Gebroeders Dil aan de Hoogstraat in Koog. Het werd omstreeks 1910 ontworpen en uitgevoerd door de 'Amsterdamsche Fabriek van Cementijzerwerken'. Zowel de toegepaste wandconstructie als de halfronde kapvorm waren in die tijd volstrekt uitzonderlijk. Wanden en dak bestonden uit dubbele platen gewapend beton;  de tussenliggende spouw was gevuld met kurkkorrels. De in het pakhuis opgeslagen vis werd gekoeld met 's winters uit de Zaan en de poldersloten gehakt ijs. Door de goede isolatie bleef het hele jaar door een lage temperatuur gehandhaafd. 
  
-[{{:1965_ijspakhuis.png?300 |//Links het huis van de Internationale Vishandel van de Gebroeders Dil, de betonnen ijskelder met rijke klimop begroeiing en rechts het voorheen winkelpand van de familie C. Kooy.//}}]Pakhuis aan de Hoogstraat in Koog aan de Zaan ten noorden van de Kogersluis, oostkantHet eerste gebouw dat in de Zaanstreek uitsluitend van gewapend beton werd opgetrokken was het IJspakhuis van de vishandel van [[https://www.dilvis.nl/historie|Gebroeders Dil]]. Het werd omstreeks 1910 ontworpen en in 1916 uitgevoerd door de Amsterdamsche Fabriek van Cementijzerwerken. Zowel de toegepaste wandconstructie als de halfronde kapvorm waren in die tijd volstrekt uitzonderlijk. Wanden en dak bestonden uit dubbele platen gewapend beton; de tussenliggende spouw was gevuld met kurkkorrels +Niet vanwege het fraaie uiterlijkmaar om de uitzonderlijke bouwwijze en de vroege toepassing van beton werd het ijspakhuis in de jaren '80 door de provincie Noord-Holland op de voorlopige monumentenlijst geplaatst. J. van Leeuwen van de stichting Frans Mars gaf begin 1991 echter opdracht het pand te slopenDeze sloop werd na enkele uren op last van de politie gestaakt
  
-Tijdens winterdagen, na een stevige vorst lag het ijs centimeters dik in de sloten en trok het personeel er op uit om brokken ijs uit de Zaan en poldersloten te gaan kappen. In grote manden werden de blokken naar de kelder vervoerd waar het tot een massa aaneen vroor. Het ijs kon de hele zomer worden bewaard en werd gebruikt om de vis te koelen tijdens het vervoer ervan. Gebrs. Dil hadden in de Westzanerpolder gepacht viswater. Tijden heel warme dagen vingen de vissers kikkers die levend naar het pakhuis werden gebracht, waar ze 1 à 2 cent per stuk opbrachten. In de vishallen werden zij schoongemaakt, als kikkerbillen ingepakt en naar Frankrijk verkocht waar het als een bijzondere lekkernij werd ervaren.   
-  
-De provincie plaatste het IJspakhuis in 1986 op de provinciale monumentenlijst omdat het een vroeg en bijzonder voorbeeld was van gebruik van gewapend beton in Nederland. Verder heeft het een cultuurhistorische waarde doordat het een ontwikkeling markeert in de handel en nijverheid in de Zaanstreek. Zo'n ijspakhuis is uniek in de provincie en wellicht in heel Nederland.  
  
-[{{ :1991sloper2.png?200|//Omwonenden sloegen alarm waarop de sloop werd stilgelegd//}}]De ernaast woonachtige eigenaar D. van Leeuwen gaf op zaterdag 12 januari 1991 echter opdracht het pand te slopen zonder dat daartoe een vergunning was verstrekt. De politie sommeerde de eigenaar van het pakhuis de sloop onmiddellijk te staken, maar de voorgevel was inmiddels verwoest en van de zijgevels had de slopershamer inmiddels de helft vakkundig vernield.+Het pand bleek niet meer te redden en werd gesloopt om in 2015 te worden vervangen door een nieuw huis in Zaanse stijl.
  
