Sante, Sophia van
Zaandam, 11 augustus 1925 - Amsterdam, 9 december 2007
Sophia Maria Christina van Sante, zangeres, mezzo-sopraan, dochter van Simon Bernardus van Sante (1876-1936) en Maria Sophia Christina Willenborg (1885-1960). Sophia van Sante had een langdurige relatie met Henk J.M. Muller (1923-1980), muziekdocent en -criticus. Zij werd als jongste van zeven kinderen geboren in een katholiek gezin in Zaandam. Haar vader was architect, haar moeder actief in de Sint Elisabeths-Vereniging voor katholieke zieken en behoeftigen, waarvoor ze een onderscheiding van de katholieke kerk ontving.
Binnen het gezin werd veel gezongen; moeder speelde piano, vader dwarsfluit. Sophia was muzikaal en beschouwde zingen als haar tweede natuur, na haar mulo-opleiding werkte ze om financiële redenen op een kantoor. Rond haar 25ste nam zij les bij sopraan To van der Sluys; op haar aanraden volgde ze een cursus aan het Amsterdamse Muzieklyceum. In drie jaar tijd behaalde ze het Staatsexamen Theorie, een jaar later haar zangdiploma.
In 1955 volgde toelating tot de operaklas van het conservatorium, gecoacht door Anna el Tour en Ruth Horna. Korte tijd liep zij zes weken stage in Bayreuth. De aanwezigheid van Gré Brouwenstijn was heel bijzonder: ‘Zij was voor veel zangeressen van mijn generatie het levende bewijs dat je als Nederlands talent op het internationale podium wel degelijk een positie kon verwerven’ (Mens & Melodie, april 1996). In oktober 1956 nam dirigent Felix de Nobel haar aan bij het Nederlands Kamerkoor waarvoor ze alle mezzo-solo’s uitvoerde.
Sophia van Sante presenteerde op 14 december 1958 haar eerste liederenrecital in de Kleine Zaal van het Concertgebouw, begeleid door De Nobel. De recensies liepen uiteen. Het Algemeen Handelsblad sprak van een veelbelovend talent dat meer technische studie en levenswijsheid behoefde, De Tijd vond het optreden niet pakkend en miste ontspanning. Kort daarna ontving ze een beurs om in Rome bij de pedagoge Marietta Amstadt haar techniek te perfectioneren. Na terugkomst in 1959 werd Sophia van Sante met Wilma Driessen uit 140 kandidaten gekozen voor de Operastudio van de Nederlandse Opera. Daarmee ging een droom in vervulling. Op 23 augustus 1960 volgde haar officiële debuut bij de Nederlandse Opera in La Traviata van Verdi en dat betekende het begin van een grote internationale solistencarrière.
Russin
Van 1960 tot 1983 werkte zij aan meer dan zestig opera- en muziektheatervoorstellingen mee, zong op Europese en Noord-Amerikaanse podia, was soliste op de grote Europese festivals en werkte met beroemde dirigenten en orkesten. Ook in het Concertgebouw trad ze vooral met eigentijdse muziek veelvuldig op. Haar repertoire strekte zich uit van Monteverdi tot moderne componisten. Ze was opvallend goed in haar talen, wat ze toeschreef aan haar muzikaliteit: ‘In Rome moest ik in het Russisch een opera van Stravinsky zingen. Ze dachten dat ik een Russin was’ (Een leven lang, 25-11-1999). Vanaf 1965 was ze, behalve soliste, hoofdvakdocente zang aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In 1967 kreeg ze een relatie met haar oud-muziekdocent Henk Muller, als H.J.M. Muller bekend om zijn scherpe kritieken in De Telegraaf. Toen hij in 1980 stierf, noemde ze hem ‘mijn lieve Levenskameraad, Vriend en Raadsman’ (De Telegraaf, 28-5-1980).
Nachtkaars
Eind 1982 nam Sophia van Sante haar laatste rol in bij de Nederlandse Opera in Jevgeni Onjegin van Tsjaikovski. In 1985 sloot ze ook haar podiumcarrière af en een jaar later stopte ze op het Conservatorium: ‘Het was geen bewust gepland afscheid. Gaandeweg had ik steeds meer leerlingen gekregen, ook privé. ,,Op zeker moment werd het solistenbestaan simpelweg overschaduwd door de lespraktijk. Mijn carrière is dan ook als een nachtkaars uitgedoofd“ (Mens & Melodie, 1996).
Ze gaf haar leerlingen veel en leerde op haar beurt veel van hen. ‘Het geheim van de stem is niet de keel maar de geest,’ zei ze in een interview in NRC Handelsblad van 7 april 1989. Midden jaren negentig stelde Sophia van Sante in eigen beheer een dubbel-cd samen met een keuze uit haar oude opnamen. Ze vond het waardevol die muzikale erfenis voor het nageslacht te bewaren en wilde daarmee iets aan haar leerlingen doorgeven.
Sophia van Sante, die nog lang privélessen bleef geven, overleed op 9 december 2007 in haar woonplaats Amsterdam, in de ouderdom van 82 jaar.
Bron o.a. Huygens KNAW