sabel

Ondernemersgeslacht te Zaandam in de 19e en 20e eeuw. In 1867 kwam August Wilhelm Friedrich Zabel (1844-1917) in deze streken, zoon van Gottlieb Zabel en Henriette Jenz uit Mlijkovel Kosjesen in Polen. De Zabels waren begin 18e eeuw van Zweden naar Polen getrokken en August vocht voor Pruisen bij Koniggratz. Hij was op weg naar Amerika, maar kwam in Nederland andere Polen tegen, die door de crisis gedwongen waren te repatriëren. Hij besloot in Holland te blijven en vond werk als grondwerker bij de aanleg van het Noordzeekanaalplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoordzeekanaal

Kanaal dat Amsterdam sinds 1876 met de Noordzee verbindt. Daartoe werd de duinenkust doorgraven bij Velsen en het vervolgens ontstane IJmuiden. Een sluizencomplex en twee zich ruim 1500 meter in zee uitstrekkende pieren werden tevens aangelegd. Het kanaal, grotendeels met de hand gegraven waar 'Holland op z'n smalst' is, vormt een ruim 26,5 km lange verbinding tussen Noordzee en IJsselmeer en is van grote betekenis, niet alleen voor Amsterdam als havenstad, maar ook voor de Zaans…
. Met zijn technische aanleg bracht hij het vervolgens tot stoker, machinist en hoofdmachinist op de baggermolens.

Toen het kanaal klaar was trouwde hij en vestigde hij zich aan de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaan

Belangrijkste waterloop in de Zaanstreek, waar het gebied zijn naam aan dankt. Naar de meest aangenomen theorie ontstaan als veenstroom, een natuurlijke afwateringsstroom voor de naastgelegen veengebieden, in de loop der eeuwen geëvolueerd tot afwateringskanaal en belangrijke scheepvaartweg voor een groot deel van Noord-Holland. Waterstaatkundig wordt als de Zaan beschouwd: de ruim 10 kilometer lange waterloop tussen de dorpen Oost- en Westknollendam in het noorden en de
. Hij vond een baan op een houtzagerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoutzagerij

Het zagen van hout in Houtzaagmolens en later in stoomhoutzagerijen. De Zaanse familiebedrijven in het houtvak hielden zich zowel met de handelskant als met de zagerij bezig; de ontwikkeling van de Zaanse houtzagerij is daardoor niet los te zien van de Zaanse
en leerde zichzelf in de avonduren lezen en schrijven. Daarna begon hij een rasecht familiebedrijf dat nooit meer dan drie aandeelhouders kende en er als NV nooit een commissaris op nahield.

In 1876 opende August Sabel een winkel in machinebehoeften, olie, kruidenierswaren en gedestilleerd. Overdag werken op de houtzagerij en 's avonds bedienen in de winkel was niet vol te houden en daarom zegde hij zijn baan op. Hij bouwde zijn zaak verder uit en werd agent van Pfaff naaimachines en importeur van gereedschapsmachines. In 1886 kwam een fabrieksgebouw aan de Westzijdeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzijde

Hoofdstraat te Zaandam-West, lopend van de Gedempte Gracht en de Dam in noordelijke richting en parallel aan de Zaan tot de grens met Koog ter hoogte van de Mallegatsluis. De Westzijde werd aangelegd op de Lagedijk en heette geruime tijd de Molenbuurt, naar de in 1439 opgerichte korenmolen
gereed.

Was August Sabel toch vooral een handelsman, zijn zoon Teunis Sabel (1874-1936) breidde de fabricage sterk uit. Hij werd in 1902 enig firmant en wist door enorme werkkracht, degelijke handel en wandel en openhartig optreden veel respect af te dwingen. Hij was actief betrokken bij de Centrale Ambachtsschoolplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAmbachtsschool

Aanvankelijk de naam van een instelling waarop, wat ook wel lager technisch onderwijs heet, wordt gegeven. Door organisatorische en structurele wijzigingen in het onderwijs werd de naam Ambachtsschool gewijzigd in Lagere Technische School, LTS. In het spraakgebruik wordt de eerste onderwijsinstelling van deze aard, de P.W. Jedelooschool aan de Westzijde te Zaandam, waarin ook een middelbare beroepsopleiding was gevestigd, als 'ambachtsschool' aangeduid.
van de Zaanstreek, de technische school die later naar hem werd vernoemd.

Olie in brand

Maandag 15 maart 1910 moesten, op die van ‘t Kalf na, alle gemeente- en vrijwillige spuiten dienst doen bij een hevige brand, even voor drie uur in de pakhuizen van fa. A.W. Sabel tegenover de Westzijderkerk. Meesterknecht S. was op de binnenplaats bezig, volgens een procédé van de heer Sabel, sneldrogende lijnolie te verwarmen in een grote gemetselde bak, zodat van overkoken geen sprake kon zijn. Plots zag S. de olie in brand staan. Hij trachtte het onheil met zakken krijt te voorkomen, doch het vuur verspreidde zich met ontzettende snelheid en vond in de partijen olie, lak, poetskatoen en terpentijn een gretig voedsel.