-De eigenaardie niets van een monument wilde weten, spande eerder, eind december 1990, een procedure aan tegen de provincie bij de Raad van State en won. Volgens het college van GS betekende dat nog niet dat het pand mocht worden gesloopt. De uitspraak had slechts betrekking op de procedure van het bezwaarschrift, niet op de bescherming zelf, aldus GS. De provincie deed, voor het eerst in haar geschiedenis, aangifte bij de politie wegens sloop zonder vergunning.+[{{ :ijspakhuis_v1.jpg?400 |Het nieuwe pand in Zaanse stijl (links), dat op de plek van het ijspakhuis staatFoto: Gemeentearchief Zaanstad}}]
  
-VVD-gedeputeerde Frans Tielrooij van Monumentenzorg was furieus over de sloop: "Door dit soort acties wordt ons monumentenbeleid in het hart getroffen. We kennen zo ongeveer de zorgvuldigste procedure die er is, met voor eigenaren van monumenten een maximale mogelijkheid tot inspraak. Ik vind dat volstrekt onacceptabel."  
- 
-Volgens Tielrooij bleef het pand beschermd en moest het bezwaarschrift van de eigenaar opnieuw worden behandeld. De provincie wilde samen met de gemeente Zaanstad bekijken of de eigenaar kon worden gedwongen het gesloopte deel voor zijn rekening te laten herstellen. Hierover wilden GS zich nog nader laten adviseren. 
- 
-Eigenaar was weliswaar D. van Leeuwen, maar officieel stond het monument op naam van de stichting Frans Mars. Als doelstelling in de statuten van de stond: '**het bevorderen van instandhouding van onroerende goederen welke karakteristiek zijn voor de Zaanstreek, in ruimste zin.**' Merkwaardigerwijs maakte Van Leeuwen met behulp van deze stichting bezwaar tegen plaatsing op de monumentenlijst. Van Leeuwen voerde onder meer aan dat het IJspakhuis een karakteristiek Zaans achterhuis, van een pand dat hij onlangs heeft aangekocht en naar de Hoogstraat heeft verplaatst, aan het zicht onttrok.  
- 
-[{{:halverwege_de_sloop_werd_een_hek_om_het_monument_geplaatst.png?300 |//Halverwege de sloop werd een hek om het monument geplaatst//}}]Wethouder Margreet Horselenberg-Koomen wist te achterhalen hoe het mogelijk is dat een stichting die monumenten beschermt monumenten sloopt. Het bestuur van de Stichting Frans Mars bleek vooral een aangelegenheid van de familie Van Leeuwen; vader D. van Leeuwen was voorzitter en zoon J. van Leeuwen secretaris en firmant van een architectenbureau dat wilde uitbreiden. Het architectenbureau was gevestigd naast het IJspakhuis. „Zo zijn de feiten", zegt ze stellig. „Onzin", zegt architect Van Leeuwen. „Natuurlijk slopen wij geen monumenten. Het IJspakhuis is geen monument. Wij hebben meteen bezwaar gemaakt tegen de plaatsing op de monumentenlijst. De Raad van State heeft uitgesproken dat er procedurefouten zijn gemaakt en dus is het pand van de lijst afgevoerd."  
- 
-Wethouder Anton Brinkman van Bouwzaken wist het verhaal van Van Leeuwen snel te weerleggen. „Afgezien van de interpretatie van de uitspraak van de Raad van State was er simpelweg geen sloopvergunning. Van Leeuwen zit op alle fronten fout", aldus Brinkman. De provincie onderzocht of het IJspakhuis weer viel op te knappen. Mogelijk zou de Stichting Frans Mars aansprakelijk worden gesteld.  
- 
-Binnen de stichting Frans Mars leidde de gedeeltelijke sloop van het monument inmiddels ook tot een breuk; vier bestuursleden zijn opgestapt. Van Leeuwen wil geen commentaar geven op de gebeurtenissen: "Er is al zoveel onzin geschreven." Van Leeuwen senior is bovendien vice-voorzitter van de landelijke Bond Heemschut.  
- 
-De kritiek op Stichting Frans Mars was begin februari 1991 groot. Na felle brieven van het college van Zaanstad en de Zaanse BNA- 
-architecten, reageerden nu de Vereniging tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek Zaanstreek (MBTZ) en de Monumentencommissie van Zaanstad negatief. Het College is 'ontstemd', de architecten 'geschokt', MBTZ 'verbijsterd' en de 
-Monumentencommissie 'verontwaardigd'. 
- 
