Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
muziek [2016/05/02 20:00] han |
muziek [2020/09/07 12:06] (huidige) |
||
---|---|---|---|
Regel 1: | Regel 1: | ||
==== Muziek ==== | ==== Muziek ==== | ||
+ | |||
Toonkunst, voortbrengselen der toonkunst. Muziek is de kunstvorm die berust op het ordenen van klanken. Er bestaan verschillende muziekvormen naast elkaar. | Toonkunst, voortbrengselen der toonkunst. Muziek is de kunstvorm die berust op het ordenen van klanken. Er bestaan verschillende muziekvormen naast elkaar. | ||
- | In deze encyclopedie zijn [[jazz|jazzmuziek]] en popmuziek in aparte artikelen behandeld (zie aldaar). In navolgend artikel wordt een overzicht gegeven van de overige (amateuristische en professionele) muziekbeoefening in de Zaanstreek, alsmede een overzicht van het muziekonderwijs. | + | Over het muziekleven in het verleden van de Zaanstreek is niet erg veel bekend. Ongetwijfeld zal hier en daar, voornamelijk in de huizen van de gegoede burgerij, met meer of minder succes gemusiceerd zijn. Favoriete instrumenten waren de piano en de viool, instrumenten die voor de armere burgers te duur waren. Zij bespeelden het mondorgel, de accordeon, het zogenaamde schippersklavier, of, in christelijke |
- | + | ||
- | === 1. Inleiding === | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | Over het muziekleven in het verleden van de Zaanstreek is niet erg veel bekend. Ongetwijfeld zal hier en daar - voornamelijk in de huizen van de gegoede burgerij | + | |
Van een openbaar muziekleven was tot in de tweede helft van de 19e eeuw nauwelijks sprake. Werd er in het openbaar muziek gemaakt dan gebeurde dat meestal door de muziekkorpsen van de stedelijke Schutterijen. In het midden van de 19e eeuw kwam daarin verandering. De amateuristische muziekbeoefening kon zich verheugen in een sterk groeiende populariteit. Voor de harmonie- en fanfare-orkesten was dat te danken aan de verbetering en vereenvoudigde bespeling van koperen blaasinstrumenten door ventielen, aan de uitvinding van nieuwe, geschikte instrumenten zoals de saxofoons, aan maatschappelijke ontwikkelingen waarbij de muziekbeoefening door arbeiders in verenigingsverband werd aangemoedigd en vaak door bedrijven werd gesteund, en tenslotte aan de behoefte aan muzikale opluistering van allerlei openbare gebeurtenissen. | Van een openbaar muziekleven was tot in de tweede helft van de 19e eeuw nauwelijks sprake. Werd er in het openbaar muziek gemaakt dan gebeurde dat meestal door de muziekkorpsen van de stedelijke Schutterijen. In het midden van de 19e eeuw kwam daarin verandering. De amateuristische muziekbeoefening kon zich verheugen in een sterk groeiende populariteit. Voor de harmonie- en fanfare-orkesten was dat te danken aan de verbetering en vereenvoudigde bespeling van koperen blaasinstrumenten door ventielen, aan de uitvinding van nieuwe, geschikte instrumenten zoals de saxofoons, aan maatschappelijke ontwikkelingen waarbij de muziekbeoefening door arbeiders in verenigingsverband werd aangemoedigd en vaak door bedrijven werd gesteund, en tenslotte aan de behoefte aan muzikale opluistering van allerlei openbare gebeurtenissen. | ||
- | |||
- | De bloei van de amateurkoorzang begon rond 1830 onder invloed van de Duitse zogenaamde Liedertafelbeweging. Gezelligheidsverenigingen van burgers verbonden door dezelfde politieke, ideologische of religieuze ideeën. Vele koren organiseerden zich in bonden met eenzelfde doelstelling. Zo werd in 1878 de Nederlandse St. Gregoriusvereniging opgericht (Katholieke kerkmuziek). De oudste bond was echter de [[maatschappij|Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst]] (1829), die vele Toonkunstkoren oprichtte. Daarnaast ontstonden het Koninklijk Nederlands Zangersverbond (1853), de Koninklijke Bond van Christelijke Zang- en Oratoriumverenigingen (1887) en als laatste de Bond van Arbeiderszangverenigingen in Nederland (1902). | ||
- | == Landelijke organisaties == | ||
- | |||
- | Ook de harmonie- en fanfarekorpsen organiseerden zich in landelijke organisaties. De Algemene Nederlandse Unie van Muziekverenigingen (ANUM), voortgekomen uit de Bond van Arbeidersmuziekverenigingen, | ||
- | |||
- | De KNFM trad in 1979 uit de organisatie. De landelijke organisaties op het gebied van de koorzang hebben zich verenigd in de Vereniging van Nederlandse Korenorganisaties (VNK). Het is een overlegplatform ter behartiging van de gemeenschappelijke belangen van de ruim 5000 koren (plm. 325.000 zangers en zangeressen). Voor de uitvoerende taken is door de VNK in 1982 de Stichting Samenwerkende Nederlandse Korenorganisaties (SNK) opgericht. | ||