In korte tijd stond het pakhuis in brand. De brandweer schonk extra aandacht voor de bescherming van omringende percelen, die tamelijk veilig stonden, terwijl de wind westelijk, richting Zaan was. Weldra sloegen vlammen naar het drie verdiepingen hoge pakhuis over, waarin een grote hoeveelheid olie. Ontzaglijke rookwolken stegen voortdurend op, het vuur greep zo woest om zich heen, dat ook het pakhuis van Simon de Wit gevaar liep. Door geregelde bespuiting bleef dit behouden en werd uitsluitend waterschade geleden. Zijn schuitenhuis werd door een omvallende muur deerlijk gehavend. Overigens beliepen de belendende percelen waterschade.

In de tuin van J. v. d. Stadt werd een schuur gedeeltelijk vernield, terwijl omliggende terreinen in moerassen werden herschapen. Tegen 6 uur was het gevaar geweken. De schade werd gedekt door verzekering op beurspolis. Boeken en brandkast-inhoud waren gered, al 't andere werd vernield. Tot diep in de nacht werd water gegeven, niettemin rukte de brandweer dinsdagavond zes uur uit, nadat zich eensklaps een geweldige rookkolom verspreidde in een bijzonder eigenaardige vorm boven de gemeente wat sommigen aan een zeldzaam voorkomend natuurverschijnsel deed denken.

De fabriek werd in 1896 en 1901 uitgebreid; in 1910 werd een gasmotor geïnstalleerd en in 1916 volgde elektrificatie. In 1916 kwam de eerste zoon, August Willem Sabelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSabel, August

Zaandam, 17 oktober 1899 - Bergen NH, 24 augustus 1980

August Willem Teunzoon Sabel, verffabrikant, verzetsman, voorman van de Zaandamse Noodorganisatie. August Sabel was in de Tweede Wereldoorlog, nadat hij in maart 1944 gevangen had gezeten, een van de belangrijke krachten voor de succesvolle Zaandamse Noodorganisatie, die in de hongerwinter een grote hoeveelheid voedsel onder de bevolking distribueerde. In het kort na de oorlog verschenen
(1899-1980), in de zaak. Hij had een uitgesproken organisatie- en handelsgeest. In 1923 volgde zijn broer Cornelis Sabel (1904-1949), die meer technisch aangelegd was.

De firma A.W. Sabel werd in 1929 omgezet in de NV Maatschappij ter voortzetting van A.W. Sabel, met vader Teunis en zijn twee zonen als directeuren. In 1942 kon een eenvoudiger naam worden gekozen: A.W. Sabel NV. Sabel was toen bekend als fabrikant van verf, smeermiddelen en drijfriemen.

Eind jaren '60 was Sabel nog één der sterke verffabrikanten. Er was een scherpe concurrentie in de verfbranche, maar het bedrijf aan de Westzijde wist in 1966 en 1967 een omzetstijging en een verhoging van de nettowinst te bereiken. In maart 1969 werd de fusie met Paulussen Lakfabriek NV te Den Haag aangekondigd. De voornaamste reden was de noodzaak tot schaalvergroting, die in de verfwereld sterk speelde. Ook concurrenten fuseerden. Door de fusie ontstond een bedrijf van 120 werknemers; de 40 Haagse werknemers kwamen naar Zaandam. De gezamenlijke directie bestond uit de heren T. Sabel en H. Münninghoff. In 1973 ontstond de naam Sabel-Paulussen Lakfabrieken bv, die in 1977 werd veranderd in Sabel Coatings bv.

Medio 1974 nam deze onderneming de verfbelangen van Oosterveld en Romijn over. Eind 1974 werd Jan Dekker Verffabrieken N.V. ingelijfd, begin 1975 de N.V. Verffabrieken Jan Visser, leverancier van vooral plamuur (Drie Molentjes). In 1980 werden de panden aan de Westzijde verkocht en verhuisde Sabel naar Hoorn.

In 1980 werd een nieuwe fabriek in Hoorn gebouwd: oppervlak 3400 m2. Ook de Eenhoorn in Hoorn werd nog overgenomen, maar omstreeks deze tijd was de financiële situatie uitzichtloos en eindigde dit, de fabriek was nauwelijks in productie, in een mislukking. Schaepman Zwolle zette de productie in 1982 voort. De productlijn LBH wordt sindsdien gevoerd door Van Wijhe Verf, ook uit Zwolle.

A. W. Sabel Tzn. in de plaats van den heer De Vries in de T.C. Tot aan de eerstvolgende algemene vergadering zal de heer Sabel het waarnemend voorzitterschap der T.C. bekleden.

De bedrijfspanden aan de Westzijde werden na het vertrek van de verffabriek gekraakt, terwijl ook de kunstenaarsvereniging Het Oog van Zien er een plaats vond. Eind jaren '80 werden de panden tenslotte ontruimd en onmiddellijk daarna gesloopt. Op het braakliggende kwam een nieuw pand van de gemeentelijke Muziekschool.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/sabel.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:05
  • (Externe bewerking)