-Half maart 1991 kreeg de rel een staartje nadat J. van Leeuwen als lid van de monumentencommissie door de gemeente Zaanstad werd ontslagen vanwege de illegale sloop. De ontslagene woonde naast het pakhuis, op het adres Hoogstraat 6, eveneens een pand van de stichting. Volgens het gemeentebestuur van Zaanstad is er een vertrouwensbreuk ontstaan in de monumentencommissie. Het college verzocht Van Leeuwen eerder zelf op te stappen. De zaak lag inmiddels op het bord van justitie. De Haarlemse Officier van Justitie legde de Stichting Frans Mars op 14 november 1991 een boete van ƒ 500 op voor het slopen van het IJspakhuis te Koog. Op 15 maart 1991 is het omstreden bouwwerk alsnog door de commissie monumentenzorg tot monument verklaard.  
- 
-[{{ :1980.png?400|//Het IJspakhuis in beter tijden//}}]23 november 1991, de provinciale monumentencommissie deed Gedeputeerde Staten van Noord-Holland het dringende advies het ijspakhuis aan de Hoogstraat te Koog op de monumentenlijst te plaatsen. Technisch onderzoek door de provincie heeft aangetoond dat de schade aan het pand zonder bezwaar hersteld kan worden. Gedeputeerde F. Tielrooy wil dat het pand op kosten van Frans Mars wordt wederopgebouwd. 
- 
-Het danig verminkte IJspakhuis vormde voor [[feitsma|Jan Goedhart]], verbonden aan het architectenbureau FKG architecten uit Koog aan de Zaan, een reden zich in te zetten voor het behoud van monumenten in de Zaanstreek. Zijn verontwaardiging over de gedeeltelijk illegale sloop leidde tot het voorstel het restant te laten staan en er een glazen wand in te zetten. Het gebouw zou dan dienst kunnen doen als expositieruimte. Van diverse kanten, Vereniging tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek, Wethouder Horselenberg-Koomen van Zaanstad, is enthousiast gereageerd op de maquette. 
- 
-9 april 1992, de sloop van het IJspakhuis bleef de gemoederen bezig houden. Bij een hoorzitting van de provincie stelde de raadsman van Frans Mars dat het pand geen monument meer is, daar het al voor drie-kwart is gesloopt. Gedeputeerde Staten willen het pand echter op de provinciale monumentenlijst plaatsen. Gedeputeerde F. Van Diepen: „Dat Frans Mars al vast een deel heeft gesloopt betekent niet dat het pand niet meer monumentwaardig is. Dat zou een beloning zijn voor slopen. Het was en is een belangrijk pand en het zal zo hersteld moeten worden dat het zijn monumentale waarde houdt." 
- 
-Gedeputeerde Staten van Noord-Holland besloten op 3 juli 1992 dat het ijspakhuis niet op de provinciale monumentenlijst wordt geplaatst. Eindeloze touwtrekkerij tussen de provincie en eigenaar Frans Mars zorgden er vervolgens voor dat de Hoogstraat te Koog zo'n achttien maanden door het half-gesloopte pand werd ontsierd. De naaste omwonenden toonden zich opgetogen dat deze puinhoop nu eindelijk zou verdwijnen. 
- 
-De discussies leven ook in 2016 voort, getuige een reactie in [[https://www.deorkaan.nl/soort-van-historisch-pand-op-plek-gesloopt-monument-in-koog-ad-zaan/#more-5503|De Orkaan]]. j.f. van leeuwen schreef op 29 juli 2016 om 01:36: //,,het IJspakhuis heeft als koelhuis nooit gefunctioneerd omdat de opzet van het pand voor deze functie niet geschikt was. m.a.w. het was als koelhuis mislukt! daarnaast was het pand ernstig en onherstelbaar aangedaan door betonrot. de plaatselijke courant heeft er indertijd een opzienbarend verhaal van gemaakt, doorspekt met verzinsels en tendentieuze toevoegingen waarbij de waarheid opzettelijk geweld werd aangedaan ten behoeve van de “leescijfers”// 
- 
-De verontwaardiging in de Zaanstreek is nog altijd groot en leidde tot persoonlijke conflicten. Ogenschijnlijk leek het op een langdurige machtsstrijd, maar het ging vooral om de vraag ‘Wat is een monument?’ Eén en ander maakte goed duidelijk dat het bij een monument niet alleen gaat om een subjectief beleefd schoonheidsgevoel, maar dat er ook andere criteria zijn, zoals architectonische zeldzaamheid en de plaats in de ontwikkeling van de bouwkunde. 
- 
- 
-Bron: oa [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010833201:mpeg21:a0557|Het Parool (1)]] [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010867254:mpeg21:a0866|(2)]] [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010833177:mpeg21:a0210|(3)]] en Vereniging Zaans Erfgoed. 
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/ijspakhuis.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:08
  • (Externe bewerking)