Dit is een oude revisie van het document!


Voormalige zelfstandige gemeente in het noorden van de Zaanstreek, per 1 januari 1974 opgegaan in Zaanstad. Na Zaandam in omvang de tweede gemeente van de streek. De samenvoegingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSamenvoeging

In de Zaanstreek zijn herhaaldelijk samenvoegingsplannen voorgesteld; een aantal daarvan werd ook daadwerkelijk uitgevoerd. Het bekendst zijn de samenvoeging tot de stad Zaandam in 1811 en die tot Zaanstad in 1974, hierachter apart behandeld. Daarnaast is de samenvoeging van
tot Zaanstad leidde in Krommenie tot veel protesten. Krommenie wenste deze niet en bepleitte (samen met Assendelft) een gemeente Krommenie-Assendelft. De rijksoverheid besliste evenwel anders. Krommenie zelf is feitelijk ook een samenvoeging van een aantal woonkernen. Naast Krommenie behoren ook het (tot 1816 zelfstandige) Krommeniedijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKrommeniedijk

Klein dorp in de gemeente Zaanstad, deel van Krommenie.

Krommeniedijk bestaat feitelijk uit een lage dijk langs het voormalige Kromme IJ (Crommenije). De geschiedenis van Krommeniedijk is niet los te zien van die van Krommenie. Het is niet bekend welke bewoningskern er eerder was. Volgens
en een deel van de buurtschap Busch en Damplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBus(ch) en Dam

Buurtschap onder Assendelft, nabij de Busch te Krommenie. In 1357 is in het Cromme IJ een dam gelegd, die Nieuwendam, Busschendam of Busch z'n Dam werd genoemd.

De laatste naam is overgegaan op het later erbij ontstane buurtschapje.
tot het dorp. Krommeniedijk (waar de buurtschap Krommeniehornplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKrommeniehorn

Oude buurt. behorend tot Krommenie.

De buurtschap begon bij de Indijk (westelijk van die sloot lag Krommeniedijk) en maakte bij de Durgsloot een scherpe bocht (horn betekent bocht). De beschikbare gegevens over Krommeniehorn zijn zeer beperkt. Bekend is dat er in 1739 384 personen woonden. De ouderdom van de buurtschap is evenmin bekend.
deel van uitmaakt) was tot 1816 zelfstandig. Vanaf 1729 was die zelfstandigheid overigens beperkt. In dat jaar werd de banne van Krommenie een ambachtsheerlijkheidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAmbachtsheerlijkheid

Historisch belangrijk begrip, waaraan drie betekenissen moeten worden toegekend:

* het aan een ambachtsheer toegekende overheidsgezag met alle daaraan verbonden rechten; * het gebied waarover dit gezag zich uitstrekte; *
en door Krommenie gekocht. Krommeniedijk wenste niet bij te dragen aan de koopsom van fl. 25.000,- en was sedertdien feitelijk al ondergeschikt aan Krommenie.

Naam

De naam Krommenie komt voor het eerst voor aan het einde van de 13e eeuw. Toen werd evenwel niet over het dorp gesproken, maar over het water Crommenijeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCrommenije

Beeldsnijder, Joost Jansz Oorspronkelijk een breed water, dat - buiten de omringdijk gelegen - tot 1357 een open verbinding vormde tussen het Wijkermeer (de noordelijke uitloper van het IJ, het ) en het Langmeer (deel uitmakend van de Schermer, thans nog als Lange Meer een gedeelte van het Alkmaardermeer). In genoemd jaar werd de
dat een verbinding vormde tussen het Wijkermeerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWijkermeer

Voormalig meer, de noordwestelijke uitloper van het IJ, tussen Assendelft, Beverwijk, Velsen, Santpoort en Spaarndam.

Over de ontstaansgeschiedenis van het meer is weinig bekend. Mogelijk was het meer aanvankelijk een diepe kom, die door verschillende doorbraken met het IJ in contact kwam. Vanaf ongeveer 1100 tot 1357 vormde het meer een serieuze bedreiging voor het land benoorden het IJ; het stond via het IJ in direct contact met de Zuiderzee en via het Kromme IJ met de Schermer e…
en het Langmeer. De plaatsnaam Krommenie komt voor het eerst voor in het laatste kwart van de 14e eeuw. De naam is in de loop van de eeuwen op verschillende wijzen gespeld: Crommenye, Crommene, Crommennee, Crummene. De huidige spelling stamt uit de 19e eeuw.

Wapen

Gemeentewapen Krommenie. Bron Wikipedia

Zoals de andere dorpen die (oorspronkelijk) deel uitmaakten van de banne van Westzaan, heeft Krommenie een wapen dat sterk lijkt op dat van de banneplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBanne

Zie: Ban (banne) en Bestuur en rechtspraak 1.2.4.
. Het bestaat uit vier zilveren leeuwen die op een veld van rood of zwart zijn geplaatst (de eerste en de vierde leeuw op een rood veld, de tweede en derde op een zwart). De vier leeuwen staan allen naar links gewend. Het dorpswapen is gelijk aan het wapen van de voormalige banne van Krommenie.

Bijnamen

Destijds gebruikelijke bijnamen voor Krommenieërs waren koeketers en guiten. De bij(of scheld-)naam guiten werd alleen door Assendelvers gebruikt. Dat deze naam, zoals wel is verondersteld, afstamt van een oudere bijnaam 'geuzen' (Assendelvers werden Spanjolen of Spanjaarden genoemd), is twijfelachtig.

Omvang, oppervlakte

Krommenie ligt in het noordwesten van de Zaanstreek en grenst in het westen en het noorden aan Uitgeest (dat deels achter de Noorder- en Zuiderhamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiderham

Moderne woonwijk in Krommenie, tussen de Provincialeweg, Rosariumlaan, Militaireweg en het Provily sportpark. Ten noorden van de Militaireweg ligt de iets kleinere wijk Noorderham.

Beide wijken zijn aangelegd eind jaren '70/begin jaren '80 van de 20e eeuw. De straten kregen respectievelijk namen van hemellichamen (Zuiderham) of werden aan de ruimtevaart ontleend (Noorderham). De wijken zelf zijn vernoemd naar de iets noordelijker gelegen twee verbredingen van het water
ligt), in het oosten aan Wormerveer (achter de Nauernasche Vaart) en in het zuiden aan Assendelft (achter spoorlijn en Provincialewegplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigProvincialeweg (N203)

Belangrijke doorgangsweg door de Zaanstreek, die van Limmen tot het Noordzeekanaal, over het grondgebied van Krommenie, Wormerveer, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam tot aan de Hempont loopt.

De weg, die tussen 1932 en 1934 geopend werd, zorgde mede voor het verdwijnen van het dorpse isolement. De weg werd, zoals de naam aangeeft, aangelegd op initiatief van de provincie Noord-Holland. Het toenemende wegverkeer had niet genoeg aan de bestaande verbindingen. Door de g…
). Krommeniedijk ligt noordelijk van Krommenie; Krommeniehorn verbindt Krommenie en Krommeniedijk. Naast de reeds genoemde uitbreiding van Krommenie met Krommeniedijk in 1816, kende Krommenie in 1965 een grenswijziging. Bij de aanleg van de spoorlijn in 1869 was de noordelijke kop van Assendelft van deze gemeente afgesneden. Krommenie meende dat zij dit gedeelte (Weiver en Spoorbuurt) beter kon beheren dan Assendelft. In 1894 werd deze gedachte door Gedeputeerde Staten overgenomen, een wetsvoorstel (minister Van Houten, 1895) werd echter ingetrokken. In 1910, 1917, 1925 en 1936 beijverde Krommenie zich opnieuw voor de grenswijziging, de laatste maal meende men extra sterk te staan, doordat het gebied waar het om ging door de aanleg van de Provincialeweg nog meer een enclave was geworden.

