zaans_schoon

Dit is een oude revisie van het document!


Zaans Schoon

Stichting tot behoud van Zaanse houtbouw, opgericht in 1951. De plannen om te komen tot een reservaat van Zaanse houtbouw werden gedurende de oorlog bekokstoofd en namen in 1951 vaste vormen aan. Het initiatief hiertoe is uitgegaan van stichting Zaans Schoon, die op de bres staat voor het vele moois van de Zaanse houtbouw. Veel Zaanse houten huizen, met fraaie halsgevel of versierd voorschot, liepen gevaar te verdwijnen als gevolg van uitbreiding van de fabrieken en doorbraken ter wille van het verkeer. De nog overgebleven koopmanshuizen met Zaanerven en minder voorname pakhuizen zijn enig ter wereld.

Eerder waren besprekingen gevoerd met de overheid, en minister In 't Veld, de toenmalige burgemeester van Zaandam. Hij kwam met het plan het Haaldersbroek te Zaandam tot reservaat te bestempelen.

Uiteindelijk bleek de Kalverpolder te Zaandam de meest geschikte plaats. Eén der leden van Zaans Schoon, secretaris en architect Jaap Schipper uit Zaandam kon als Prix-de-Rome-winnaar 1950 in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (O, K & W), een plan opzetten. Hij koos voor het opzetten van een plan tot stichting van een Zaans reservaat. Deze plannen zijn in 1951 besproken met de burgemeesters der Zaangemeenten, waar de heer Schipper een gewillig oor vond voor zijn plannen. De bedoeling is, dat in het reservaat verschillende Zaanse houten woningen, die met ondergang worden bedreigd, worden overgeplaatst om zo tot een Zaans buurtje te komen, waar dus ook weer woongelegenheid wordt geschapen.

In de Hoofdstraat van Krommenie en in Zaandijk bij de Gortershoek stonden nog veel van die vaak fraaie groen-witte huizen. Zij vormden een cultuurbezit, dat gedoemd was te verdwijnen, tenzij de Zaanstreek zich principieel uitspreekt in de richting van de Zaanse Buurt.

Verschillende Zaan-gemeenten zegden principiële medewerking aan dit plan toe. In Zaanzicht te Zaandijk heeft Zaans Schoon de plannen en tekeningen van de heer Schipper geëxposeerd en vrijdag 21 december 1951 vond onder grote belangstelling, zowel van de zijde der gemeentebesturen, industrie als rijksmonumentenzorg de opening van deze expositie plaats die aantoont welke huizen en gevels op de nominatie staan te worden gesloopt. Deze dynamische tijd kende weinig pardon. Op de voorlopige lijst van Monumentenzorg, in 1921 samengesteld, waren de voornaamste karakteristieke huizen en gevels geplaatst. Meer dan 50% daarvan is anno 1951 desondanks verdwenen.

Stichting Zaans Schoon beperkt zich niet uitsluitend tot de totstandkoming van het Zaanse buurtje maar pleit in 1964 via een brochure om het natuurgebied rond Jisp zo ongerept mogelijk te laten blijven. Zij acht het absoluut noodzakelijk, dat het slechts met mate door de mens wordt bezocht. Daarom vindt zij het ongeschikt voor massarecreatie. Alleen bepaalde vormen van waterrecreatie (roei-, zeil- en kanosport) acht zij mogelijk. Minnaars van de stilte kunnen hier hun hart ophalen. Op een zomeravond hoort men de vogels in het veld hun levenslied zingen met als begeleiding het gekwaak van de kikkers.

Zaanstreek-Waterland wil streekkarakter beschermen

Eind 1966 staat Zaans Schoon aan de wieg van stichting Zaanstreek-Waterland. Bij notariële akte is deze stichting opgericht die zich ten doel stelt een ruimtelijke ordening in het Zaans-Waterlandse gebied te bereiken die het karakteristieke van de streek bewaart. In het stichtingsbestuur hebben tevens zitting vertegenwoordigers van de verenigingen Oud-Edam, Oud-Broek in Waterland en Oud-Monnickendam.

Initiatiefnemers willen zich niet verzetten tegen het feit, dat de groei van de Nederlandse bevolking ook uitbreiding van de woonbebouwing in het bewuste gebied noodzakelijk maakt, maar het lage polderland en het open karakter maken het landschap erg kwetsbaar; iets lelijks wordt hier niet verborgen door bos of heuvelrug maar werkt vele kilometers door, zo zegt men. De bestuursleden betwijfelen of in de op 15 december 1966 te installeren Streekplancommissie voor Waterland in haar samenstelling voldoende garantie biedt om het karakteristieke streekeigen tot zijn recht te doen komen. Als eerste taak ziet de nieuwe stichting daarom zich van inspraak te verzekeren in deze Streekplancommissie om daardoor te kunnen meepraten over de ontwikkeling van het gebied.

Bezwaren

Tegen hoogbouw in het plan-Kalf van Zaandam worden vier jaar later tevens bezwaren ingebracht. 14-hoog en sterflats van 23-hoog druisen in tegen de wensen van de bevolking. Aantasting van landschappelijk aanzien is daarbij het voornaamste argument. De hoogbouw komt volgens de plannen wél in de nabijheid van Wijdewormer, die als een groene long tussen Zaanstreek en Purmerend moet blijven bestaan.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/zaans_schoon.1492357538.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/06 18:24
  • (Externe bewerking)