nsb

No renderer 'odt' found for mode 'odt'

NSB'ers waren de leden van de Nationaal Socialistische Beweging. Die was in 1931 opgericht door de toen 41-jarige ir. Anton Adriaan Mussert. Hij was al als 33-jarige hoofdingenieur van de Provinciale Waterstaat in Utrecht geworden. De NSB streefde naar een machtsstaat met volledige gehoorzaamheid van de burgers. Haar leidend beginsel was: 'Voor het zedelijke en lichamelijke welzijn van ons volk is nodig: een krachtig staatsbestuur, zelfrespect van de natie, tucht, orde, solidariteit van alle bevolkingsklassen en het voorgaan van het algemeen nationaal belang boven het groepsbelang en het groepsbelang boven het persoonlijk belang.'

Er waren eerder gelijkgezinde groepjes geweest die weinig weerklank vonden. Dat kwam mede doordat hun voormannen wat querulant-achtige figuren waren. Mussert was anders. Hij leek een keurige meneer met een voorname functie. Hij sprak mensen aan, vooral in de middengroepen van de maatschappij. Geplaagd als zij waren door de gevolgen van de in 1929 uitgebroken economische wereldcrisis meenden zij dat ons parlementair stelsel geen afdoende oplossingen kon of wilde bieden voor hun problemen. Daarom moest een sterke man de kans krijgen.

In 1935, bij de verkiezing van Provinciale Staten, de eerste waaraan de NSB meedeed, kreeg zij in het hele land bijna 8% van de stemmen. Uitschieters waren Den Haag met 12% en Amsterdam met 11%. Tot dan had de NSB zich verre gehouden van wat sinds 1933 in Duitsland gebeurde. Zo was de NSB toen niet anti-joods. Joden mochten ook lid zijn. Na 1936, toen mr. Meinoud Marinus Rost van Tonningen bij de NSB was gekomen, hij nam daarvoor ontslag uit een betrekking bij de Volkenbond in Wenen, begon de NSB zich volledig te oriënteren op Nazi-Duitsland. Zij waren blij met de inlijving van Oostenrijk bij Duitsland, met de bezetting van het Sudetenland en de verdere bezetting van Tsjechoslowakije, zij gaven in 1939 de joden de schuld van het uitbreken van de oorlog. De NSB was inmiddels ook anti-semitisch geworden. Eveneens met haar gewoonten, partijopbouw en kleding oriënteerde de NSB zich op Duitsland.

Het verkiezingssucces in 1935 en de toenemende oriëntatie op Duitsland van de NSB maakten anderen wakker. Hoe onderling verdeeld linkse partijen als de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij SDAP, de Communistische Partij Nederland CPN en de Revolutionair Socialistische Arbeiders Partij RSAP ook waren, zij keerden zich tegen de NSB. De generale synode van de Gereformeerde kerk en de Rooms-Katholieke bisschoppen oordeelden afwijzend over de NSB. Ook groepen als Eenheid door Democratie en het Comité van Waakzaamheid bestreden haar.

Dat leidde er toe dat de NSB bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1937 nog maar 4% van de stemmen kreeg; een halvering sinds 1935. Zij zelf had juist een veelvoud verwacht. Mede doordat de regering de NSB onder 'het ambtenarenverbod' liet vallen, ambtenaren mochten niet langer lid zijn van de NSB; zij moesten kiezen tussen behoud van hun werk en behoud van hun lidmaatschap, nam het aantal officiële leden af. Er waren ook mensen in het geheim lid; zij bleven buiten de telling. Zo waren de NSB'ers al voor de oorlog in een isolement gekomen. Na 14 mei 1940 voelden zij zich beschermd door de Duitse bezetter. Zij namen bezit van de straat, ook de tot dan geheime leden.

