Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
|
Volgende revisie
|
Vorige revisie
|
beeldenstorm [2015/10/12 21:25]
127.0.0.1 Externe bewerking |
beeldenstorm [2020/09/07 12:05] (huidige)
|
| ==== Beeldenstorm ==== | ==== Beeldenstorm ==== |
| Met ernstige gewelddadigheden gepaard gaand verwijderen van beelden. sieraden en schilderijen uit de rooms katholieke kerken. zoals dat in de tijd der Hervorming herhaaldelijk is voorgekomen. Hoewel er elders eerder beeldenstormen zijn geweest (onder meer Zürich 1521 . Kopenhagen 1530. Augsburg 1537) wordt in Holland met de aanduiding beeldenstorm` vooral de volksbeweging van augustus-september 1566 bedoeld. die inderdaad als een vernietigende storm heeft huisgehouden. In aanzet was dit een religieuze beweging. met als drijfveren zowel verzet tegen de heiligenverering als priesterhaat. Daarbij speelden een diepe afkeer van de geloofsvervolgingen en de al jaren voortdurende executies van protestanten een rol. Een belangrijke factor was het maatschappelijk verzet: de onderste lagen der samenleving ondervonden namelijk de gevolgen van de teloorgang van de welvaart. De Sont was gesloten. de graanaanvoer stond stil. de prijzen stegen. Hier en daar heerste al honger. En tenslotte was er een politieke oorzaak: de adel stond in verbinding met de consistories der Calvinisten. die ook door de vermogende burgerij in de steden werden gesteund. Aller doel was de macht uit handen van de katholieken te nemen. Het Smeekschrift der Edelen (april 1566). waarin onder meer maatregelen tegen de Inquisitie waren gevraagd, had niets opgeleverd. Al deze factoren te zamen leidden tot uitbarstingen van onvrede. die begonnen in Vlaanderen en oversloegen naar Holland. In de Zaanstreek zijn (in 1566 dus) verschillende kerken door het volk aangevallen. Door Jacob [[Honig]] Jansz. Jr. is beschreven hoe in Westzaan. na een predikatie op het kerkplein door Bartel Jacobsz [[Bart]]. de menigte de kerk bestormde: Heer Claes (de pastoor) moest magteloos aanzien hoe de woestelingen huishielden. hoe zij het heiligste niet spaarden en hem den priesterrok van het lijf scheurden (...). als een breidelloos paard holden zij voort. alles in hunne vaart meeslepende. Wat dus elders gebeurde. vond ook hier navolging. ook hier wierp men beelden neer en vemielde men kerken en kapellen. Te Wormer en Jisp en andere dorpen daaromtrent kwamen later de Heren van Batenburg met eenig gevolg. wierpen er de altaren om en vemielden de beelden.` Honig vermeldde verder dat er in de Zaanstreek emstige gewelddadigheden zijn voorkomen door invloed van Bartel Jacobsz. Bart. Deze had de rooms katholieke priesters tijdig aangeraden: 'om. teneinde die ergerlijke toneelen te voorkomen. alles wat tot de oude godsdienst en de kerk betrekking had in zekerheid te brengen.` | Met ernstige gewelddadigheden gepaard gaand verwijderen van beelden, sieraden en schilderijen uit de Rooms Katholieke kerken, zoals dat in de tijd der Hervorming herhaaldelijk is voorgekomen. Hoewel er elders eerder beeldenstormen zijn geweest, onder meer Zürich in 1521, Kopenhagen in 1530 en in Augsburg 1537 wordt in Holland met de aanduiding beeldenstorm vooral de volksbeweging van augustus-september 1566 bedoeld, die inderdaad als een vernietigende storm heeft huisgehouden. |
| | |
| | In aanzet was dit een religieuze beweging, met als drijfveren zowel verzet tegen de heiligenverering als priesterhaat. Daarbij speelden een diepe afkeer van de geloofsvervolgingen en de al jaren voortdurende executies van protestanten een rol. Een belangrijke factor was het maatschappelijk verzet: de onderste lagen der samenleving ondervonden namelijk de gevolgen van de teloorgang van de welvaart. De Sont was gesloten, de graanaanvoer stond stil, de prijzen stegen. Hier en daar heerste al honger. En tenslotte was er een politieke oorzaak: de adel stond in verbinding met de consistories der Calvinisten, die ook door de vermogende burgerij in de steden werden gesteund. Aller doel was de macht uit handen van de katholieken te nemen. Het Smeekschrift der Edelen in april 1566, waarin onder meer maatregelen tegen de Inquisitie waren gevraagd, had niets opgeleverd. Al deze factoren tezamen leidden tot uitbarstingen van onvrede, die begonnen in Vlaanderen en oversloegen naar Holland. |
| | |
| | In de Zaanstreek zijn in 1566 verschillende kerken door het volk aangevallen. Door [[honig_jacob_janszoon_jr|Jacob Honig Jansz. Jr]] is beschreven hoe in Westzaan, na een predikatie op het kerkplein door [[bart|Bartel Jacobsz. Bart]], de menigte de kerk bestormde: //'Heer Claes, de pastoor, moest magteloos aanzien hoe de woestelingen huis hielden, hoe zij het heiligste niet spaarden en hem den priesterrok van het lijf scheurden (...). als een breidelloos paard holden zij voort, alles in hunne vaart meeslepende.// |
| | |
| | Wat dus elders gebeurde, vond ook hier navolging, ook hier wierp men beelden neer en vernielde men kerken en kapellen. //Te Wormer en Jisp en andere dorpen daaromtrent kwamen later de Heren van Batenburg met eenig gevolg, wierpen er de altaren om en vernielden de beelden.// |
| | |
| | Honig vermeldde verder dat er in de Zaanstreek ernstige gewelddadigheden zijn voorkomen door invloed van Bartel Jacobsz. Bart. Deze had de Rooms Katholieke priesters tijdig aangeraden:// 'om, teneinde die ergerlijke toneelen te voorkomen, alles wat tot de oude godsdienst en de kerk betrekking had in zekerheid te brengen.'`// |