Uiteindelijk lukte het Krommenie, ondanks tegenstribbelen van Assendelft in 1965, per 1 juli van dat jaar werd het gebied ten noorden van de spoorlijn overgeheveld naar Krommenie. Door deze uitbreiding met een kleine 14 hectare kreeg Krommenie de huidige omvang van 426 hectare.

Bevolking

jaaraantal
1477600
16221947
17422873
17952164
18151809
18402581
18692829
18993098
19305372
19405905
19507020
19609280
197013534
198817005

Krommeniedijk/Krommeniehorn was aanvankelijk als bewoningskern belangrijker dan Krommenie. Deze opmerking is echter niet met cijfers te staven. De eerste afzonderlijke inwonersaantallen van Krommeniedijk en Krommiehorn dateren uit de 18e eeuw. In 1739 telde Krommeniehorn 384 inwoners, in 1743 Krommeniedijk 492 inwoners. De tabel geeft de cijfers van Krommenie inclusief Krommeniedijk en Krommeniehorn.

Het verloop van de bevolkingsomvang van Krommenie wijkt niet af van dat van de meeste Zaanse gemeenten: groei in de 16e, 17e en het begin van de 18e eeuw, teruggang in de tweede helft van de 18e eeuw en het begin van de 19e eeuw (Franse tijd), daarna weer groei. De groei met ruim 4000 personen tussen 1960 en 1970 wordt niet alleen verklaard door de toevoeging van het noordelijk deel van Assendelft aan Krommenie. Er werden in deze periode ook veel nieuwe woningen in de gemeente gebouwd.

Kerkelijke gezindheid

Over de kerkelijke gezindheid en verhoudingen in Krommenie zijn we bijzonder uitgebreid en betrouwbaar geïnformeerd. Dat is met name te danken aan het werk van dr. S. Hart (zie ook de literatuuropgave), die hierover acht statistieken publiceerde. De gegevens in tabel 2 over 1845 zijn ontleend aan het Aardrijkskundig Woordenboek van Van der Aa. Voorts zijn de gegevens over 1960 aan de statistieken van Hart toegevoegd. Tabel 3 geeft de percentuele verhoudingen. In deze tabel zijn de oud-katholiekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOud-katholieken

Geloofsrichting ontstaan door een scheuring in de katholieke kerkgemeenschap. In de Zaanstreek kregen de Oud-Katholieken een redelijke aanhang, er zijn thans kerken te Zaandam en Krommenie. In 1703 werd bisschop Petrus Code vanuit Rome op verzoek van de Jezuïeten uit zijn ambt ontzet. Hij hield in Nederland echter veel aanhangers. Na bijna een eeuw van onrust, handelend over een geschil tussen de kapittels van Utrecht en Haarlem enerzijds en Rome anderzijds, vond tenslotte in 17…
, die in Krommenie een eigen kerk bezitten, niet apart opgenomen. Zij zijn ondergebracht bij de rooms-katholieken en vanaf 1889 bij de overige kerkgenootschappen. In 1811 was drie procent van de Krommenieërs oud-katholiek, in 1889 twee procent en in 1947 ongeveer nog een half procent.

Opmerkelijk is het grote aandeel dat de rooms-katholiekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKatholieken

Zie: Rooms katholieken en Oud katholieken.
in Krommenie innamen. Ondanks de ontkerkelijkingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnkerkelijken

Personen die geen kerk aanhangen en niet tot enige kerkelijke richting behoren. Wat de Zaanstreek betreft kan gesteld worden dat ruim de helft der bevolking onkerkelijk is. In 1976 had Zaanstad 124.800 inwoners, waarvan meer dan 63.500 opgaven niet tot een kerkgenootschap te behoren. Sindsdien is, zoals overal elders, het aantal onkerkelijken absoluut en verhoudingsgewijs toegenomen. Op de oorzaken van dit laatste wordt hier niet ingegaan. Wel kan worden opgemerkt dat de Zaanstree…
nam hun aantal juist vanaf het einde van de 19e eeuw toe (in absolute zin tussen 1947 en 1960 van 1921 naar 2938). Het getal der doopsgezindenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)

Protestants kerkgenootschap, broederschap, van grote betekenis in de Zaanse geschiedenis, zowel doordat de ondernemersstand sinds de 17e eeuw overwegend doopsgezind was als door het feit dat de leefgewoonten der doopsgezinden een stempel drukten op de streekmentaliteit.
nam steeds af, in 1960 was hun aantal zo gering dat zij bij de overige kerkgenootschappen werden opgenomen. De cijfers over 1845 (afkomstig van Van der Aa) moeten met enige scepsis worden bezien, deze wijken ver af van de percentages over de andere jaren.

Bevolking naar politieke gezindheid

Vóór de invoering van het algemeen kiesrecht (1917) had Krommenie de naam de meest links-radicale gemeente in de Zaanstreek te zijn. Domela Nieuwenhuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDomela Nieuwenhuis, Ferdinand

Amsterdam 31 december 1846 – Hilversum 18 november 1919

Nederlands socialist, feitelijk leider van de in 1881 opgerichte Sociaal Democratische Bond.

Van 1870 tot 1879 was Domela Nieuwenhuis Luthers predikant, achtereenvolgens in Harlingen, Beverwijk en Den Haag. Als zodanig bleek hij al een verklaard anti-militarist en een ijverig voorstander van de omstreeks 1870 ontstane internationale vredesbeweging. In 1879 trad hij uit de kerk en begon hij de uitgave van …
kreeg er een grote aanhang, die hij ook geruime tijd hield. Pas toen de SDAP in de andere Zaanse dorpen vaste voet aan de grond had gekregen, kreeg de sociaal-democratie in Krommenie aanhang. In de tabel, die in 1923 begint, komt dit niet tot uiting. De vrije socialisten namen slechts één keer deel aan de verkiezingen (1935) en behaalden toen geen raadszetel.

De communistische partij was wél vanaf 1927 in de raad vertegenwoordigd, en kreeg bij de eerste na-oorlogse verkiezingen verreweg de grootste raadsfractie (zie de tabel op blz. 420). De vrijzinnigen waren links-liberaal. de PCG is de Protestants Christelijke Groepering (ARP en CHU samen). PCG en KVP hadden reeds in 1970 een gezamenlijke lijst; dat is lang voordat er landelijk één confessionele partij ontstond. Uit de tabel blijkt dat de politieke verhoudingen in Krommenie in de loop der jaren weinig veranderingen ondergingen. De socialisten en de rooms-katholieken waren steeds het sterkst vertegenwoordigd, terwijl na de oorlog de CPN een grote raadsfractie kreeg.

Bij de verkiezingen van 1990 behaalde de PvdA 22.5 % der stemmen, CDA 20.3 %, D66 18.2 %, Groen Links 14,5 %, VVD 14 %, ZOG 8.4 %, GPV/RPF 1.3 % en Overige 0.7 %.

De raad van Krommenie bestond tot de oorlog uit elf leden, daarna uit dertien leden. In 1966 konden de Krommenieërs vijftien vertegenwoordigers kiezen.

Burgemeesters

Krommenie kreeg pas in 1825 een echte burgemeester. Dat was notaris Jacobus Alberti, zoon van een hervormd predikant uit Zaandijk. Alberti was in 1795 al schout van de banne geworden en was van 1811 tot 1814 maire van Krommenie. Hij zou schout- en burgemeester blijven tot zijn dood in 1836. Zijn opvolger werd zijn schoonzoon Dirk van der Wart, eveneens notaris, die veertien jaar eerste burger zou blijven. In 1850 werd Dirk van Leyden tot burgemeester benoemd. Hij overleed echter nog in datzelfde jaar. De volgende werd de rolreder en eerdere wethouder Dirk Schaap. Hij liet een aantal publicaties over zijn gemeente het licht zien. Schaap werd in 1856 - op eigen verzoek - vervangen door Cornelis Walig, notaris van beroep. De volgende burgemeesters waren: K van Eden (1866-1884). A.F.C.G.H. van den Steen van Ommeren (1884-1890), voor Krommenie de eerste burgemeester van buiten de Zaanstreek, D. Koeleman (1891-1893) en Jan Walig (1894-1896).