Uiteraard voegden zich personen bij hen die meenden de huif tijdig naar de wind te moeten hangen. Dat moment was zeker aangebroken toen in juni 1940, na de Franse capitulatie in de Blitzkrieg, Duitsland in Europa heer en meester leek. Alleen Engeland was nog niet verslagen. De langduriger NSB'ers noemden deze nieuwe aanwas smalend meikevers. Oude, voormalige geheime en nieuwe NSB'ers, allen werden beschouwd, en vaak ook behandeld als verraders. Achteraf is komen vast te staan dat zij voorafgaande aan en in de oorlogsdagen van mei 1940 geen verraad hebben gepleegd in die zin dat zij militaire geheimen aan de Duitsers hebben doorgegeven of aan Duitse zijde hebben meegevochten. Wel stelden velen van hen zich tijdens de bezetting geheel beschikbaar voor de Duitsers, onder andere als vrijwilligers in de oorlog tegen de Russen, als ambtenaren, burgemeesters, politiefunctionarissen en als verklikkers.

Dan waren er ook de WA'ers, de zwart-geüniformeerden van de Weerafdeling van de NSB. Een soort straatvechters die al in 1934 probeerden onwelgezinden te intimideren. Aanvankelijk gingen ergernis en woede van de andere Nederlanders vooral uit naar al deze NSB'ers. Die deden hun kwalijke werk vrijwillig. Een Duitse soldaat heette tenslotte maar te zijn gestuurd. Pas na die gewone soldaten kwamen de harde partijgangers: de mannen van de SA of Sturm Abteilung, oorspronkelijk het orgaan voor opleiding en opvoeding, de SS of Schutz Staffel, het Germaans elite-orgaan van de partij, de SD of Sicherheits Dienst, een veiligheidsorgaan, en de Gestapo ofwel de geheime staatspolitie. Onder aanvoering van dr. Arthur Seyss-Inquart en Hanns Albin Rauter, de hoogste Duitse politieman in Nederland, maakten zij gauw duidelijk wie hier werkelijk de baas waren geworden: zij, de Duitsers. En niet hun hulpjes van de NSB.

Vanzelfsprekend lagen de meeste mensen niet van de ene dag op de andere dwars. Het merendeel paste zich aan. Zij probeerden er het beste van te maken. Tot hen behoorden bedrijven die graag Duitse opdrachten wilden uitvoeren. Tot hen behoorden ook de leiders van de zomer 1940 opgerichte Nederlandse Unie, Louis Einthoven (44), Johannes Linthorst Homan (37) en Jan Eduard de Quay (38). Zij meenden beter dan de NSB in staat te zijn ons land in te passen in de nieuwe verhoudingen. Hun grote aanhang werd vooral gelokt door de anti-NSB-gezindheid van de Unie.

Januari 1941 schreef de secretaris-generaal van het departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuur aan gemeentebesturen dat zij op hun middelbare scholen een eind moesten maken aan het getreiter van kinderen van NSB'ers door andere leerlingen. NSB-leider Mussert klaagde juni 1941 in Wormerveer over die onnozelen die elkaar te pas en te onpas 'Ozo' toeriepen, een afkorting van 'Oranje zal overwinnen'. Het drong door tot de NSB'ers hoe geïsoleerd zij waren gebleven.

Binnen het project WO2 Open Data Depot worden de films van de Filmdienst der NSB voor het eerst als geheel online beschikbaar gesteld. De films zijn open en downloadbaar beschikbaar via Open Beelden en via Wikimedia. Klik hier voor een selectie uit het 'geconfisceerde oorlogsmateriaal' van de Filmdienst der NSB. Lees meer over de Filmdienst in de BeeldengeluidWIKI.

Zie: Tweede Wereldoorlogplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTweede Wereldoorlog

De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor de Zaanstreek en haar inwoners kunnen niet los worden gezien van wat toen elders gebeurde. Bezetting, verlies van vrijheid, armoede, deportaties, spoorwegstaking, honger, verzet en executies, de Zaanstreek kreeg er haar deel van.
2, 3.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/nsb.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:05
  • (Externe bewerking)