POPMUZIEK UIT DE ZAANSTREEK
De Zaanse popmuziek heeft vanaf het begin een prominente rol gespeeld in de Nederlandse popgeschiedenis. Nagenoeg iedereen kent namen als De Dijk, Lucifer, Margriet Eshuijs, Dizzy Man’s Band, Roberto Jacketti & The Scooters, Reniet Vrieze, Ruben Hoeke en natuurlijk George Baker. Maar ook in het niet-commerciële circuit blinkt Zaanstad uit met groepen als De Kift en The Ex. Diverse Zaanse artiesten hebben in de loop der tijd belangrijke Nederlandse muziekprijzen en internationale prijzen gewonnen (Edison, Zilveren Harp, Gouden Harp, BV Popprijs, Grote Prijs van Nederland).
De popmuziek in Nederland is eind jaren vijftig ontstaan onder invloed van de rock-‘n’-roll (film Rock Around The Clock) uit de VS. Belangrijk waren de invloeden vanuit de instrumentale gitaarmuziek met The Shadows en de Indo rock van The Tielman Brothers uit Den Haag. In de Zaanstreek waren The Rollers en Boy and his Rollin Kids begin jaren zestig belangrijke exponenten van de Indo rock in Nederland. Op de muziekscholen in Zaandam, Wormerveer en Krommenie werd massaal overgeschakeld van accordeon naar gitaar en er werden talloze nieuwe teenager-groepjes gevormd met talentvolle leerlingen zoals The Baby Rockers die landelijk bekend waren. Met de doorbraak van The Beatles en The Rolling Stones midden jaren zestig ontstond een beat explosie in Nederland met in Zaanstad onder andere de groepen John Hatton & The Devotions, DeeDee Pitt, Janny Eggers, Rob Boot, The Coopers, The Teckels en Names and Faces. Surinaamse Zaankanters richtten Silvertone Steel Orchestra op, later beroemd als Dutch Rhythm Steel and Show Band. De singles van Zaanse bands uit die tijd zijn tegenwoordig collector items.
Den Haag was dan wel Beatstad nr. 1,maar de Zaanstreek had een enorme livetraditie met de grootste regionale verzameling grote zalen zoals het Moriaanshoofd, Verenigingsgebouw St. Joseph en Landzicht in Wormer, De Roemer, La Bamba, Ons Genoegen en De Soos in Krommenie, De Sociëteit en De Jonge Prins te Wormerveer, de Lindenboomschool en Waakzaamheid in Koog aan de Zaan, Café/zaal De Hoop en Het Wapen van Assendelft, Concordia en ’t Centrum in Oostzaan, De Bonte Os en De Lepelaar te Jisp en in Zaandam, Huize Negrijn (Old Gun), Ons Huis, Karsseboom, Lage Horn (El Sombrero), Chr. Belangen en R.K. Verenigingsgebouw (De Bond) in Zaandam. En daarnaast nog alle latere buurthuizen en kleinere cafés. Er was een levendige livescene. Het publiek reed op brommertjes alle zalen langs. Alle bekende Nederlandse bands kwamen graag en veelvuldig naar de Zaanstreek!
De jaren zeventig volgden met de nationale en internationale erkenning voor Zaanse groepen als George Baker Selection, Lucifer, Dizzy Man’s Band, Rob Hoeke, Zaankanter vanaf 1971, Match, Fisher and Friends, Fat Eddy Band met songfestivalzangeres Bernadette, Spooky and Zaanse Sue, The Surfers, Risqué, Tabasco Brand en de symfonische folk en rockgroepen Amphora en Turf. Eind jaren zestig verschenen de eerste dj’s, plaatpraters waaronder Henny Huisman. Een dj was goedkoper dan een band. De bandjes verhuisden naar de buurthuizen (jong talent) en prille poppodia.