Walig was zoon van de eerdere burgemeester Cornelis Walig, en vertrok toen hij notaris in Zaandijk werd. Ook zijn opvolger M.J. Chevalier bleef slechts kort. Hij vertrok toen hij in 1898 werd benoemd tot burgemeester van Valburg. Na hem kwam J.C.P. Mossel. die tot 1909 in Krommenie bleef. Na hem volgden P. Lammerschaag (1909-1915), H. Klerk Jz. (1916-1938) en J. Kalff. Kalff moest in 1942 wijken voor de NSB-burgemeester A.G. Jongsma. Na de oorlog kwam hij slechts kort terug, in 1947 werd hij benoemd tot burgemeester van Heiloo.

Zijn opvolger Jan Cornelis Adriaan Provilyplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigProvily, Jan Cornelis Adriaan

Krommenie, 9 september 1900 – Krommenie, 17 september 1977

Burgemeester van Krommenie van 1947 tot 1965; ereburger van deze gemeente. Jan Provily werd in 1947 burgemeester van zijn geboortedorp, na een ambtelijke carrière in Beemster en Hilversum. Tijdens de oorlog moest hij onderduiken, nadat de Duitsers fraude met bonkaarten op het Hilversumse gemeentehuis hadden ontdekt. Provily hield zich tijdens de oorlog voorts bezig met het verkrijgen van financiën ten beho…
werd een bijzonder populaire burgemeester. Hij vertrok in 1965. Zijn opvolger F. Tjaberingsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTjaberings, Freerk

Andijk, 13 februari 1919 – Andijk, 5 februari 2001

Freerk Tjaberings, burgemeester (PvdA) van Krommenie van 1966 tot in 1971. Tjaberings was een opvallende verschijning. Hij was ruim twee meter lang en daarmee de langste burgemeester van Nederland. Na een ambtelijke carrière in verscheidene gemeenten werd Freerk Tjaberings in 1958 burgemeester van Muntendam en vervolgens van Krommenie. Hij werd vice-voorzitter van de Ontwikkelingsraad Zaanstreek, maar was desondanks een verk…
was een opvallende verschijning. Hij mat ruim twee meter en was daarmee de langste burgemeester van Nederland. Toen Tjaberings in 1971 werd benoemd tot burgemeester van Hoorn werd hij opgevolgd door Gosse Oosterbaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOosterbaan, Gosse

Koog aan de Zaan, 11 januari 1911 - Krommenie 1989

Burgemeester van Zaandijk van 1964 tot 1970 en Krommenie van 1970 tot 1974), directeur van coöperaties (1940-64), wethouder te Koog aan de Zaan (1958-64); ook amateur-historicus. Gosse Oosterbaan werd geboren in een politiek actief arbeidersgezin.
die tot dan toe burgemeester van Zaandijk was. Oosterbaan beijverde zich er als burgemeester voor om Krommenie buiten de samenvoeging tot Zaanstad te houden. Hij zou echter de laatste burgemeester van Krommenie zijn.

Krommenie
naam plaats periode
Jacobus Albertiplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAlberti, Jacobus

Zaandijk, 30 juli 1762 - Krommenie, 18 maart 1836 Jacobus Alberti, eerste burgemeester van Krommenie Jacobus Johan Christiaan Alberti was de eerste burgemeester van Krommenie, zoon van de hervormde predikant Johannes Christiaan Alberti. In zijn jonge jaren te Zaandijk was hij kapitein van het
Maire/Schout/ 1795 tot 18-03-1836
Dirk van der Wartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWart, Dirk van der

(Krommenie, 16 mei 1803 - Krommenie, 2 april 1866)

Dirk van der Wart, notaris en burgemeester. Hij volgde in 1836 zijn schoonvader Jacobus Alberti, de eerste burgemeester van Krommenie, op. Van der Wart werd op eigen verzoek in 1850 ontslagen als burgemeester.
Krommenie 20-04-1836 tot 19-01-1850
Dirk van Leyden Krommenie [jan.]1850 tot 25-07-1850
Jan Schaapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchaap, Jan

Krommenie 1811 - Krommenie 26 juli 1889

Jan Schaap Louriszoon, zeildoekfabrikant, voorts aanvankelijk wethouder van zijn geboortedorp en in 1850 benoemd tot burgemeester. Schaap schreef het boekje 'Krommenie en omstreken tijdens den 80-jarigen strijd tegen Spanje' (Zaandijk 1872). Hij was een betrouwbaar geschiedschrijver. Verondersteld wordt dat hij de geschiedenis van Krommenie uitgebreid heeft beschreven; het manuscript zou echter verloren zijn gegaan. Wel wordt in het gemeente…
Krommenie 13-12-1850 tot 23-12-1856
Cornelis Waligplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWalig, Cornelis

Krommenie, 13 augustus 1824 – Krommenie, 30 juli 1892

Cornelis Walig, notaris, curator, wethouder en burgemeester van Krommenie van 1856 tot 1866, zoon van de doopsgezinde leraar Jan Walig en Anna Honig. Walig huwde met Cornelia Catharina Kuijper. Hij werd als gemeentesecretaris
Krommenie [jan.]1857 tot 07-07-1866
Klaas van Edenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEden, Klaas van

Krommenie, 6 september 1821 - Krommenie, 24 juli 1884

Klaas van Eden, zoon van Jan van Eden en Sijbreg de Jong, was makelaar en burgemeester van Krommenie van 1866 tot aan zijn dood in 1884 als opvolger van Cornelis Walig. Van Eden werd opgevolgd door de eerste 'vreemde' burgemeester van Krommenie,
Krommenie [aug.]1866 tot 24-07-1884
Arend van den Steen van Ommerenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSteen van Ommeren, Arend van den

Zoelen, 5 februari 1842 – De Bilt, 24 september 1920

Arend François Louis Gerard Henri van den Steen van Ommeren, was twee maal burgemeester, zoon van Diedrich Jacob Arend G.F. en Eleonora Cornelia Ruijsch, gehuwd op 23 maart 1867 met Adrienne Wilhelmine Sophie van Swieten. Hij werd op 13 september 1884 benoemd tot burgemeester van Krommenie als eerste burgemeester van buiten de Zaanstreek.
Krommenie 13-09-1884 tot 16-08-1890
Dirk Koeleman Krommenie 08-01-1891 tot 22-11-1893
Jan Waligplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWalig, Jan

Krommenie, 7 oktober 1860 - Santpoort, 18 oktober 1943

mr. Jan Walig, zoon van de eerdere burgemeester Cornelis Walig, notaris, advocaat en burgemeester, gehuwd met Maria Schaap, woonachtig aan de Lagedijk 60 te Zaandijk, werd in 1880 student te Amsterdam en promoveerde op 17 november 1885 aan de Universiteit van Amsterdam tot doctor in de rechtswetenschap, na verdediging van een academisch proefschrift getiteld: „De nadere overeenkomsten van artikel 1910 B.W.
Krommenie 27-12-1894 tot 31-03-1896
Mathile Jacques Chevallierplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigChevallier, Mathile Jacques

Ubbergen, 4 september 1853 - Herveld, 23 oktober 1909

Mathile Jacques Chevallier, burgemeester van Krommenie van 1896 tot 1898, zoon van boekhandelaar Mathile Jacques Chevallier sr. en Geertruida Catharina Elisabeth Stienstra. Hij was actief op het gebied van geestelijke gezondheidszorg en onder andere met
Krommenie 04-04-1896 tot 01-04-1898
Jacobus Mosselplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMossel, Jacob

1850 – Voorburg, 7 oktober 1919

Jacobus Christiaan Pieter Mossel, zoon van Gustaaf Willem Mossel en Catharina Helena Johanna Jeekel, werd na een militaire carrière in 'De West', bij Koninklijk Besluit van 15 september 1898 tot 1 september 1909 benoemd tot burgemeester van de gemeente Krommenie. Mossel was gehuwd met Martha Sara Julia van der Does. Tien jaar na zijn ontslag overleed hij op 69-jarige leeftijd.
Krommenie 15-09-1898 tot 01-09-1909
Pieter Lammerschaagplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLammerschaag, Pieter