=== Muziekbeoefening in de Zaanstreek === | === Muziekbeoefening in de Zaanstreek === | ||
- | + | De muziekbeoefening is een onmisbare factor in het leven van de mens. Sinds mensenheugenis heeft men muziek gemaakt. Thuis, bij het werk, in verenigingsverband, | |
- | === 1. Amateuristische beoefening === | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | == 1.1 Individuele beoefening == | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | De muziekbeoefening is een onmisbare factor in het leven van de mens. Sinds mensenheugenis heeft men muziek gemaakt, thuis, bij het werk, in verenigingsverband, | + | |
Het musiceren binnenshuis door de liefhebbers, | Het musiceren binnenshuis door de liefhebbers, | ||
- | De amateurs ontvingen hun opleiding van gevorderde amateurs of van professionele musici. De belangrijkste instrumenten waarop werd lesgegeven waren de viool, de piano en het harmonium | + | De amateurs ontvingen hun opleiding van gevorderde amateurs of van professionele musici. De belangrijkste instrumenten waarop werd lesgegeven waren de viool, de piano en het harmonium, instrumenten die zich vooral leenden voor individuele muziekbeoefening. Soms zochten enthousiaste amateurs elkaar op en vormden zo kamermuziekgezelschappen, |
- | + | ||
- | == 2.1.2. Koren == | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | De ontwikkeling van de koorzang in de Zaanstreek liep parallel met de opkomst van de landelijke organisaties voor de koorzang (zie inleiding). Een van de oudste nog bestaande verenigingen is de gemengde zangvereniging Johan J.H. Verhulst te Krommenie, opgericht op 23 oktober 1867. Van 1893 tot 1917 was de heer A.C. Provily (vader van de latere burgemeester van Krommenie) dirigent van het koor. In 1885 werd de mannenzangvereniging Werkmanslust, | + | |
- | + | ||
- | Naast het kerkelijke repertoire gingen de protestantse kerkkoren zich ook toeleggen op het wereldlijke a capella repertoire. Soms werden ook delen uit oratoria uitgevoerd (meestal met piano- of orgelbegeleiding) tijdens concertuitvoeringen. In de rooms-katholieke kerken kende men tot aan het Tweede Vaticaanse Concilie in hoofdzaak mannenkoren, | + | |
- | * Adventscantorij van de gereformeerde kerken, Zaandam; | + | |
- | * Doopsgezinde zangvereniging Zaandam; | + | |
- | * Evangelisatie Koor, Wormer; | + | |
- | * Kerkkoor Samen op Weg, Wormerveer; | + | |
- | * Kruiskerkkoor, | + | |
- | * New Spirit, Krommenie; | + | |
- | * Parochiekoor van de Bonifatiuskerk, | + | |
- | * Osanna in Excelcis, Christelijk Gemengd Koor, Oostzaan; | + | |
- | * Rooms-Katholiek Kerkkoor St. Bonifatius, Zaandam; | + | |
- | * Rooms-Katholiek Parochieel Gemengd Zangkoor St. Caecilia, Krommenie (1919); | + | |
- | * Rooms-Katholiek Zangkoor St. Caecilia, Wormer; | + | |
- | * Zangvereniging Zingend Getuigen, Oostzaan. | + | |
- | + | ||
- | De mannenkoorzang heeft ook in de Zaanstreek een lange traditie. Het Zaanlands Mannenkoor (1880), Wormerveers Mannenkoor (1876) en Werkmanslust (1886) werden in de vorige eeuw opgericht. De bloei van de verenigingen hing vaak samen met de successen die de dirigenten op concoursen en festivals wisten te behalen. Het Wormerveers Mannenkoor, dat in 1951 het Koninklijk Wormerveers Mannenkoor werd, behaalde onder leiding van F.J. Sicking vele successen. Een koor van nationale bekendheid was het Klein Mannenkoor De Zaankanters, | + | |
- | + | ||
- | Bij de opening van de Julianabrug in 1936 werd een optreden verzorgd en in hetzelfde jaar werkte het koor mee aan een concert van het omroeporkest onder leiding van Albert van Raalte voor de AVRO-radio, waarbij de Alt-rhapsodie van Joh. Brahms werd uitgevoerd (soliste Annie Woud). In 1938 werd een concertreis naar België gemaakt en in 1947 werd deelgenomen aan het beroemde koorfestival in Llangollen (Engeland). Ook onder leiding van Bram Keereweer werden nog vele goede resultaten behaald. | + | |
- | + | ||
- | Na 1960 leed het koor een kwijnend bestaan, totdat het in 1974 fuseerde met het Mannenkoor Zaanstreek. Uit deze fusie ontstond het Verenigd Zaans Mannenkoor. Tot dirigent werd benoemd Marinus Metz. Sindsdien werden weer vele successen behaald en composities aan het koor opgedragen. Het 10-jarig bestaan werd met een musical gevierd. | + | |
- | + | ||
- | In 1988 waren de volgende mannenkoren geregistreerd: | + | |
- | + | ||
- | * Koninklijk Mannenkoor Krommenie, Krommenie; | + | |
- | * Verenigd Zaans Mannenkoor, Zaandam; | + | |
