Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie Volgende revisie Beide kanten volgende revisie | ||
zeildoekweverij [2017/06/22 13:44] zaanlander ↷ Links aangepast vanwege een verplaatsing |
zeildoekweverij [2017/10/05 22:58] zaanlander |
||
---|---|---|---|
Regel 10: | Regel 10: | ||
=== Zeildoek === | === Zeildoek === | ||
- | Het Zaanse zeildoek werd geweven van voorbewerkte en tot garen gesponnen hennepvezels. Aanvankelijk werd de hennep ingevoerd uit de Lopiker-, Krimpener- en Alblasserwaard, | + | Het Zaanse zeildoek werd geweven van voorbewerkte en tot garen gesponnen hennepvezels. Aanvankelijk werd de hennep ingevoerd uit de Lopiker-, Krimpener- en Alblasserwaard, |
- | Na dit feitelijke | + | Na dit feitelijke logen, met een tweeledig doel: de stugheid van de vezel verminderde en de hennep werd ontkleurd, vrijwel wit, werden vezels tot garen gesponnen en geweven. Teruggevonden 19-eeuwse monsters zeildoek, zowel grauw doek als het veel duurdere, witte Hollands doek, leren dat het eindproduct toen nog tot een halve centimeter dik was. Voor scheeps- en molenzeilen was doek van grote dichtheid en sterkte gewenst. |
=== Rolrederij === | === Rolrederij === | ||
- | Voortbouwend op de veronderstelling dat de vraag vanuit de Zaandamse scheepsbouw aan het begin van de 17e eeuw leidde tot gebruikmaking van de kennis van de thuiswevende boeren, ligt het voor de hand dat de productie van zeildoek moest worden georganiseerd. Het weven was nog volledig handwerk en vroeg veel tijd. Tien rollen zeildoek, elk van 50 ellen (34 m) vergden van een thuiswever gemiddeld een jaar hard werken. Gezien de grote behoefte aan zeildoek moesten er vele thuiswerkers worden ingeschakeld. De grote zeilschepen voerden een oppervlakte van honderden vierkante meters aan zeilen en bijzeilen. Bij de binnenvaart en in mindere mate de molens | + | Voortbouwend op de veronderstelling dat de vraag vanuit de Zaandamse scheepsbouw aan het begin van de 17e eeuw leidde tot gebruikmaking van de kennis van de thuiswevende boeren, ligt het voor de hand dat de productie van zeildoek moest worden georganiseerd. Het weven was nog volledig handwerk en vroeg veel tijd. Tien rollen zeildoek, elk van 50 ellen of 34 meter lengte |
- | Als schakel tussen vraag en aanbod was de rolrederij onmisbaar. De rolreders organiseerden niet alleen de productie, zij kochten de grondstoffen in en begeleidden verder alle fasen van het vervaardigingsproces. Woudt somt achtereenvolgens op (hier in verkorte weergave): 'De rolreders moeten wel duizendpoten zijn geweest om zich met alle aspecten te kunnen bemoeien. Om hun werkzaamheden nog even te repeteren: -zij kochten de te velde staande hennep; -zij organiseerden het transport en waren betrokken bij de beurtveren met het Lekgebied; -zij organiseerden de vervezeling in de hennepkloppers, | + | Als schakel tussen vraag en aanbod was de rolrederij onmisbaar. De rolreders organiseerden niet alleen de productie, zij kochten de grondstoffen in en begeleidden verder alle fasen van het vervaardigingsproces. Woudt somt, hier in verkorte weergave, achtereenvolgens op: 'De rolreders moeten wel duizendpoten zijn geweest om zich met alle aspecten te kunnen bemoeien. Om hun werkzaamheden nog even te repeteren: |
+ | * -zij kochten de te velde staande hennep; | ||
+ | * -zij organiseerden het transport en waren betrokken bij de beurtveren met het Lekgebied; | ||