Koedijk 30 april 1872 - Krommenie 18 december 1915

Pieter Lammerschaag, burgemeester van Krommenie van 11 oktober 1909 tot 18 december 1915. Op 17 mei 1898 trad hij in het huwelijk met Maartje Houtkooper, dochter van kaashandelaar J.J. Houtkooper uit Winkel.
Krommenie 11-10-1909 tot 18-12-1915
Hendrik Klerk Jznplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKlerk Jz, Hendrik

Heerhugowaard, 1882 – Leiden, 19 juli 1943

Hendrik Klerk Jz, burgemeester van Krommenie was een zoon van Jan Klerk en Neeltje Kuit. Hij huwde op 24 april 1906 in Beemster met Maartje Bakker en later met M. Couwenhoven. Na de functies commies secretaire en gemeentesecretaris in o.a Beets werd Klerk op 16 maart 1916 benoemd tot burgemeester van Krommenie. Op 26 maart 1938 werd hij na 22 jaar eervol ontslagen.
Krommenie 16-03-1916 tot 26-03-1938
Jan Kalffplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKalff, Cornelis Jansz

Zie: Onderwijs 1.2.8.
Krommenie 01-04-1938 tot 09-01-1942 (ontslagen)
Anton Gerrit Jongsmaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJongsma, Anton Gerrit

Zwolle, 11 augustus 1899 – Soest, 31 juli 1960

Anton Gerrit Jongsma lid van de NSB, burgemeester van Krommenie van 11 juli 1942 tot 17 november 1943, bijgenaamd Gekke Gerrit.

In de Zaanstreek werden tussen 1943 en 1945 zo’n twintig mannen en twee vrouwen gedood door de illegaliteit. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat door deze liquidaties twee tot vier keer zoveel slachtoffers vielen als op grond van het Zaanse inwonertal kan worden verwacht. Verwonderlijk is dat nie…
Krommenie 11-07-1942 tot 09-05-1945 (NSB)
Jan Kalffplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKalff, Cornelis Jansz

Zie: Onderwijs 1.2.8.
Krommenie 10-05-1945 tot 15-08-1947
Jan Cornelis Adriaan Provilyplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigProvily, Jan Cornelis Adriaan

Krommenie, 9 september 1900 – Krommenie, 17 september 1977

Burgemeester van Krommenie van 1947 tot 1965; ereburger van deze gemeente. Jan Provily werd in 1947 burgemeester van zijn geboortedorp, na een ambtelijke carrière in Beemster en Hilversum. Tijdens de oorlog moest hij onderduiken, nadat de Duitsers fraude met bonkaarten op het Hilversumse gemeentehuis hadden ontdekt. Provily hield zich tijdens de oorlog voorts bezig met het verkrijgen van financiën ten beho…
Krommenie 16-08-1947 tot 01-10-1965
Freerk Tjaberingsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTjaberings, Freerk

Andijk, 13 februari 1919 – Andijk, 5 februari 2001

Freerk Tjaberings, burgemeester (PvdA) van Krommenie van 1966 tot in 1971. Tjaberings was een opvallende verschijning. Hij was ruim twee meter lang en daarmee de langste burgemeester van Nederland. Na een ambtelijke carrière in verscheidene gemeenten werd Freerk Tjaberings in 1958 burgemeester van Muntendam en vervolgens van Krommenie. Hij werd vice-voorzitter van de Ontwikkelingsraad Zaanstreek, maar was desondanks een verk…
Krommenie 01-01-1966 tot 01-09-1971
Gosse Oosterbaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOosterbaan, Gosse

Koog aan de Zaan, 11 januari 1911 - Krommenie 1989

Burgemeester van Zaandijk van 1964 tot 1970 en Krommenie van 1970 tot 1974), directeur van coöperaties (1940-64), wethouder te Koog aan de Zaan (1958-64); ook amateur-historicus. Gosse Oosterbaan werd geboren in een politiek actief arbeidersgezin.
Krommenie 28-10-1971 tot 31-12-1973

Bewoningsgeschiedenis

Krommenie is een van de oudste Zaanse dorpen. Daarbij wordt de bewoning rond het begin van de jaartelling nog buiten beschouwing gelaten. Op verschillende plaatsen tussen de Noorder-plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoorderhoofdstraat

Deel van de dorpsstraat te Krommenie, tussen de Zuiderhoofdstraat en De Vlusch. De Noorderhoofdstraat behoort tot het oudste deel van het dorp. Aangenomen mag worden dat de eerste bebouwing aan de straat (aanvankelijk een pad) in de late middeleeuwen tot stand kwam. Aan de straat staan enkele karakteristieke Zaanse panden, waaronder de
en Zuiderhoofdstraatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiderhoofdstraat

Deel van de dorpsstraat in Krommenie, tussen Vlietsend en Noorderhoofdstraat. De Zuiderhoofdstraat is de kern van Krommenie en een van de oudste straten van het dorp.

Hoewel geen directe bewijzen voorhanden zijn mag worden aangenomen dat aan deze straat (toen nog als pad) al in de late Middeleeuwen bebouwing is ontstaan. Aan de straat staan enkele karakteristieke Zaanse huizen.
en de Hamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHam, De

Water op de grens van Krommenie en Uitgeest. De Ham bestaat feitelijk uit twee kleine meertjes (de Kleine en de Grote Ham) die door een smal watertje met elkaar zijn verbonden. De meertjes ontstonden waarschijnlijk in de late middeleeuwen na veenafgraving. De Ham ( =
en in de polder het Woudplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWoud, Polder Het

Polder van ruim 398 hectare in zowel de voormalige gemeente Krommenie als in Uitgeest, thans deel uitmakend van het waterschap Het Lange Rond. De Polder grenst aan het Uitgeester meer en de Stierop, vervolgens aan de Markervaart, de Tap- of Tochtsloot en de Nauemase Vaart tot aan de Taandijk, voorts westwaarts langs de Krommenieër dijk tot aan de Uitgeester Lagendijk, om zich vervolgens zuidwaarts in een smalle strook uit te strekken tot de Nieuwendam. Op dit laatste punt behoo…
werden scherven van Romeins aardewerk gevonden (zie: Archeologieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArcheologie

Bestudering en reconstructie van de bewoningsgeschiedenis in de ruimste zin, aan de hand van in de bodem aangetroffen sporen van menselijke activiteiten. In de Zaanstreek heeft de archeologie door opgravingen bij Assendelft en door de bestudering van het daar gevonden materiaal aangetoond dat het gebied reeds 600 jaar voor Christus bewoond was.
2.1. tot 2.5.). De eerste schriftelijke vermeldingen van het huidige Krommenie dateren uit de tweede helft van de 13e eeuw, maar aangenomen wordt dat er al vanaf circa het jaar 1000 duurzame bewoning was.

Deze eerste bewoners moeten permanent de dreiging van het omringende water hebben ervaren. Nabij Krommenie lag het Crommenijeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCrommenije

Beeldsnijder, Joost Jansz Oorspronkelijk een breed water, dat - buiten de omringdijk gelegen - tot 1357 een open verbinding vormde tussen het Wijkermeer (de noordelijke uitloper van het IJ, het ) en het Langmeer (deel uitmakend van de Schermer, thans nog als Lange Meer een gedeelte van het Alkmaardermeer). In genoemd jaar werd de
dat de verbinding vormde tussen de grote Noord-Hollandse meren en het IJplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJ, het

Thans een breed water binnen de stad Amsterdam, met daarmee verbonden een aantal deels gegraven havens, aan de oostkant begrensd door een afdamming met de Oranjesluizen ter hoogte van Schellingwoude, aan de westkant overgaande in het Noordzeekanaal.