- | * Whale City Sound, Zaandam; | + | |
- | * Wormer Mannenkoor Eendracht; | + | |
- | * Zaans Interkerkelijk Mannenkoor, Zaandam; | + | |
- | * Zaans Vocaal Quintet, Zaandam. | + | |
- | + | ||
- | Ook de vrouwenkoren kenden afwisselend een bloeiend en een kwijnend bestaan. Een koor dat na de Tweede Wereldoorlog grote waardering genoot was het Klein Vrouwenkoor Krommenie dat onder leiding stond van Wijnand P. van Rees. Deze Zaanse dirigent stond vooral bekend om zijn artistiek verantwoorde en originele programmakeuze. Vele programma' | + | |
- | + | ||
- | In 1988 waren de volgende vrouwenkoren geregistreerd: | + | |
- | + | ||
- | * Belcanto, Zaandam; | + | |
- | * Doopsgezind Vrouwenkoor Zaanstreek Noord; | + | |
- | * Hervormd Vrouwenkoor Cantate Domino, Krommenie (1933); | + | |
- | * Klein Vrouwenkoor Con Anima, Wormerveer (1952); | + | |
- | * Klein Vrouwenkoor, | + | |
- | * Saenden, Zaandam (1938); | + | |
- | * Spontaan, Zaandam; | + | |
- | * Vrouwenkoor Crommeniedijck 700, Krommeniedijk; | + | |
- | * West Side Sound. Zaandam; | + | |
- | * Westzaans Dameskoor; | + | |
- | * Wormerveers Vrouwenkoor (1941); | + | |
- | * Zaandams Christelijk Dameskoor; | + | |
- | * Zaans Vrouwenkoor. | + | |
- | + | ||
- | Daarnaast kende de Zaanstreek vele gemengde zangverenigingen waarvan sommige een lang leven beschoren zijn, zoals: Joh. J .H. Verhulst in Krommenie (1867), Daniël de Lange in Koog (1889). Andere kenden slechts een kort bestaan. | + | |
- | + | ||
- | De volgende gemengde koren waren in 1988 geregistreerd: | + | |
- | + | ||
- | * Assendelfts Gemengd Koor (1945); | + | |
- | * Christelijk Gemengd Koor Immanuel, Krommenie (1954); | + | |
- | * Christelijk Gemengde Zangvereniging Harpe Davids, Koog-Zaandijk (1911); | + | |
- | * Christelijk Gemengde Zangvereniging Vox Gloriae, Zaandam; | + | |
- | * Daniel de Lange, Koog (1889); | + | |
- | * R.K. Gemengd Koor, Zaandam (1952); | + | |
- | * Gemengde Zangvereniging Bel Canto, Oostzaan; | + | |
- | * Gemengde Zangvereniging Harmonie, Wormer; | + | |
- | * Gemengde Zangvereniging De Stern, Zaandam (1949); | + | |
- | * Joh. J.H. Verhulst, Krommenie (1867); | + | |
- | * Socialistisch Gemengd Zangkoor Zingend ten Strijde, Wormerveer (1946); | + | |
- | * Soli Gratia, Wormerveer; | + | |
- | * Vocaal Ensemble Intermezzo, Wormerveer (1966); | + | |
- | * Zangkoor Barbershop Harmony, Zaanstad; | + | |
- | * Zangvereniging Zang en Vriendschap, | + | |
- | + | ||
- | Kinderkoren hebben in de Zaanstreek nooit de bloei gekend waar sommige mannen-, vrouwen- en gemengde koren toe kwamen. Een gebrek aan voldoende geschoold kader was hiervan misschien de oorzaak. | + | |
- | + | ||
- | In 1988 waren de volgende kinderkoren geregistreerd: | + | |
- | * Geheelonthouders-kinderclub Jong Leven; | + | |
- | * Kinder- en Jeugdkoor Krommenie; | + | |
- | * Kinderkoor Bel Canto, Oostzaan; | + | |
- | * Kinderkoor De Zangertjes, Wormer; | + | |
- | * De Waterhoentjes; | + | |
- | * De Zaanzangertjes. | + | |
- | + | ||
- | Op initiatief van het Verenigd Zaans Mannenkoor werd in 1987 het Zaans Jongenskoor opgericht. Een koor geschoeid op de leest van de Engelse jongenskoren. Dirigent is Maarten Koeman. In de jaren vijftig deden onder invloed van de Amerikaanse Youth and Gospelgroups de jongerenkoren hun intrede in de Zaanstreek. | + | |
- | + | ||
- | In 1988 waren geregistreerd: | + | |
- | * Interkerkelijk Jongerenkoor Revival, Koog; | + | |
- | * Interkerkelijk Jongerenkoor Samen op Weg, Zaandam; | + | |
- | * Singing Community, Wormerveer; | + | |
- | * R.K. Jongerenkoor, | + | |
- | * Shalom, Zaandam. | + | |
- | + | ||
- | De meeste van deze koren werken mee aan jeugd- en/of evangelisatiebijeenkomsten van de onderscheiden kerkgenootschappen. Een aparte groep vormden de oratoriumverenigingen, | + | |
- | + | ||
- | In 1940 werd het Zaans Bachkoor opgericht, met als doel de Passionen, cantates en oratorische werken van Joh. Sebastiaan Bach uit te voeren. Vele malen kwamen Bachs Johannes Passion en het Weihnachtsoratorium onder leiding van de Zaanse musicus Jac. Kort tot klinken. Kort werd opgevolgd door Jan Laarveld, die ook vele jaren voor het Kon. Mannenkoor Krommenie stond. Onder leiding van Jaap Spigt, die in 1966 werd benoemd, werden ook oratoria van andere componisten uitgevoerd. Helaas moest ook dit koor door gebrek aan leden worden opgeheven. De laatste dirigent was Marcel Joosen. | + | |
- | + | ||
- | Momenteel is de Zaanstreek nog één oratoriumvereniging rijk, de Christelijke Oratoriumvereniging Zaanstreek (COV). Deze vereniging werd opgericht op 19 oktober 1927. Dirigenten waren Nico Gerhartz (1927-1933), | + | |