+ | * -zij organiseerden de vervezeling in de hennepkloppers, | ||
+ | * -zij distribueerden de hennep over de voor hen werkende hekelaars; | ||
+ | * -zij exploiteerden de ziedhuizen, die ten dele ook als spinnerij waren ingericht; | ||
+ | * -zij lieten het garen ten dele elders spinnen, zo bleek uit archiefonderzoek | ||
+ | * -zij hadden elk op z'n minst tientallen thuiswevers in dienst. Klaas Woudt berekende een 18-eeuws gemiddelde van 60 thuiswevers per rolreder; | ||
+ | * -zij zorgden voor kwaliteits- en kwantiteitsbewaking. De thuiswevers trachtten dikwijls minder doek op een rol te winden of door losser weven meer productie te bereiken. Op hun aandringen waren daartoe door de plaatselijke overheid onafhankelijke rollemeters aangesteld; | ||
+ | * -zij hadden | ||
=== Omvang productie === | === Omvang productie === | ||
Regel 26: | Regel 35: | ||
Samen vormen zij een ongeteld, maar indrukwekkend aantal betrokkenen in vooral Krommenie, Krommeniedijk en Assendelft. Dorpen die in economisch opzicht, afgezien van de veehouderij, | Samen vormen zij een ongeteld, maar indrukwekkend aantal betrokkenen in vooral Krommenie, Krommeniedijk en Assendelft. Dorpen die in economisch opzicht, afgezien van de veehouderij, | ||
- | Wel is er door dr. J. Zeeman een lijst samengesteld van de Krommenieër productie over de jaren 1725 tot 1862, gepubliceerd in het ' | + | Wel is er door dr. J. Zeeman een lijst samengesteld van de Krommenieër productie over de jaren 1725 tot 1862, gepubliceerd in het ' |
Tegen een weefloon van niet meer dan enkele guldens per week, als er flink werd doorgewerkt. Onder de thuiswerkers heerste soms schrijnende armoede. De breedte van het doek was afhankelijk van de getouwbreedte, | Tegen een weefloon van niet meer dan enkele guldens per week, als er flink werd doorgewerkt. Onder de thuiswerkers heerste soms schrijnende armoede. De breedte van het doek was afhankelijk van de getouwbreedte, | ||
Regel 43: | Regel 52: | ||
Voor de werkgelegenheid in Krommenie en naaste omgeving had de geleidelijke achteruitgang van de weverijnijverheid minder ernstige gevolgen dan men zou verwachten. Toen de bedrijfstak zich mechaniseerde konden vele thuiswerkers emplooi vinden bij de opkomende [[sigarenmakerij]] in het dorp. Kort daarna ontstond in Krommenie de [[blikemba|blikemballage]]-industrie die aan velen werk bood. En tenslotte zou in 1899 de linoleumfabriek, | Voor de werkgelegenheid in Krommenie en naaste omgeving had de geleidelijke achteruitgang van de weverijnijverheid minder ernstige gevolgen dan men zou verwachten. Toen de bedrijfstak zich mechaniseerde konden vele thuiswerkers emplooi vinden bij de opkomende [[sigarenmakerij]] in het dorp. Kort daarna ontstond in Krommenie de [[blikemba|blikemballage]]-industrie die aan velen werk bood. En tenslotte zou in 1899 de linoleumfabriek, | ||
- | Zie ook: [[Economische]] geschiedenis 1.2.2., 2.5.2.. 3.5.1. | + | Zie ook: [[eco: |
- | Literatuur.' J. Honing | + | **Literatuur** |
+ | |||
+ | * [[honig_jacob_janszoon_jr|Jacob Honig Jansz. Jr.]] Geschiedenis der Zaanlanden. Haarlem 1849; | ||
+ | * [[Lootsma|Sipke Lootsma]], De geschiedenis der zeildoekweverij tot ongeveer 1860, in: Historische Studiën over de Zaanstreek II. Koog 1950; | ||
+ | * [[woudt_klaas|Klaas Woudt]], Van Canefas tot Coral, de geschiedenis van een Krommenieër familie-onderneming, |