Het IJ stond vóór de afdamming tussen 1865 en 1872 in open verbinding met de Zuiderzee en strekte zich uit van Durgerdam tot aan de duinen. Bij Beverwijk was het nog door een strook van slechts 8 km van de Noordzee gescheiden; men sprak te…
. Mogelijk vestigden de eerste bewoners zich wat verder landinwaarts (Krommenie), mogelijk ook wierpen zij een primitieve dijk op (Krommeniedijk). In 1357 werd het Crommenije (het Kromme Y) door de Nieuwedamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNieuwedam

(1). Dam in het Kromme IJ, waardoor het Wijkermeer (uitloper van het IJ) van het Langemeer (deel van de Schermer) werd afgesloten. De dam werd in 1357 aangelegd, maar de tegelijkertijd aangelegde sluis stond meestal open. Ondanks protesten van onder meer Alkmaar ging deze sluis, naar aanleiding van een verordening van het Hoogheemraadschap, voorgoed dicht. Schepen konden toen alleen via een kleine overtoom (een overhaal) in het IJ komen. Het Kromme IJ is, mede door de aanleg van de Ni…
bij Busch en Damplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBus(ch) en Dam

Buurtschap onder Assendelft, nabij de Busch te Krommenie. In 1357 is in het Cromme IJ een dam gelegd, die Nieuwendam, Busschendam of Busch z'n Dam werd genoemd.

De laatste naam is overgegaan op het later erbij ontstane buurtschapje.
afgesloten. Daarvóór was de Hoge Damplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoge Dam

Zie: Dam
in Zaandam al aangelegd, terwijl tezelfdertijd de Knollendamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKnollendam

Voormalige dam aan de noordkant van de Zaan, die voorkwam dat vloedwater uit de Schermer vanuit het noorden de Zaan instroomde. De dorpen Oost- en West-Knollendam zijn naar deze Dam genoemd.

Het is niet precies bekend wanneer de Knollendam werd aangelegd. Zeker is dat dit in de 14e eeuw gebeurde, volgens
werd aangelegd. De Zaanstreek was daarmee redelijk beschermd. Daarna kon de gestage groei van Krommenie en Krommeniedijk beginnen.

Middelen van bestaan

De eerste bewoners van Krommenie zullen (evenals de bewoners rond het begin van de jaartelling) vermoedelijk vooral hebben geleefd van de visvangst en de jacht op vogels. Vanaf vermoedelijk de 15e eeuw was er ook sprake van enige agrarische activiteiten. In 1494 werd gesproken over het houden van koeien in het dorp, terwijl in 1514 akkerbouw in verband met Krommenie werd gebracht. Deze moet zeer kleinschalig van karakter zijn geweest en plaats gehad hebben op met bagger opgehoogde wallen langs sloten. Eveneens in 1514 werd geschreven over veebezit in de banne van Westzaan en Krommenie. De formulering 'dat zij hem generen een luttel mit koyen' geeft aan dat de veehouderij van geringe omvang was.

Het Crommenije was een visrijk water. Omstreeks 1300 werd er zalm en steur gevangen. Toen in 1357 de Nieuwendam werd aangelegd, werd daar een opening van 16 voeten in uitgespaard ten behoeve van de visserij. Deze bleef lange tijd gehandhaafd. Later werd de haringvisserijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHaringvisserij

Tak van visserij, in de 15e en 16e eeuw van groot belang voor de Zaanstreek. Het centrum van de omvangrijke Noordhollandse haringvisserij was De Rijp. Als vanzelfsprekend profiteerden daardoor vooral Wormer en Jisp van deze vorm van zeevisserij. De bloeiperiode duurde voort tot in de
van belang. In 1514 voeren 200 man uit de Banne van Westzaan en Krommenie op de buizen mee. Zij waren overigens slechts bemanningsleden, de schepen waren van stedelijke reders. Krommenie heeft dus niet gedeeld in de opbrengsten van de haringvangst. Anders lag dat met de palinghandel op bijvoorbeeld Engeland. In deze handelstak nam de Zaanstreek een dominante positie in. Krommenie zal daarvan mee geprofiteerd hebben. In de loop van de 17e eeuw nam de betekenis van de palinghandel af, en tenslotte speelde deze nog maar een zeer geringe rol.

Een andere vroege bron van bestaan was de schipperij. Het merendeel van de in Krommenie (en Krommeniedijk) geregistreerde schippers zal binnenschipper zijn geweest. Maar ook de Oostzeevaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostzeevaart

Handelsvaart op met name de Scandinavische en Baltische landen, met grote deelname van Zaankanters in de eerste helft van de 17eeuw. In die tijd waarschijnlijk één van de pijlers van de Zaanse economie. De Oostzeevaart of Sontvaart was zeer belangrijk voor de opkomst van het gewest Holland. De stad Amsterdam heeft er mede haar bloei aan te danken. De Amsterdamse stapelmarkt was als het ware een spin in een web waarin allerlei goederen samen kwamen om met winst te worden verhandeld.…
speelde een rol. Tussen 1617 en 1628 werden in de Sont 86 doorvaarten van schippers uit Krommenie of Krommeniedijk genoteerd (dit betreft dus het aantal doorvaarten, niet het aantal schippers). In 1795 werden er 15 schippers in Krommenie geteld, en in 1811 12: onder hen bevonden zich volgens Van der Woude geen zeelieden. Bij de opschrijving van weerbare mannen in 1747 waren er geen inwoners van Krommenie of Krommeniedijk 'uitlandig'. De conclusie dat de Krommenieërs zich vooral met binnenvaart bezig hielden lijkt dus gerechtvaardigd. Dat hiervoor Krommenie en Krommeniedijk in één adem werden genoemd, geeft nogmaals aan dat de bestaansbronnen van beide dorpen niet onafhankelijk van elkaar behandeld kunnen worden. De meeste statistische gegevens slaan op beide kernen, alsmede op Krommeniehorn en Busch en Dam. Daarbij moet aangetekend worden dat Krommeniedijk, Krommeniehorn en Busch en Dam langere tijd agrarisch bleven. Ten dele bestaat die situatie ook nu nog.

Bierbrouwerij en drie herbergen

Over Krommeniedijk en Krommeniehorn zijn nog enige afzonderlijke opmerkingen te maken. Het is bekend dat 'in de Horn' een Bierbrouwerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBierbrouwerij

Tak van nijverheid, in de Zaanstreek slechts op bescheiden schaal uitgeoefend. Voor zover bekend heeft wat de Zaanstreek betreft alleen in Krommeniehorn een bierbrouwerij gestaan. Het is niet bekend hoe lang en in welke hoeveelheden deze brouwerij (
heeft gestaan. De drie herbergenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHerbergen

In het verleden telde de Zaanstreek zeer veel herbergen. Niet alleen bij en rond de haven van Zaandam, maar in alle Zaandorpen waren ze van belang. Herbergen hadden zeker niet alleen de functie van dranklokaal of kroeg, integendeel: ze dienden in veel gevallen als centrum van het gemeenschapsleven. Dorpelingen ontmoetten er elkaar en hielden er hun vergaderingen, leerden er dansen bij de viool en vierden er hun feesten. Bovendien werden er veilingen gehouden en vormden de herbergen de…
in Krommeniehorn werden tot in de 19e eeuw door deze brouwerij bevoorraad. De naam 'Taandijk', die loopt van Krommeniedijk naar de Nauernasche Vaart, doet vermoeden dat daar in ieder geval één taanderij heeft gestaan. Van zeer groot belang voor Krommenie werd de Zeildoekweverijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZeildoekweverij

Tak van nijverheid die van de 17e tot in de 20e eeuw vooral voor Krommenie en voor betrokkenen in omliggende dorpen van grote economische betekenis is geweest. Dat wil zeggen dat meer dan 350 jaar achtereen vele honderden, zo niet duizenden bewoners van de noordelijke Zaanstreek bij de zeildoekproductie waren betrokken. In het begin van de 20e eeuw waren nog twee grote weverijen actief. Zij staakten hun productie pas ver na de Tweede Wereldoorlog. De laatste sloot in 1981 de poo…
, meestal 'rolrederij' genoemd. Deze economische activiteit werd zo omvangrijk dat ook Assendelft er wat de werkgelegenheid betreft voor een flink deel afhankelijk van werd.