- | + | ||
- | Een aparte plaats nemen verder de kamerkoren in. Op 29 maart 1944 werd het Zaans Kamerkoor opgericht. Het is onder leiding van Hein Grafing ontstaan uit het vocaal kwartet Bel Canto, dat al sinds de jaren dertig in de 20e eeuw zong. Hij dirigeerde het kamerkoor tot 1966 toen hij werd opgevolgd door zijn zoon Johan Gräfing. Hein Grafing was een van de oprichters van de Volksmuziekschool in Zaandam (zie 3.2.). Momenteel wordt het koor geleid door Johan Akerboom. | + | |
- | + | ||
- | In 1977 werd door Jan Pasveer het Zaans Cantatekoor opgericht met als doel eenmaal per maand een cantate van Joh. Seb. Bach uit te voeren in de fraai gerestaureerde [[bullekerk|Bullekerk]] aan de Westzijde in Zaandam. Naast de cantates werden ook de Passionen en de Hohe Messe van de Thomaskantor uitgevoerd. De begeleiding wordt verzorgd door het Zaans Cantate orkest (concertmeester Gijs v.d. Grinten), bestaande uit professionele musici. De vaste organist is Cor Brandenburg. | + | |
- | + | ||
- | Het koor - dat ook een uitgebreid a capella-repertoire heeft - verzorgt ieder jaar rond Kerst een Festival of Lessons and Carols, waarbij lezingen worden verzorgd door voorgangers van diverse kerkgenootschappen. Het koor maakte concerttournees naar Engeland en Bulgarije en werkte mee aan de wereldpremière van de opera Montag aus Licht van de Duitse componist Karlheinz Stockhausen in de Scala van Milaan. Uitvoeringen werden ook gegeven in Lissabon, Keulen, Frankfurt, Parijs en Amsterdam (Holland Festival). Sinds de oprichting verzorgde het koor vele radio-uitzendingen voor de NCRV en gaf het meer dan 160 concerten. 'Voor de verrijking van het culturele leven in de Zaanstreek en daarbuiten tot ver over de grenzen' | + | |
- | + | ||
- | Als laatste loot aan de stam van de koorzang kunnen de bejaardenkoren worden genoemd. Deze koren ontstonden na de instelling van bejaardencentra. | + | |
- | + | ||
- | In 1988 waren de volgende bejaardenkoren geregistreerd: | + | |
- | + | ||
- | * Bejaardenkoor Koog-Zaandijk; | + | |
- | * Bejaardenkoor Lambert Melisz, Westzaan; | + | |
- | * Gemengd Bejaarden Zangkoor Zanglust, Zaanstreek-Noord; | + | |
- | * Bejaardenkoor d'Acht Staten, Wormerveer; | + | |
- | * Ouderenkoor Torenerf, Wormer. | + | |
- | + | ||
- | == 2.1.3. Korpsen == | + | |
- | + | ||
- | In dit hoofdstuk worden de harmonie-orkesten, | + | |
- | + | ||
- | Deze korpsen zijn vooral gevormd na de Tweede Wereldoorlog, | + | |
- | + | ||
- | De oorsprong van al deze verschillende orkesten - in vele landen populair als amateurorkesten - ligt in de militaire orkesten en de paramilitaire schutterijmuziek van de 18e eeuw. Zo bestond er in 1787 in Westzaandam al een schutterij Concordia (gegevens uit 'Order van het Manuaal der Exercities' | + | |
- | + | ||
- | Aan het eind van de 19e eeuw werden er ook in de Zaanstreek vele muziekkorpsen opgericht. Het was de tijd van de industriële revolutie waarin de arbeiders zich bewust werden van de noodzaak zich te ontwikkelen en strijd te voeren voor een beter bestaan. Het oudste bekende korps was het muziekkorps van de Stedelijke Schutterij, dat op 10 mei 1867 in Zaandam werd opgericht, waarbij de heer H.L.A. Ludwig ' | + | |
- | + | ||
- | Verenigingen die in de vorige eeuw werden opgericht, waren: | + | |
- | * in 1885 Harmonie Excelsior (koninklijk vanaf 1935), Wormerveer; | + | |
- | * in 1888 Muziekgezelschap Harmonie, Assendelft; | + | |
- | * in 1889 Zaandijks Fanfarekorps, | + | |
- | * in 1893 Zaanlandse Kape, Koog; | + | |
- | * in 1895 Harmonie Apollo, Zaandijk; | + | |
- | * in 1895 Oostknollendammer Kapel, Oostknollendam; | + | |
- | * in 1896 Fanfare-orkest Onderling Genoegen door de sigarenmakers van de firma Baars in Krommenie; | + | |
- | * in 1899 Harmonie-orkest Soli Deo Gloria, Zaandam. | + | |
- | + | ||
- | Na 1900 onstonden: | + | |
- | * in 1900 Crescendo, Westzaan; | + | |
- | * in 1903 Concordia, Oostzaan; | + | |
- | * in 1904 Eensgezindheid, | + | |
- | * in 1904 Harmonie Ons Genoegen, Wormerveer; | + | |
- | * in 1905 Zaandams Muziekkorps, | + | |
- | * in 1907 Oranje Harmoniekapel, | + | |
- | * in 1908 Fanfare en Tamboerkorps Excelsior, Oostzaan; | + | |
- | * in 1912 Crescendo, Oostzaan; | + | |
- | * in 1919 Muziekvereniging Crescendo, Assendelft; | + | |
- | * in 1920 Soli Deo Gloria, Koog-Zaandijk; | + | |
- | * in 1920 RK Harmonie Kunst en Vriendschap, | + | |
- | * in 1924 Christelijke Muziekvereniging Sursum Corda, Krommenie; | + | |