Vanaf de jaren zeventig en tachtig kwamen er ook in de Zaanstreek gereguleerde en professionele pop zalen zoals het Drieluik, De Waakzaamheid, De Groote Weiver, en vanaf 1997 De Kade, later Podium de Flux. Ook de techniek en de zaalversterking van livemuziek maakte een professionele ontwikkeling door. Naast de bandjes en artiestenmanagers verschenen er ook Zaanse geluidstechnici, lichttechnici, programmeurs, boeking bureaus, opnamestudio’s, grafische vormgevers, oefenstudio‘s, docenten popmuziek en muziekjournalisten.
Begin jaren tachtig kwamen De Dijk, voorheen Stampei, en een groot aantal Wormer punkgroepen op. De Wormer punkscene stond toen landelijk op de kaart en was de voedingsbodem voor de eigenzinnige en intussen internationaal bekende Zaanse groepen The Ex en De Kift. Ook was er commercieel succes voor de hitparade popformatie Roberto Jacketti & The Scooters en voor Margriet Eshuijs.
In het hardrockgenre scoorden Zaanse groepen als Exises, Donor, Frozen Sun, Deathwish (Mover) en Vinnie Kay. De jaren negentig volgen met bekendheid voor The Pilgrims met Reniet Vrieze, Lafitte met Nol Sicking en een bloeiende Zaanse metalscène met landelijk bekende groepen als Nembrionic en Consolation. Begin jaren negentig ontstaat ook de regionaal bekende rockgroep CC Rider, waarvan een aantal ex-leden de bekende Oefenstudio Jottem stichten.
Vanaf eind jaren tachtig is zaal De Waakzaamheid met Zaanse programmeurs in Koog aan de Zaan trendsettend in de nieuwe dansstroming house. Patrick Prins en Dennis Vet hadden een grote dancehit. Eind jaren negentig ontstaan in Zaanstad vele jonge ska- en 'pret'punkbands. Vanaf 2000 maakt de Nederlandstalige pop opgang met onder meer Wormerveerder Wolter Kroes. Allan Eshuijs en Patrick Prins maken internationaal naam als componisten en producers.
In de hiphop en R&B, tegenwoordig commercieel de meest succesvolle muzieksoort, is Zaanstad vanaf het begin tot eind jaren tachtig prominent aanwezig met groepen en collectieven als Da Grizzlies, The Coalition, AvalanchE als winnaar grote Prijs van Nederland categorie hiphop, producers Ruben Heere (Skeen), Boy Eshuijs met Presto/Brainstorm en DJ Man!ac en zijn hiphopforum/internetplatform ML075. Momenteel heeft de Zaanstreek met Ruben Hoeke Band, The Pilgrims 2.0, Jeanne Rouwendaal (Wies) en rapper/producer Jonna Fraser landelijk bekende toppers in huis. En met Allan Eshuijs en Maarten Peters heeft de Zaanstreek twee geweldige componisten/songschrijvers met wereldhits in de pocket. Daarnaast een groot aantal talentvolle groepen die regionaal bekend zijn of op het punt van doorbreken staan buiten de eigen streek, zoals de (‘wereldmuziek’)band Ten-Hut, reggaezanger Lenny Keylard, de pop- indie- punk- en rockformaties Slekt!, Fucking Virgins, King Champion Sounds, Desert Colossus, The Mieters; de bluesbands The Damned and Dirty en Down Jones, de (hard)rockformaties Infantry, Nafearya en Dauthuz, singer-songwriter Frank Nicolas, Kate Giorgia, Lorena, Lena Hessels, Zaanse hiphopacts als Ella John, Den Dubieus, Zaans Schrikbewind, en producer Mark Nieuwenhuis. Daarnaast zijn ‘vaste’ acts als George Baker, Drukwerk 2.0, De Kift, The Ex en diverse Zaanse producers anno 2024 nog volop actief.