De zeildoekweverij werd volgens sommigen omstreeks 1600 door doopsgezindeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)

Protestants kerkgenootschap, broederschap, van grote betekenis in de Zaanse geschiedenis, zowel doordat de ondernemersstand sinds de 17e eeuw overwegend doopsgezind was als door het feit dat de leefgewoonten der doopsgezinden een stempel drukten op de streekmentaliteit.
vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden en/of Frankrijk in de Zaanstreek geïntroduceerd. Vooral in de eerste helft van de 18e eeuw was de productie enorm hoog, daarna volgde teruggang. Het dieptepunt kwam in de jaren 1810-1814, gevolgd door een sterk herstel. De zeildoekweverij werkte vooral voor de scheepsbouw en -vaart als ook voor de molenindustrie. Toen het zeilschip steeds meer plaats moest maken voor het stoomschip en ook molens uit de tijd raakten, liep de zeildoekweverij opnieuw sterk terug.

De tweede helft van de 19e eeuw kenmerkte zich voor de zeildoekweverij door bedrijfsconcentratie. Aan het einde van die eeuw was het gehele productieproces gemechaniseerd. Ter bevoorrading van de zeildoekweverij ontstonden voorts de Garenspinnerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGarenspinnerij

Fase in de zeildoekvervaardiging, waarbij de gekookte hennepvezels tot garen werden gespannen. De spinnerij geschiedde tot ver in de 19e eeuw in huisnijverheid. De rolreders maakten ook gebruik van de vele spinhuizen die overal in het land in het kader van de armenzorg en bestraffing van kleine delicten waren ingericht. Het met de hand spinnen werd in de tweede helft van de 19e eeuw gaandeweg verdrongen door de machinale spinnerijen, die te Krommenie in de zeildoekweverijen werde…
en de Hennepklopperijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHennepklopperij

Nauernasche VaartDe Blauwe Arend Tak van vroegere molenindustrie, waarbij de stengels van hennepplanten onder stampers werden vervezeld. Na verdere bewerking (zie: Hekelaars en Spinhuizen) kon het product in de Lijnbanen tot touw of door wevers tot zeildoek (zie: Zeildoekweverij) worden verwerkt. De molens werden hennepkloppers en soms ook beukmolens genoemd.
. Zowel het spinnen als ook het weven vonden voornamelijk thuis plaats. De rolreders verkochten de rollen geweven zeildoek aan de zeilmakers. De thuiswevers verkeerden in een volledig afhankelijke positie van de rolreders. Uit de zeildoekweverij kwam de linoleumindustrie voort (zie: Forbo Krommenieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigForbo Krommenie bv

Fabrikant van linoleum en vinyl, handel in linoleum, vinyl, tapijt, onderhouds-, plak- en egaliseermiddelen, afwerkingsproducten zoals plinten, profielen en lasdraden; statutaire zetel in Krommenie, feitelijk gevestigd te Assendelft.
, tegenwoordig gevestigd te Assendelft), en voorts brandslangen-fabricage door Tuftonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTufton bv, Koninklijke

In 1981 opgerichte fabriek voor de vervaardiging van 'getuft' tapijt volgens een bijzonder procédé. Daarbij worden nylongarens gebruikt die een 'pool' vormen op een pvc-onderlaag. Het product is in hoge mate slijtvast, heeft een groot vuil-opnemend vermogen, laat geen stof of vocht door naar de onderliggende vloer en kan snel en eenvoudig worden gereinigd. Om deze redenen wordt het veel toegepast in openbare ruimten en gebouwen, winkels enz.
. Beide activiteiten werden ter hand genomen door de familie Kaars Sijpesteijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaars Sijpesteijn

Ondernemersgeslacht in de 18e, 19e en 20e eeuw.

De belangen van de familie Sijpesteijn in de zeildoekfabricage werden geërfd van de familie Kaars. Jan Sijbrantsz. Kaars (1735-1812), zeildoekreder uit Krommenie, was gehuwd met Etje Pieters Kuyper (1736-1781), eveneens stammend uit een rolredersfamilie. Hun dochter Bregje Kaars (1775-1803) trouwde Hendrik Sijpesteijn (1773-1835), zoon van Willem Sijpesteijn (1739-1818) en de zeer vermogende Trijntje Streek. Deze Willem was afko…
. Zie voorts: Economische geschiedenisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische geschiedenis

1. Economische ontwikkeling vóór 1580 (bladzijde 189 en volgende)

2. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800 (bladzijde 192 en volgende)

3. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1800 (bladzijde 205 en volgende)

Bij het begin vap elk hoofdstuk is een opgave geplaatst van de behandelde economische sectoren en eventuele andere met het onderwerp samenhangende onderwerpen. Van hoofdstuk 1 treft u de inhoudsopgave hieronder aan. Door midd…
geschiedenis 2.5.2. en 3.5.1.

Uit vergelijking van tellingen uit 1742, 1797 en 1811 blijkt dat in de periode dat het de zeildoekweverij slecht ging, het Boerenbedrijfplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoerenbedrijf

Primaire bron van bestaan, in de Zaanstreek van oudsher beoefend. De belangrijkste landbouwtak in de Zaanstreek was en is de veehouderij; daarnaast worden op bescheidener schaal Akkerbouw en Tuinbouw bedreven. Een bijzondere, met name in Oostzaan zeer belangrijke, agrarische sector was de pluimveehouderij. Het in de onmiddellijke omgeving gelegen agrarische gebied van de Wijde Wormer is hier buiten beschouwing gelaten.
meer mensen werk verschafte. Uit de personele quotisatieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPersonele quotísatie

Vorm van inkomstenbelasting, onder deze naam toegepast in 1745 en enkele volgende jaren.

Quotisatie betekent: toerekening van ieders aandeel. Bij de belastingheffing was voordien niet of nauwelijks rekening gehouden met persoonlijk bezit en persoonlijke omstandigheden. Er werden zogenoemde '“repartitie-belastingen' geheven. Dat wil zeggen dat de overheid uitging van het totaalbedrag dat er aan belastingen moest binnenkomen, waarbij de verdeling over de burgers in feite van…
van 1742 blijkt dat de weverij toen verreweg de belangrijkste activiteit in het dorp was. Van de 91 aangeslagenen waren er 42 rolreder. Van de 366 niet-aangeslagenen oefenden er 101 het beroep van wever uit. Daarnaast voerden 57 personen een beroep uit dat direct samenhing met de weverij (personeel hennepkloppers en spinners). Voorts waren er 26 boeren, 13 bakkers, 13 personen met kleine winkels, 12 dagloners, 8 timmerlieden, 7 timmermansknechten en 6 schoenmakers.

In 1811 was dat beeld ingrijpend gewijzigd. De mannelijke beroepsbevolking (van 21 jaar en ouder) bestond toen uit 543 personen. De belangrijkste sectoren en beroepsgroepen waren: textiel (76 personen), bouwbedrijven (53), handel (47), landbouw (45), voedingsmiddelen (26), scheepsbouw/wagenmakerij (19), leerbewerking (16), verkeer (16), kleding/reiniging (11), arbeiders 124 (overige 110).