- | * in 1925 Albert Heijn Harmonie, Zaandam; | + | |
- | * in 1927 Verkade Harmonie (en drumband), Zaandam; | + | |
- | * in 1966 Harmonie Intenso (ontstaan uit een fusie tussen RK Harmonie Zaandam en de Albert Heijn Harmonie). | + | |
- | + | ||
- | Voorts kwam in Wormer de Brassband Eensgezindheid tot stand. | + | |
- | + | ||
- | Vele van deze verenigingen genoten ook buiten de Zaanstreek grote bekendheid. Vooral in de jaren 1910-1960. In deze periode werd een aantal van deze korpsen gedirigeerd door een van de, wat in de volksmond werd genoemd, Grote Vier: Albert [[Meyns]], Gerrit [[Schaar]], Jan [[Steijn]] en Antoon de [[Vries]]. | + | |
- | + | ||
- | Alle vier waren ze autodidact, maar begiftigd met een grote muzikale intuïtie. Onder hun leiding werden de korpsen tot grote hoogte gebracht en behoorden ze tot de beste van ons land. Ook Hendrik [[Schaar]] (broer van Gerrit) was een bekende dirigent, evenals Jan Schoen. Aanvankelijk bestond het repertoire naast marsmuziek hoofdzakelijk uit bewerkingen van dans- en operamuziek en symfonische werken. Vooral na 1950 groeide het aantal oorspronkelijke werken, dat voor deze bezettingen werd geschreven, enorm. | + | |
- | + | ||
- | Componisten, | + | |
- | + | ||
- | Vlak na de Tweede Wereldoorlog werden de meeste verenigingen met vergrijzing en leegloop bedreigd. Beter dan de koren wisten de korpsen het tij te keren door verbetering van de opleidingen (onder andere via de muziekscholen), | + | |
- | + | ||
- | De jongste loot aan de Zaanse stam is het Seniorenorkest Zaanstad. Dit harmonie-orkest werd in 1971 opgericht voor leden van 60 jaar en ouder en was tevens het eerste seniorenorkest in Nederland. In 1988 had dit orkest 50 leden met een gemiddelde leeftijd van 73 jaar. De eerste dirigent was J. Wester (1971-1976), | + | |
- | + | ||
- | In 1988 waren de volgende drumbands geregistreerd: | + | |
- | * Drumband De Reef, Westzaan (1968); | + | |
- | * Drumband Oostzaan; | + | |
- | * Drumband Theresia, onderafdeling van Speeltuinvereniging Theresia, Zaandam; | + | |
- | * Klaroenkorps De Wormer Vendeliers; | + | |
- | * Kunst en Vriendschap, | + | |
- | * Lycurgus, Krommenie; | + | |
- | * Premierband-Holland, | + | |
- | * Showband Czaar Peter, Zaandam; | + | |
- | * Tamboer en Trompetterkorps Zaanstad (TTZ); | + | |
- | * Tamboerkorps Sursum Corda, Krommenie; | + | |
- | * Tamboer-Trompetter-Majorettenkorps Simson (TTM), Koog. | + | |
- | + | ||
- | == 2.1.4. Diversen == | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | Toonkunstorkest (Orkest van de [[Maatschappij]] tot Bevordering der Toonkunst). | + | |
- | + | ||
- | Reeds in 1920 bestond de Zaanse Orkest vereniging onder leiding van G. Lindeman. Deze werd in 1926 opgevolgd door Piet Swager. In 1930 werd Piet van [[Mever]] benoemd, die ook het [[Zaans]] Kamerorkest dirigeerde. De Zaanse Orkestvereniging begeleidde onder andere de uitvoeringen van het Toonkunstkoor van Bachs Matthaus Passion. In 1937 scheidde een deel van de leden zich af en ging verder onder leiding van Johan van den [[Boogert]]. | + | |
- | + | ||
- | Na de Tweede Wereldoorlog vonden beide verenigingen elkaar weer en gingen ze verder als orkestafdeling van de [[Maatschappij]] tot Bevordering der Toonkunst afdeling Zaandam en omstreken. De eerste dirigent (1945-1946) was F.J. [[Sicking]]. De vereniging kwam tot bloei onder de dirigenten Roelof Krol (1947-1954) en Paul Geugjes (1955-1967). Vanaf 1974 is Rieuwert Blok de artistiek leider. | + | |
- | + | ||
- | Zaans Barok Ensemble. Dit ensemble bestaat uit gevorderde amateurs en professionele muzikanten en legt zich toe op de uitvoering van de muziek uit de Barok op authentieke instrumenten of copieen daarvan. De artistieke leiding berust bij dr. Gerrit van der Veer. - Het Zaans Blazersensemble. Dit werd in 1974 opgericht door vier leden van Harmonie Apollo te Koog. Als artistiek leider werd Henk de Wit aangetrokken (fagottist van het Rotterdams Philharmonisch Orkest). Onder zijn leiding groeide het uit tot een octet. In 1979 werd Jules van Hessen dirigent. Onder zijn leiding groeide het ensemble uit tot 25 leden. Artistiek bracht hij het ensemble op een bijna professioneel niveau. In mei 1988 werd hij opgevolgd door Bas Pollard. Overige ensembles die in 1988 stonden geregistreerd waren: - Zaans Promenadeorkest (ca. 1941); - Mandolinevereniging Con Amore (1918); - Accordeonvereniging Fortissimo; - Accordeonvereniging Tavenue; - Ouderen Muziekgroep Musica; - Volksdarisorkest Stroop. | + | |
- | + | ||