WAT IS ZAANSE POPMUZIEK - DEFINITIE
Wat is er zo bijzonder aan de Zaanstreek? Het gebied omvat de stad Zaandam en de dorpen Assendelft, Jisp, Koog aan de Zaan, Krommenie, Krommeniedijk, Markenbinnen, Oostzaan, Oostknollendam, Westknollendam, Westzaan, Wormer, Wormerveer en Zaandijk, plus een aantal buurtschappen zoals Bartelsluis, Haaldersbroek en Nauerna. De Zaanstreek is het oudste industriegebied van Europa met onder andere haar houtverwerking, de windmolenindustrie, scheepswerven en voedingsmiddelenindustrie. Maar ook van oudsher een gebied met een hoge dichtheid aan plekken met ‘levende muziek’ want na inspanning volgt ontspanning. Zaankanters zijn nuchtere hardwerkende mensen: ze zijn recht voor z’n raap, dragen het hart op de tong, zijn trots op hun streek en steken graag de handen uit de mouwen. Zelf doen! Daarnaast het tegendraadse, wars van uiterlijk vertoon, en de rode politieke tint. Kenmerken en een mentaliteit die terug te horen zijn in populaire muziekstijlen in de Zaanstreek: blues, rock, punk; Do It Yourself en in mooie popliedjes. Met aan de andere kant ook gezelligheid en pretentieloos vermaak: kermisbands, Top 40 bands, volkszangers, disco en dansmuziek. Twee uitersten die in de Zaanstreek bij elkaar horen. Men waardeert zowel The Ex en De Kift als Wolter Kroes en George Baker.
Om de DEFINITIE Zaanse band/act af te bakenen worden de volgende criteria gehanteerd:
- De meerderheid of minimaal de helft van de groepsleden is Zaans of langere tijd muzikaal actief geweest als ingezetene in de Zaanstreek. In geval van een minderheid moet er een essentiële en bepalende Zaanse inbreng zijn of zijn geweest door een groepslid(leden). Bijvoorbeeld als artistiek leider, frontman/vrouw, componist. Bijvoorbeeld Reniet Vrieze bij The Pilgrims in de jaren negentig (meerderheid bandleden van elders).
- Een duidelijke binding met de Zaanstreek: ingezetene zijn en ‘muzikaal’ zijn opgegroeid of gevormd via bijvoorbeeld de school, kerk, vereniging, jamsessies, de muziekschool, jongerencentrum, buurthuis, popschool, bandcoaching etc. Als binding geldt ook het op latere leeftijd in de Zaanstreek komen vestigen en langere tijd muzikaal actief zijn (Rob Hoeke, Maarten Peters, Harry Slinger).
- Tijdelijke groepen, acts, bands die gevormd zijn voor een workshop, popschool of bandcoaching traject en die daarna ophielden worden niet opgenomen, tenzij de acts daarna langere tijd zelfstandig zijn doorgegaan en minimaal drie optredens (met een aankondiging in de media) hebben gegeven.
Natuurlijk kunnen deze criteria een punt van discussie zijn. Daarom enkele voorbeelden:
Ali B. is geboren in Zaandam maar op tweejarige leeftijd verhuisd en 'muzikaal gevormd' in Amsterdam en Almere, is dan 'niet Zaans'. De Dijk was muzikaal in de Zaanstreek gevormd en ging daarvoor door het leven als Tenderfoot en Stampei. Nico Arzbach woonde bijna veertig jaar in Zaandam. De anderen zijn ook verhuisd naar elders. De Dijk speelde regelmatig in de Zaanstreek en is dus van oorsprong een Zaanse band. Ben Herman (1968, Londen), is in de Zaanstreek muzikaal gevormd en heeft in diverse Zaanse popbandjes gespeeld als AD Bigband en Lafitte. Hij verhuisde daarna naar Amsterdam en werd professioneel jazzmuzikant in onder andere New Cool Collective. De Haarlemse band Sway had een Zaanse basgitarist en repeteerde in Oefenstudio Jottem (band is niet 'Zaans', wordt wel genoemd bij de bassist in de overige tekst).
Behalve namen en afbeeldingen van bands, acts en artiesten uit de Zaanstreek kan men hier op ZAAN WIKI ook de namen vinden van belangrijke zalen, speelplekken, broedplaatsen, muziekknooppunten en opnamestudio's, alsmede links naar geluidsopnamen, discografie, muziekfilms, videoclips etc.
Bron: Hendriks, Rob - De Zaanse Pophistorie 1960-2020 (2e druk, 2021, uitgeverij Oevers Zaandam) plus aanvullingen