Molenindustrie

De molenindustrie, de hennepklopperij uitgezonderd, heeft voor Krommenie nooit een belang gehad zoals in de meeste andere Zaanse dorpen. In de banne van Krommenie hebben in totaal 32 molens gedraaid. Twaalf daarvan waren hennepklopper. De eerste kwam reeds in het begin van de 17e eeuw in gebruik, de laatste verdwenen in de eerste decennia van de 20e eeuw. Dankzij publicaties van prof. dr. J. Goudsblomplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGoudsblom, prof. dr Johan (Joop)

Bergen NH, 11 oktober 1932

Hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Joop Goudsblom groeide op in Krommenie. Op de middelbare school ontwikkelde hij historische belangstelling voor de Zaanstreek; al sinds zijn 16e jaar publiceerde hij in onder meer
is over een groot aantal jaren het exacte aantal molens bekend. Van der Aa kwam bij een telling in 1845 tot afwijkende cijfers. Hij telde slechts één hennepklopper en vermeldde een niet door Goudsblom genoemde potasmolen. Deze laatste wordt ook niet door Boorsmaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoorsma, Pieter

Koog aan de Zaan, 10 oktober 1871 - 19 september 1951 Het Pink Pieter Boorsma stamde uit een arbeidersgezin, was sociaal zeer bewogen en gold politiek gezien als anarchist. Als jongeman was hij bevriend met F. Domela Nieuwenhuis. De overlevering wil dat zij tijdens een staking bij het oliebedrijf Het Hart en De Zwaan ’s nachts getweeën in een lantaarnpaal vóór het huis van de directeur van het bedrijf klommen en leuzen riepen. Zijn opvattingen vertolkte hij later in een aantal …
genoemd, die echter wél twee biksteenmolens noemde. Van der Aa gaf ook het aantal zeildoekweverijen (12, waarvan één op stoom) en leerlooierijen.

Door de mechanisering en de terugval van de zeildoekweverij in de tweede helft van de 19e eeuw raakten veel thuiswevers hun werk kwijt. Zij zochten werk als arbeider. Er kwamen aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw enkele nieuwe industriële sectoren op. Daarvan worden genoemd de Sigarenmakerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSigarenmakerij

Nijverheid, in de Zaanstreek tussen 1880 en 1940 bedreven. De sigarenmakerij in de Zaanstreek was voornamelijk in Krommenie geconcentreerd. In dat dorp woonden veel ongeschoolde arbeidskrachten, en het handmatig maken van een sigaar vereiste wel enige vakkundigheid maar deze was snel op te doen. Daarnaast waren er ook sigarenmakers in Zaandam. Daar werkten de eersten in de huisindustrie.
, de Blikindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlikindustrie

Economische sector, emballage-industrie. Ontstaan in de 19e eeuw. In de Zaanstreek belangrijk vanaf einde 19e eeuw tot 1970. Zaanlandia Blik te Krommenie is het laatst overgebleven bedrijf. Algemeen Blikindustrie is in Nederland een van de belangrijkste emballage-industrieën, zowel wat betreft productie-niveau als wat betreft de werkgelegenheid.
en de linoleumfabricage (zie: Forbo Krommenie bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigForbo Krommenie bv

Fabrikant van linoleum en vinyl, handel in linoleum, vinyl, tapijt, onderhouds-, plak- en egaliseermiddelen, afwerkingsproducten zoals plinten, profielen en lasdraden; statutaire zetel in Krommenie, feitelijk gevestigd te Assendelft.
Krommenie).

De sigarenmakerij ontstond reeds vroeg. Omstreeks de jaren zestig van de 19e eeuw waren de eerste sigarenmakerijen reeds in Krommenie gevestigd. Als economische sector was de sigarenmakerij niet buitengewoon belangrijk, maar het product was wel zeer arbeidsintensief. In 1891 waren er zes sigarenmakerijen in Krommenie gevestigd met 70 man personeel. In 1916 was het aantal bedrijven gehalveerd, maar het personeelsbestand verdubbeld. Uiteindelijk kon de sigarenmakerij echter niet overleven. De opkomst van de sigaret en concurrentie uit gebieden met lagere lonen zorgden voor beëindiging van de sector.

Van groot belang werd de blikindustrie. Het oudste Zaanse blikbedrijf was Verwerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerwer

Blikbedrijf in Krommenie, in 1912 opgegaan in de Verblifa (Verenigde Blikfabrieken).

Aangezien zowel de cacao- en chocolade-industrie, als brood-, koek- en beschuitfabrieken in de Zaanstreek sterk waren vertegenwoordigd, lag het voor de hand dat ook hier een blikemballage-industrie zou ontstaan. De Zaanse blikindustrie ontstond in eerste instantie evenwel niet ter bevoorrading van deze bedrijven, maar doordat het in 1885 opgerichte lakkers- en vernisbedrijf in Krommenie de beschikking k…
, dat in 1885 te Krommenie werd opgericht. Het tweede bedrijf was Woud en Schaapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWoud en Schaap

Blik-emballagebedrijf, aanvankelijk te Zaandijk en later te Krommenie, in 1912 opgegaan in de Verblifa (Verenigde Blikfabrieken) Cornelis Woud begon in mei 1888 met een knecht een blikslagerij in Zaandijk, hij werkte toen onder meer voor Verwer. Door de groeiende vraag naar blikken emballage-artikelen had het bedrijf groeimogelijkheden. Daarom besloot Woud in juni 1889 samen te gaan met Jacob Schaap, die de uitbreidingen kon financieren. Woud werd technisch leider, terwijl Schaap…
, opgericht in 1888 te Zaandijk en in 1889 verplaatst naar Krommenie. Later ontstond te Krommenie Zaanlandia blik, terwijl Verwer en Woud en Schaap fuseerden tot De Verenigde Blikfabrieken (Verblifa (Verenigde Blikfabrieken)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerblifa (Verenigde Blikfabrieken)

Voormalig blikbedrijf in Krommenie, tot stand gekomen bij een fusie in 1912. De samenstellende bedrijven, Woud & Schaap en Verwer Blikfabrieken waren in strikte zin geen echte familiebedrijven. Beide waren opgericht aan het einde van de 19e eeuw, toen Zaanse bedrijven meer behoefte kregen aan blik als verpakkingsmiddel.
). In 1916 werkten in Krommenie een kleine 450 personen in de blikindustrie. De Verblifa werd in 1964 overgenomen door Thomassen & Drijver in Deventer en in 1969 werd de productie beëindigd. Zaanlandia bleef wel in Krommenie produceren.

De linoleumfabricage begon in 1899 in een fabriek aan de Padlaan, met toen 23 werknemers. De industrie werd opgezet door de familie Kaars Sijpesteijn, die zo trachtte de teruglopende inkomsten uit de zeildoekweverij en lijnoliefabricage te compenseren. In 1923 kon een tweede fabriek in gebruik worden genomen, eveneens in Krommenie, aan de Nauernasche Vaart. Hierna werd een volgende fabriek gebouwd, nu in Assendelft. De productie in Krommenie werd nadien beëindigd. Ook het in Krommenie gevestigde Tufton kwam voort uit de activiteiten van de familie Kaars Sijpesteijn. De werkgelegenheid in Krommenie veranderde door de hiervoor geschetste ontwikkelingen zeer ingrijpend. Bij de volkstelling van 1930 bleek de gemeente de meest van industrie afhankelijke gemeente van de Zaanstreek.

Nadien was er een verschuiving naar de dienstverlenende sector. Bij tellingen in 1973 bleek Krommenie inmiddels een van de minst van industrie afhankelijke Zaanse gemeenten te zijn geworden. De verschuiving naar de dienstverlening zette zich nadien verder voort. De tabel over 1930 geeft aan in welke economische sectoren de inwoners van Krommenie hun broodwinning vonden. Aangenomen mag worden dat het grootste deel van de bevolking toen werkte in de eigen gemeente. Waarschijnlijk zullen daarnaast vooral Wessanen nv, Koninklijkeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWessanen nv, Koninklijke

Houdstermaatschappij met groot aantal werkmaatschappijen in binnen- en buitenland. Door middel van de werkmaatschappijen produceert en verhandelt Wessanen voedingsmiddelen. Het hoofdkantoor van het oorspronkelijk volledig Zaanse bedrijf is gevestigd in Amstelveen; in Wormerveer is een vestiging. Wessanen is een der grootste ondernemingen in Nederland.
in Wormerveer en de linoleumfabriek in Assendelft Krommenieërs werk hebben geboden. De tabellen over 1973 en 1987 geven het aantal beschikbare arbeidsplaatsen in Krommenie aan, onderverdeeld naar sector. Opvallend is dat in deze periode van 14 jaar het aantal beschikbare banen in Krommenie sterk afnam (van 3039 naar 2405). Deze daling is vrijwel geheel toe te schrijven aan het inkrimpen van de nijverheid. De dienstverlening werd belangrijker.