- | === 2.2. Professionele muziekbeoefening === | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | Door particulieren, | + | |
- | + | ||
- | ==== 3. Muziekonderwijs ==== | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | === 3.1 . Algemeen === | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | Onder muziekonderwijs wordt verstaan alle onderwijs in de kennis en de vertolking van muziek. Muziekonderwijs in allerlei vormen treft men aan bij het privé-muziekondem' | + | |
- | + | ||
- | === 3 .2. Privé-onderwijs === | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | Over privé-muziekonderwijs in het verleden in de Zaanstreek is in de archieven nauwelijks iets te vinden. Dit is begrijpelijk omdat alles zich in de privé-sfeer afspeelde. Aangenomen mag worden dat instrumentaal onderwijs aan amateurs (uit de gegoede stand) gegeven werd door gevorderde amateurs. door onderwijzers met een akte muziek en door enkele professionele musici die in de streek woonden. Bekend is dat door het muziekgezelschap Tot Nut en Vermaak in november 1855 aan de Raad van de Gemeente Zaandam het verzoek werd gericht om een muziekmeester aan te stellen. Deze zou een stedelijk tractement mogen ontvangen van f 250 tot f 300 per jaar. Het lesgeld zou maximaal 75 cent per uur mogen bedragen, terwijl begaafde leerlingen gratis les dienden te krijgen. Een voorstel daartoe van B & W werd door de Raad verworpen. Een jaar later werd opnieuw een voorstel ingediend. Ditmaal met meer succes. Er werd een oproep geplaatst in het Algemeen Handelsblad en de Haarlemse Courant. De eisen waaraan de stadsmuziekmeester moest voldoen, waren: grondige kennis van de muziektheorie en geschiktheid tot het geven van muziekonderwijs in het piano- en vioolspel. Uit 19 sollicitanten werd de heer H.L.A. Ludwig benoemd, tegen een salaris van f 200 per jaar. De heer Ludwig bleef werkzaam tot 26 maart 1874. Daarna besloot de Raad de betrekking niet weer te laten vervullen omdat de stadsmuziekdirecteur altijd een sinecure' | + | |
- | + | ||
- | De opleiding van de muzikanten uit de harmonie- en fanfarekorpsen geschiedde zeker tot aan de oprichting van de Volksmuziekschool (zie 3.3.3.) door de dirigenten, Daarnaast werd privé-muziekonderwijs gegeven door bijna alle in dit hoofdstuk genoemde musici. In 1991 waren er circa 25 privéleraren in de Zaanstreek actief. Daarnaast ontstond er een aantal particuliere muziekscholen. Deze werden dikwijls opge richt door handelaren in instrumenten, | + | |
- | + | ||
- | === 3.3. Muziekscholen === | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | Als voorlopers van de Volksmuziekschool. die in 1947 werd opgericht. kunnen de zogenaamde Volkszangscholen beschouwd worden. Uit het eind van de vorige eeuw is vooral bekend de volkszangschool van Meester Albert Bakker. De roem van deze ras-onderwijzer leefde voort tot ver in deze eeuw. zozeer zelfs dat de school aan de Stadswerf tot aan het moment van verbranden in de bezettingstijd nog altijd ' | + | |
- | + | ||
- | 3 . 3. 1 . De nieuwe muziekschool | + | |
- | + | ||
- | De muzikale basis wordt bij het jonge kind gelegd in de klassikale Algemene Muzikale Vorming volgens diverse methodieken. Het daaropvolgende instrumentale onderwijs kan worden gegeven in zowel individuele als groepslessen. Hiervoor bestaan verschillende vormen. die - behalve van het instrument en de leerling - afhankelijk zijn van zowel ideële inzichten als financiële mogelijkheden. Ook het ' | + | |
- | + | ||
- | 3.3.2. Organisatie en kimhreirsbeiiuiting | + | |
- | + | ||
- | Teneinde dit nieuwe t_vpe muziekschool ten dienste van de gemeenschap mogelijk te maken. gingen naast de gemeente ook het rijk en de provincie de muziekschool subsidieren. Vele (inter)gemeentelijke stichtingen ontstonden uit de oude particuliere of Toonkunst-muziekscholen. Voor de docenten bracht dit een grote sociaal-maatschappelijke positieverbetering met zich mee. met opname m de sociale voorzieningen. redelijke salariëring et cetera. De behuizing van vele muziekscholen onderging de noodzakelijke verbetering en in sommige gevallen kon nieuwbouw plaatsvinden. Hoewel de gemeenten sinds de invoering van de Rijksbijdrage-regeling Sociaal-Cultureel Werk zelf de verantwoording dragen voor de onder hen ressorterende muziekscholen. moeten deze van overheidswege toch voldoen aan bepaalde eisen alvorens aan de gemeenten een bijdrage wordt verstrekt. Een Rijksinspecteur voor de Kunstzinnige Vorming (sinds 1947 respectievelijk CL. Walther Boer. J. Daniskas. MA. Dankmeyer en AJM. Smeets) bewaakt de kwaliteit van het muziekonderwijs door