Inmiddels opgeheven stichting, met als doelstelling het wegwijs maken van groepen verenigingen en particulieren in het woud van gemeentelijke subsidieregels. Het instituut (opgericht 1979) kende een lange voorgeschiedenis. Organen als de Zaandamse Gemeenschap en het Welzijnsorgaan Zaandam waren het voorgegaan.

In de jaren `60 en `70 was veel discussie gevoerd over de wenselijke structuur in begeleiding en advisering van het sociale en culturele werk. Uiteindelijk werd als algemene consensus bereikt dat de gemeentebesturen zelf de verantwoordelijkheid moesten dragen voor het welzijnsbeleid, zonder tussen overheid enerzijds en particulier initiatief/bevolking anderzijds liggende raden of organen. Die verantwoordelijkheid moest gestalte krijgen in de democratische welzijnsplanning; een systeem van gemeentelijke overheidsplanning waarbij intensieve participatie en inbreng van burgers en organisaties werd gewaarborgd.

Met medewerking van de Gemeente Zaanstad werd hiertoe het Ondersteuningsinstituut opgericht. Meer dan van de voorganger, het Welzijnsorgaan Zaandam, kan gezegd worden dat het Ondersteuningsinstituut tien jaar een groot aandeel heeft gehad in vernieuwing en ondersteuning van hetgeen onder welzijnswerk werd verstaan. Veel groeperingen en vrijwilligers, vooral in achterstandsituaties, kregen een steun in de rug, met name op gebieden van stadsvernieuwing, volwasseneneducatie, vrouwenemancipatie, patiëntenorganisatie, sociale en medische hulpverlening, amateuristische kunstbeoefening, wonen en huren, en culturele minderheden.

Vernieuwing en ontwikkeling werden zichtbaar in het Zaans Vrouwencentrum, het Buitenlands Vrouwen Overleg, het instituut van de sociale raadslieden, het wijkthuishulpoverleg, het Regionaal Educatief Steunpunt Zaanstreek en de lokale omroep. De beroepsmatige consulenten van het instituut hebben het sociaal-culturele patroon van Zaanstad in bepaalde mate beïnvloed. De positie van 'tegenmacht ten opzichte van de gemeente bleef bescheiden.

De welzijnsplanning werd uiteindelijk geen succes door de ongelijke machtsverhouding tussen overheid en particulieren, en de verminderde politieke aandacht voor het welzijnswerk in de jaren '80. Dit waren de voornaamste redenen voor de opheffing van het instituut in 1990. De historische lijn volgend van Zaandamse Gemeenschap vanaf 1945 via Welzijnsorgaan Zaandam tot Ondersteuningsinstituut, is te constateren dat na 45 jaar een eind is gekomen aan het bestaan in de streek van een boven de organisaties staand centraal orgaan, belast met het stimuleren en ondersteunen van het veld van zorg, educatie en cultuur.

Zie ook: Zaandamse Gemeenschap en Welzijnsorgaan.

P.N. Helsloot