Andere (voormalige) bedrijven in Krommenie die in deze encyclopedie zijn opgenomen zijn: De Achtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAcht bv, de

Gereedschapmakenj te Krommenie. Het bedrijf werd in 1970 opgericht door acht voormalige werknemers van Thomassen & Drijver/Verblifa (Verenigde Blikfabrieken) nv die in verband met de sluiting van de vestiging van dit bedrijf te Krommenie, zonder werk dreigden te komen. Voor de financiering van hun bedrijf maakten de acht gebruik van het geld dat zij kregen in het kader van de afvloeiingsregeling. Leiding van het bedrijf was in handen van Cees Bakker.
, Ado-Scholtzplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigADO-Scholtz bv

Papierwarenbedrijf in Krommenie. De basis voor het bedrijf werd gelegd in augustus 1927 toen de grossierderij in handelsdrukwerk van N.G. Kerssens werd ondergebracht in de Algemene Drukkerij Onderneming (ADO), een drukkerij-combinatie van Schouten en Van Diepen uit Assendelft. Tegelijkertijd werd Kerssens opgenomen in de directie. In 1962 splitsten de drukkerijen Schouten en Van Diepen zich af en nam Kerssens de bedrijfsnaam en de voorraden van ADO over.
, Atlanticplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAtlantic

Restaurant aan de Zuiderhoofdstraat (Kerkbuurt) te Krommenie, tevens verhuur van zaal- en vergaderruimte. De geschiedenis van Atlantic is te herleiden tot het jaar 1588, toen op deze plaats al de herberg De Pynas was gevestigd (een pinas was een 16e-eeuws type zeil- en oorlogsschip). In 1716 werd de naam veranderd in Het Veerschuytje, in 1795 werd deze De Veerschuyt. Er was toen een stalhouderij (“een uitspanning`) aan verbonden die zeker tot het begin van onze eeuw als zodanig is gebr…
, J. Baars en Zoonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBaars en Zoon, J

Sigarenmakerij/sigarenfabriek te Krommenie, opgericht in 1867, geliquideerd in 1935 maar elders voortgezet. Van een eenmansbedrijf in een houten huis aan de Padlaan, groeide het bedrijf in vijftig jaar uit tot werkgever van 450 arbeiders. In het jaar 1917 werden 580.000 sigaren per week gemaakt door 220 sigarenmakers, 83 bosjesmakers en 149 sigarensorteerders, plakkers, strippers en vochters. Tussen 1903 en 1913 ontstonden nevenvestigingen in Cuijk, Roosendaal, Heerlen, Wagenin…
, Chromos bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigChromos bv

Industriële drukkerij, aanvankelijk te Zaandijk, later Krommenie. Het bedrijf ontstond op 1 augustus 1955, toen de directie van offsetdrukkerij Litho Zaanlandia Kleiman en Koene uiteenviel. H.D.P. Koene ging als enig eigenaar van industriële drukkerij Chromos verder. Aanvankelijk was het bedrijf gevestigd aan de Lagedijk te Zaandijk op 1500 vierkante meter. In 1966 verhuisde het naar een terrein tussen de
, Hondema bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHondema bv

Bouwbedrijf Gebroeders Hondema B.V. dat sinds 2001 is gevestigd in Wromer. Daarvoor was het bedrijf gevestigd in Krommenie, eerder: Gebr. J. & A. Hondema, Krommenie, Snuiverstraat 6. Het bedrijf werd opgericht in mei 1922 door Jelle Hondema. Aannemers- en timmerbedrijf, het kopen en exploiteren van onroerende zaken, de handel in- en het vervoer van bouwmaterialen en hetgeen aan één en ander verwant is.
, Knijnenberg Beheer bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKnijnenberg Beheer bv

Grafisch bedrijf en boekhandels in Krommenie en Heemskerk.

Het bedrijf ontstond uit een boekbinderij, annex winkel, die op 17 november 1873 door Aart Knijnenberg werd begonnen. In 1902 begon zijn zoon Cornelis een drukkerij in de zaak van zijn vader. Het bedrijf groeide gestaag, zodat er in 1905 aan de Zuiderhoofdstraat 74 een nieuw pand in gebruik kon worden genomen.
, LBU BVplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLBU BV

Aannemer in grondwerk en ondergrondse werkzaamheden, zoals de aanleg van gas- en waterleidingen, rioleringen, beschoeiingen, en voorts ook bestrating; gevestigd te Krommenie.

LBU werd opgericht in 1977 als Leidingbouw Uitgeest BV. Het bedrijf vestigde zich op de Teresjkowastraat, terwijl het bedrijf statutair te Uitgeest werd gevestigd. In 1978 volgde de verhuizing naar de Hermesstraat te Krommenie, waar in 1983 een, deels in eigen beheer, nieuw bedrijfspand werd gebouwd. Het bedrijf w…
, Reyne bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigReyne bv

Autobedrijf te Zaandam. Het bedrijf werd in 1968 opgericht door J. Reyne, die daarvóór ruim dertig jaar compagnon was van autobedrijf Boon & Reyne te Zaandam. Het houdt zich bezig met de verkoop van nieuwe en gebruikte auto`s, alsmede herstel en onderhoud daarvan. Bij Reyne waren in 1990 14 personen in dienst.
. P. Vlaar en Zonenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVlaar en Zonen bv, P.

Fabriek van en handel in enveloppen in Krommenie en Groningen.

Het bedrijf werd opgericht in Zaandam in 1926 door Pieter Vlaar, als groothandel in grafisch papier en in papierwaren. In 1945 veranderde de naam in P. Vlaar & Zonen en werd de juridische vorm vennootschap onder firma, later gewijzigd in bv. In 1945 vestigde Vlaar zich ook in Groningen. Beide bedrijven hielden zich bezig met de handel in papier en papierwaren, waarbij de handel in enveloppen een steeds groter…
.

Literatuur
  • A.J. van der Aa. Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden deel 6. Gorinchem 1845;
  • A.M. van der Woude. Het Noorderkwartier, Utrecht 1983;
  • J. Goudsblom. De molens van Krommenie, in: De Zaende 1951 ;
  • J. Goudsblom. De hennepkloppers van Krommenie, in: De Zaende 1949;
  • S. Hart. De personele quotisatie te Krommenie en Krommeniedijk zoals die in 1742 is vastgesteld. in: De Zaende 1950;
  • G.J. Honig. De Zaanse burgemeesters sedert 1814. in: De Zaende 1951;
  • P. Boorsma, Duizend Zaanse molens, Wormerveer 1950;
  • K. Woudt. De geschiedenis van een Zaanse familie-onderneming. Krommenie 1987;
  • G. Visser. Krommenie. Krommenie 1960;
  • G. Visser. Zeven eeuwen Krommeniedijk. Krommenie 1980;
  • G.J. Boekenoogen. De Zaanse Volkstaal. Zaandijk 1971;
  • G.J. Honig. Zaanlandsche gemeentewapens. Zaandijk 1887;
  • M.A. Verkade, Den derden dach. Alkmaar 1982;
  • A. van Braam e.a., Historische Atlas van de Zaanlanden. Zaandam 1970;
  • H.N. ter Veen e.a.. Problemen der samenvoeging van Zaangemeenten. Haarlem 1941;
  • Zaanstreek in cijfers 1974. Zaandam 1975;
  • Zaanstad in cijfers 1987. Zaandam 1988.
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/krommenie.1471608808.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/06 17:33
  • (Externe bewerking)