toe te zien op het aanstellingsbeleid (docenten moeten voor de door hen gegeven vakken gediplomeerd zijn) en de arbeidsvoorwaarden Hij verstrekt richtlijnen voor het onderwijs. ook voor de opleiding van leerlingen uit de harmonie- en fanfarekorpsen. en ontwerpt structuurplannen voor de organisatie van het muziekschoolonderwijs. Daarnaast kunnen muziekscholen een rijkserkenning ontvangen voor die activiteiten waarvoor door de minister een raamleerplan is vastgesteld. De muziekschooldirecteur heeft tot taak voor zijn school de beleidsplanning te maken. In elke provincie vormen de directeuren een werkgroep ter bestudering van gezamenlijke problemen. waaruit rapporten en beleidsnota`s voortkomen. Alle muziekscholen zijn afzonderlijk aangesloten bij de Vereniging voor Kunstzinnige Vorming (VKV). die een centrumfunctie vervult bij de ontwikkeling en vernieuwing van het muziekonderwijs en een belangrijke gesprekspartner is voor de rijksoverheid ten aanzien van het subsidiebeleid. | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | 3 . 3 . 3. l-" | + | |
- | + | ||
- | In 1947 sprak de sectie Muziek van de toenmalige sZaandamse Gemeenschap haar bezorgdheid uit over het teruglopende ledental bij de muziek- en zangverenigingen en over het gebrek aan theoretische kennis (onder andere noten lezen) bij de leden en adspirantleden van de verenigingen. Een commissie bestaande uit de wethouder van onderwijs MJ. [[Hille]] HW. Grafing en J. Mulder (verenigingsleven) en Jan [[Kruijt]] (pianist) bracht een bezoek aan de Volksmuziekschool van Willem Gehrels in Amsterdam en kwam tot de conclusie dat een muziekschool volgens het daar gehanteerde systeem ook voor Zaandam de oplossing was. Dit had tot gevolg dat op 21 oktober 1947 de Vereniging Volksmuziekschool werd opgericht. Officieel werd de muziekschool op 17 januari 1948 geopend door burgemeester J. in't [[Veld]] Er werd gestart met 320 leerlingen voor de klassen Algemene Muzikale Vorming. Het lesgeld bedroeg f 10 per jaar. Als eerste directeur werd benoemd de heer Freek de Jong. Op 26 juni 1948 werd een raad van toezicht ingesteld bestaande uit de musici Joh. v-.d. [[BoogerL]] Cor [[' | + | |
- | + | ||
- | Gedacht werd aan een commissie ex an. 61 van de Gemeentewet (inhoudende een gemeentelijke status voor de school). De realisering zou nog enige jaren op zich laten wachten. Na de gemeentelijke samenvoeging in 1974 werd besloten om de Algemene Muzikale Vorming van de muziekschool in een aantal jaren te verplaatsen naar de lagere scholen. te beginnen met de voormalige Zaangemeenten. In 1974 werd in Westzaan begonnen. Op dat moment telde de muziekschool nog 896 AMV-leerlingen. verdeeld over 41 klassen terwijl in Westzaan aan 210 leerlingen AMV-les werd gegeven binnen de basisschool. De muziekschool telde toen (inclusief Westzaan) 1964 leerlingen en 52 docenten. die in totaal 488 lesuren per vv eek verzorgden. Op 3 december 1976 leed de muziekschool een gevoelig verlies door het overlijden van de heer MJ. Hille. die vanaf de oprichting voorzitter was geweest. Opvolger werd profdr LA. VAnkum onder wiens leiding op l januari 1979 de gemeentelijke status vierd verkregen. De 52 personeelsleden. die op dat moment 573 lesuren verzorgden. kregen de status van gemeenteambtenaar. In datzelfde jaar vond ook een herverdeling van de rijks- en provinciale subsidie plaats in het kader van de Rijksbijdrage Sociaal Cultureel Werk (RBSC). De gemeenten werden verantwoordelijk gesteld voor de regionale activiteiten. de provincie voor de steunfuncties. terwijl het Rijk zich alleen ging bezighouden met de landelijke spreiding. Achteraf kan achter deze operatie een groot vraagteken worden geplaatst. nu gebleken is dat de Minister - na het toepassen van diverse kortingen op de rijksbijdrage- deze regeling met de daaraan gekoppelde benoeinbaarheidseisen en de rijkserkenning. met terugwerkende kracht per 1 januari 1979 weer heeft opgeheven. (De muziekschool ontving in 1982 op grond van het ingediende schoolvverkplan de zogenaamde Rijkserkenning.) In 1979 werd 'De Boet in Poelenburg ingericht als studio voor de lessen slagvierk en lichte muziek. In 1980 werd een oudercoinmissie ingesteld die enkele jaren later werd omgezet in een ouder-leerlingenraad. Deze heeft ook het beheer over het instrumentenfonds van de school. In 1981 w as de AMV aan de muziekschool volledig at' | + | |
- | + | ||
- | 500 muziek 3.3.3. -4. l . | + | |
- | + | ||
