rolrederij

De zeildoekfabricageplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZeildoekweverij

Tak van nijverheid die van de 17e tot in de 20e eeuw vooral voor Krommenie en voor betrokkenen in omliggende dorpen van grote economische betekenis is geweest. Dat wil zeggen dat meer dan 350 jaar achtereen vele honderden, zo niet duizenden bewoners van de noordelijke Zaanstreek bij de zeildoekproductie waren betrokken. In het begin van de 20e eeuw waren nog twee grote weverijen actief. Zij staakten hun productie pas ver na de Tweede Wereldoorlog. De laatste sloot in 1981 de poo…
in Krommenie zou niet tot ontwikkeling zijn gekomen zonder het coördinerende werk dat de rolreders verrichtten. De weverij, die al in de 17e eeuw tot bloei kwam, is aanvankelijk - tot ver in de 19e eeuw - in huisindustrie, dus sterk gedecentraliseerd, bedreven.

De rolreders waren kooplieden die zowel de toelevering van grondstoffen als de verwerking daarvan en de verkoop van het gerede product regelden. Zij namen de volgende taken op zich:

  • zij kochten (in het begin vooral op de Zuid hollandse eilanden) de te velde staande hennep; kwaliteit en prijs vroegen daarbij voortdurend aandacht;
  • zij organiseerden het transport van de hennep en waren betrokken bij de oprichting en de instandhouding van beurtveren (partenrederij) met het Lekgebied;
  • zij organiseerden de hennepvervezeling door de exploitatie van 'beukmolens'; ook deze molens (hennepkloppers) dreven zij meermalen in partenrederij;
  • zij distribueerden de geklopte hennep onder de voor hen werkende hekelaars, die de vezels kamden en schoonden;
  • zij exploiteerden de ziedhuizen, waarin de vezels werden geloogd (zie: Potasbranderijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPotasbranderij

    Potas is de oude naam voor kalium-carbonaat, dat aanvankelijk uit hout - of plantenas werd gebrand , geloogd en in zuivere toestand in potten werd bewaard. Potas werd gebruikt door de blekerijen, vooral die ten behoeve der zeildoekfabricage.

    Jacob Honig Jsz. Jr. stelde het ontstaan van de Zaanse potasbranderij na 1680, maar dr. Regtdoorzee Greup-Roldanus, bekend door haar studie over de Haarlemse blekerijen, meende dat al vóór 1650 potas in de Zaanstreek werd gebrand. In 1700 we…
    ) en die vaak ook ten dele als spinnerij waren ingericht;
  • zij lieten partijen garen ook elders spinnen, soms in spinhuizen op grote afstand van Krommenie (transport-regeling),
  • zij hadden op z'n minst enkele tientallen thuiswevers in dienst; berekend is een gemiddelde van 60 thuiswevers per rolrederij;
  • zij dienden te zorgen voor kwaliteits- en kwantiteitsbewaking van het geweven product (de wevers hadden de neiging minder te leveren dan de overeengekomen 50 el per rol of bijvoorbeeld zwaarder doek dan was afgesproken en de rolreders namen daarom samen met de gemeente zogeheten rollemeters in dienst die de afgeleverde rollen ijkten. Rollemeter was zelfs ooit, evenals Hekelaar, een Zaanse familienaam!);
  • zij onderhielden de relaties met de afnemers, noteerden bestellingen en zorgden voor tijdige aflevering.

Klaas Woudtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWoudt, Klaas

Koog aan de Zaan, 13 mei 1923 - 19 december 2012

Uitgever, publicist, bestuurder van een groot aantal verenigingen en stichtingen. Klaas Woudt was in de Tweede Wereldoorlog betrokken bij de oprichting, de redactie en de vervaardiging van het tijdschrift
, aan wiens 'De geschiedenis van een Krommenieër familie-onderneming' (Krommenie 1987) bovenstaande opsomming verkort is ontleend, verzucht niet ten onrechte: 'De rolreders moeten wel duizendpoten zijn gewees!'. Van de 17e tot de 19e eeuw hebben waarschijnlijk honderden personen zich met de rolrederij beziggehouden, op het hoogtepunt van de zeildoekweverij waren dat er gelijktijdig dertig.

Zie ook: Economische geschiedenisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische geschiedenis

1. Economische ontwikkeling vóór 1580 (bladzijde 189 en volgende)

2. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800 (bladzijde 192 en volgende)

3. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1800 (bladzijde 205 en volgende)

Bij het begin vap elk hoofdstuk is een opgave geplaatst van de behandelde economische sectoren en eventuele andere met het onderwerp samenhangende onderwerpen. Van hoofdstuk 1 treft u de inhoudsopgave hieronder aan. Door midd…
2.5.2.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/rolrederij.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:03
  • (Externe bewerking)