- | (muziektheater) Leerlingenbestand Gemeentelijke Muziekschool Zaanstreek cursus 1988/ 1989 naar lessoort en verdeeld in individueel-. groeps- en totaalaantal Lessoort Ind. Groeps Totaal Opstapcursus - 61 61 Blokfluit 20 77 97 Viool 46 33 79 Altviool 4 - 4 Cello 14 - 14 Contrabas 2 - 2 Gitaar 87 21 108 Harp 24 4 28 Piano 161 70 231 Orgel (klass) 32 - 32 Orgel (elektr) 32 2 34 Keyboard 15 10 25 Accordeon 9 - 9 Clavecimbel l - Dwarsfluit 78 83 161 Hobo 17 - 17 Klarinet 31 21 52 Saxofoon 26 13 39 Fagot 6 - 6 Trompet 28 - 28 Hoorn 7 - 7 Trombone 8 - 8 Slagwerk 20 2 22 Zang 16 - 16 Ballet - 12 12 Voorb. Vakopl. 3 4 7 687 413 1099 Samenspel geen leerling - 39 39 687 452 1139 leerling - 105 105 Totaal 687 557 1244 verplaatst naar alle basisscholen in Zaanstad. Vijf consulenten hadden per week 96 uur ter beschikking om alle basisscholen te bedienen. Uit bezuinigingsoverw egingen werd aan de school in 1982 een urenlimiet opgelegd. Voortaan mocht er nog slechts 521 uur instrumentaal onderwijs worden gegeven en 100 uur aan de steunfunctie AMV voor de basisscholen worden besteed. In 1983 werd de school opgedragen om tot 1987 f 120.000 te bezuinigen. | + | |
- | + | ||
- | Toch kon er een part-time adjunct-directeur worden benoemd (in de persoon van Antoon ZandberVerdeling van het aantal leerlingen per muzieksectie in uren en percentage van het totaal van cursusjaar 1988/ '89. De getallen in de laatste kolom zijn de percentages van cursusjaar 1987/88. sectie uren perc perc '87/88 AMV-basisschool 91,00 15.90 17.94 AMV-projectontwikkeling --- 1.02 Opstapcursus 5,00 0.87 0.68 Solozang 7,45 1.35 1.30 Strijkers 45,00 7.86 7.46 Blazers slagwerk 172,55 30.19 29.19 Tokkelinstrumenten 59.10 10.33 10.01 Toetsinstrumenten 159.40 27.88 27.91 Ensemble 26.15 4.58 3.47 Voorbereidende vakopl 3.00 0.52 0.51 Ballet 3.00 0.52 0.51 573,15 loont) lotion | + | |
- | + | ||
- | De consequentie was echter dat de urenlimiet voor instrumentaal onderwijs werd teruggebracht tot 501 uur per week. Een ander gevolg van de bezuinigingen was dat de zogenaamde ADV (arbeidsduurverkortingl-uren maar gedeeltelijk mochten worden herbezet. Toch bleef de aanmelding van nieuwe leerlingen groot. ook voor de afdeling Lichte Muziek. met onder andere een pop-workshop. die onder leiding van Nol Sicking werd gestart. Veel leerlingen moesten op de wachtlijst worden geplaatst. Vermeldensw aard is de toename van het Samenspel (20 uur. 30 minuten). waarvan de organisatie in handen is van het sta?id Ruud J. v .d. Brugge. De lessen van de Muziekschool werden aanvankelijk gegeven in de Feniksschool en de Stationsstraatschool. Vanaf 1949 werd de voormalige Vondelschool aan de Zeemansstraat te Zaandam het hoofdgebouw voor de instrumentale lessen. De lessen AMV werden gegeven in lokalen van de lagere scholen in diverse wijken van Zaandam en later te Zaanstad. Vanaf 1965 werden de lessen te Wormerveer gegeven in de Prof. Kohnstainmschool. In 1967 werd begonnen met nieuwbouw voor de hoofdvestiging naast de aula-concertzaal `De [[Speeldoos]]? | + | |
- | + | ||
- | Jan Pasveer | + | |
- | + | ||
- | | + | |
- | + | ||
- | 4. Muziektheater | + | |
- | + | ||
- | 4. 1. Opera | + | |
- | + | ||
- | De opera heeft sinds zijn ontstaan. aan het eind van de 16e eeuw. een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt en is in de loop der tijd uitgegroeid tot de belangrijkste uiting op het toch zo omvangrijke terrein der muziek. A1 heeft Nederland op dit gebied. vergeleken met bijvoorbeeld ltalie. Frankrijk en Duitsland geen uitgesproken briljante rol gespeeld. toch heeft de opera v anaf de 17e eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog ook in ons land een uitermate actief bestaan geleid. dat zich voornamelijk afspeelde in Amsterdam. Den Haag en Rotterdam. Andere steden als Leiden. Haarlem. Groningen. Leeuw arden. Zwolle. Zutphen. Deventer. L' | + | |
- | Zaanstreek. | + | In de Zaanwiki worden |
+ | * [[jazz|Jazzmuziek]], | ||
+ | * [[popmuziek|Popmuziek]], | ||
+ | * [[koormuziek|Koormuziek]], | ||
+ | * [[Muziekkorpsen|Muziekkorpsen]] | ||
+ | * [[professionele_muziekbeoefening]] | ||
+ | * [[muziekonderwijs]] | ||
+ | * [[prive-muziekonderwijs]] | ||
+ | * [[muziekscholen]] | ||
+ | * [[Volksmuziekschool]] | ||
+ | * [[opera|Opera en Operette]] | ||
+ | |||
+ | in aparte artikelen behandeld. | ||
- | De opera in de Zaanstreek is goed op gang gekomen door de oprichting van Opera Zaanstad in 1968. Onder leiding van regisseuse Mieke de Goeje (zie: J' | ||
- | 4.2. Operette | ||
- | Nadat in het midden van de 19e eeuw de operette. vooral dankzn Jacques Offenbach (1819-1880) in Parijs via Vaudeville en de musiquette werd vervolmaakt, | ||
- | {{tag> | ||