start

De online encyclopedie van de Zaanstreek.




Aplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigA

A
B plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigB

B
Cplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigC

C
Dplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigD

D
Eplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigE

E
Fplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigF

F
G plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigG

G
Hplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigH

H
Iplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigI

I
Jplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJ

J
Kplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigK

K
L plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigL

L
Mplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigM

M
Nplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigN

N
Oplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigO

O
Pplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigP

P
Qplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigQ

Q
R plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigR

R
Splugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigS

S
Tplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigT

T
Uplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigU

U
Vplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigV

V
W plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigW

W
IJplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJ

IJ
Zplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZ

Z

Onderwerpen

  • Archeologieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArcheologie

    Bestudering en reconstructie van de bewoningsgeschiedenis in de ruimste zin, aan de hand van in de bodem aangetroffen sporen van menselijke activiteiten. In de Zaanstreek heeft de archeologie door opgravingen bij Assendelft en door de bestudering van het daar gevonden materiaal aangetoond dat het gebied reeds 600 jaar voor Christus bewoond was.
    ,
  • Bestuur en rechtspraakplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur

    Bestuur
  • Bevolkingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBevolking

    Per 1 januari 1988 telde de Zaanstreek 148.113 inwoners. De meesten (128.833) woonden in Zaanstad. Wormer had 11.235 inwoners, Oostzaan 7.102 en Jisp 943 (bron: CBS). De volgende uitsplitsingen gelden alleen voor Zaanstad, de hier weergegeven (van de gemeente ontvangen) cijfers wijken in zeer geringe mate af van de CBS-gegevens. Het aantal vrouwen bedroeg 64.934, het aantal mannen 63.913. Dit is geheel in overeenstemming met het landelijke beeld.
    ,
  • Bewoningsgeschiedenisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBewoningsgeschiedenis

    Bodemvondsten hebben aangetoond dat de Zaanstreek reeds vóór het begin van de jaartelling bewoners had. De oudste sporen daarvan zijn in 1975 aangetroffen in het westelijk deel van de Assendelver polders, de daar tot nu toe gevonden vroegste bewoning dateert van omstreeks 600 jaar v.Chr. Zie:
    ,
  • Bouwen in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBouwen in de Zaanstreek

    Het streekeigene van de Zaanstreek is in het bijzonder tot uiting gekomen bij het bouwen. Dit werd veroorzaakt doordat, in tegenstelling tot de rest van Nederland, in het gebied tussen Amsterdam en Alkmaar, waarbinnen de Zaanstreek is gelegen, de bodem een te geringe draagkracht had om zware stenen gebouwen te kunnen dragen. Vanaf het begin van de permanente bewoning van de Zaanstreek in de 11e eeuw tot aan het jaar 1901, toen het bouwen van hout in het gehele land werd …
    ,
  • Crisisjaren '30plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCrisis jaren '30

    Naam voor de economische malaise die zich in de jaren '30 van de 20e eeuw deed voelen. Voor Nederland lagen de crisisjaren vooral tussen 1932 en 1936. In de Zaanstreek werd de economische situatie minder slecht dan in omringende gebieden. De crisis van de jaren '30 zette in met de beurskrach van Wall Street op 'zwarte donderdag', 24 oktober 1929. De '“opgeblazen economie' van de Verenigde Staten zakte als een pudding ineen, Westeuropese economieen volgden. Het handelsrijke Nede…
    ,
  • Cultuurplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCultuur

    In de ruimste betekenis wordt hier vooreerst onder cultuur verstaan: de beschaving, de ontwikkeling van het geestelijk en zedelijk leven, respectievelijk het daarin bereikte peil, met name met betrekking tot een bepaald volk en/of een bepaalde tijd. Een kemachtiger definitie van dezelfde strekking is: 'Cultuur is de levensstijl van een samenleving' (prof. dr. J.P. Bouman, in 'Cultuurgeschiedenis van de twintigste eeuw'); het is de plaats- en tijdgebonden veruiterlijking van de samenlevi…
    ,
  • Demografieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDemografie

    Wetenschap, die zich bezighoudt met het noteren, tellen en rangschikken van bevolkingsgegevens. Van 1840 af zijn op grond van zo betrouwbaar mogelijk te achten volkstellingen zulke gegevens bekend. De hierna verwerkte bewonersaantallen van vóór 1840 zijn verzameld uit allerlei bronnen, berusten voor een groot deel op schattingen en worden - hoewel naar nauwkeurigheid is gestreefd - onder enig voorbehoud vermeld. De statistische verwerking heeft plaats in twee na elkaar opgenomen tabe…
    ,
  • Economische geschiedenisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische geschiedenis

    1. Economische ontwikkeling vóór 1580 (bladzijde 189 en volgende)

    2. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800 (bladzijde 192 en volgende)

    3. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1800 (bladzijde 205 en volgende)

    Bij het begin vap elk hoofdstuk is een opgave geplaatst van de behandelde economische sectoren en eventuele andere met het onderwerp samenhangende onderwerpen. Van hoofdstuk 1 treft u de inhoudsopgave hieronder aan. Door midd…
    ,
  • Economische structuurplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2.1. Inleiding

    2 De structuur van de Zaanse economie

    Uit de algemene inleiding is gebleken dat in beginsel een reeks van structuurbepalende elementen en factoren bruikbaar is om een goed beeld te geven van de economie van de Zaanstreek. Er zijn ook verscheidene rapporten en andere publicaties over dit onderwerp beschikbaar (zie de bronvermelding). In het beperkte kader van een encyclopedie bijdrage zou het te ver voeren alle aspecten in beschouwing te nemen. Bovendien zijn bij de statis…
    ,
  • Eerste Wereldoorlogplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEerste Wereldoorlog

    Reeks van conflicten die uitgroeiden tot een oorlog, waarbij tussen 1914 en 1918 vele landen betrokken raakten.

    Het primaire conflict betrof Oostenrijk-Servië. Op 28 juni 1914 werden de Oostenrijkse aartshertog-troonopvolger Franz Ferdinand en diens echtgenote door een Serviër vermoord. Het was de lont in een kruitvat. Oostenrijk had een bondgenootschap met het Duitse keizerrijk, Rusland stond achter Servië. Na een maand, op 1 augustus, brak reeds de oorlog tussen Duitsland…
    ,
  • Familie bedrijvenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFamiliebedrijven

    Bedrijven waarvoor opeenvolgende generaties van een familie zowel het benodigde bedrijfskapitaal als de leidinggevenden leveren. Van eind 16e eeuw tot in de 20e eeuw hebben familiebedrijven de economische structuur van de Zaanstreek grotendeels bepaald. Van de vele Zaanse familiebedrijven kregen de grote industriële ondernemingen de meeste bekendheid (zie verwijstableau). Daarnaast hebben uiteraard in de agrarische sector, maar ook in de dienstverlening en bijvoorbeeld de walvi…
    ,
  • Folkloreplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFolklore

    De gezamenlijke uit het verleden overgeleverde zeden en gebruiken van een land, streek of plaats. Deze tradities worden bestudeerd en zo mogelijk verklaard door de wetenschap der volkskunde. Tot de folklore worden doorgaans gerekend:

    * zeden en gebruiken onder andere bij geboorte, huwelijk en dood; bij de feesten van het jaar; bij eten en drinken; bij vermakelijkheden en spel (niet in het minst bij het kinderspel), woningbouw en klederdracht, de gewoonten bij landbouw, veeteelt en a…
  • Franse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFranse tijd

    De Franse tijd in Nederland duurde van 1795 tot 1813 en was een periode van grote veranderingen. Nederland werd bezet door Franse troepen onder leiding van Napoleon Bonaparte, wat leidde tot economische en politieke veranderingen. De Zaanstreek werd hard getroffen door de Franse bezetting, vooral door het Continentaal stelsel dat de handel en economie negatief beïnvloedde. Ondanks alle veranderingen bracht de Franse tijd ook nieuwe ideeën met zich mee, zoals wetten die gelijkheid vo…
    ,
  • Gezondheidszorgplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGezondheidszorg

    Gezondheidszorg
    ,
  • Historiografieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHistoriografie

    De leer van de geschiedschrijving. Dit artikel beperkt zich tot een inventarisatie van de voor de Zaanstreek belangrijkste geschiedschrijvers en hun werk. Onder verscheidene artikelen in deze encyclopedie zijn voorts literatuur-opgaven geplaatst. Een helder en actueel overzicht van de literatuur over de Zaanstreek bestaat niet. In 1900 publiceerde
    ,
  • Kunstplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKunst

    Kunst is een nauwelijks te definiëren begrip. Toch kan worden vastgesteld dat elke kunstuiting gebaseerd is op steeds dezelfde elementen, die in hun samenhang een eenheid vormen. Het gaat hierbij om esthetische eigenschappen en technische kwaliteiten, maar ook om het vermogen tot persoonlijke expressie van de kunstenaar. Deze drie factoren vormen samen een oneindig aantal variatie-mogelijkheden waarin kunst zich openbaart.
    ,
  • Landschapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLandschap

    Een landschap is het totaalbeeld van aan het aardoppervlak waarneembare verschijnselen, dat zich als een zelfstandig geheel onderscheidt.

    In veel publicaties wordt, afhankelijk van de specialisatie van de auteur, slechts een beperkt aantal van deze verschijnselen behandeld, zoals reliëf, begroeiing, bebouwing, enzovoort. De kenmerken van het landschap zijn onder meer het gevolg van aan en boven het aardoppervlak opgetreden en (nog) optredende natuurlijke processen, daarnaast werden …
    ,
  • Molenindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenindustrie

    Productieve technische bedrijvigheid, uitgevoerd met molens. De Zaanstreek wordt met recht het oudste industriegebied ter wereld genoemd. Vanaf omstreeks 1600 ontwikkelde zich hier een opeenhoping van industriële bedrijvigheid van een tot dan ongekende veelzijdigheid en omvang. Tussen 1575 en 1875 zijn rond de Zaan ongeveer duizend molens gebouwd. Nu, zo'n honderd jaar later, zijn daarvan, naast een drietal polder-watermolens, slechts een dertiental industrie windmolens over.
    ,
  • Natuur in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNatuur in de Zaanstreek

    Natuur is het totaal der levende organismen, inclusief hun onderlinge relaties. De betrekkingen van organismen (micro-organismen, planten, dieren en mensen) met hun omgeving vormen het studieterrein van de ecologie. In dit artikel wordt vanuit ecologisch standpunt een zo overzichtelijk mogelijke beschrijving gegeven van de natuur in de Zaanstreek. Zie ook:
  • Onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnderwijs

    Het systematisch, volgens aangenomen beginselen, georganiseerd overbrengen van elementaire en meer uitgebreide kennis door daartoe aangestelde bevoegde leerkrachten, in het bijzonder het onderricht dat op scholen wordt gegeven. In navolgend artikel is de ontwikkeling van het onderwijs in de Zaanstreek geschetst.
  • Overheidszorgplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOverheidszorg

    l. Inleiding

    De gemeente Zaanstad is met 130.000 inwoners een van de grote gemeenten in Nederland. Naarmate een gemeente groter is kan zij haar burgers meer diensten aanbieden. De plaatselijke overheidszorg is vooral sterk toegenomen in de periode na 1880, en dan met name in de grotere gemeenten. In de periode daarvoor was de omvang van de dienstverlening betrekkelijk klein. De ontwikkeling van de overheidszorg in Zaandam na 1880 verliep min of meer gelijk met die van andere geme…
    ,
  • Patriottentijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPatriottentijd

    Periode tussen 1780 en 1787 waarin de republiek der Nederlanden op de rand van een burgeroorlog stond, beëindigd door een inval van de Pruisische troepen, die het stadhouderlijk gezag herstelden. In de Patriottentijd stonden Patriotten en Orangisten tegenover elkaar. De patriotten verweten stadhouder Willem V de slechte situatie in het land. Deze was niet in de laatste plaats ontstaan door de desastreus verlopen
  • Spaanse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpaanse tijd

    Lokale aanduiding voor de jaren 1572 tot en met 1576, de tijd waarin de Zaanstreek gedeeltelijk door troepen in Spaanse dienst bezet was. Feitelijk is het een foutieve naamgeving van de eerste jaren van de opstand in de Nederlanden tegen de toenmalige vorst, Filips II
    ,
  • Sportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSport

    Geheel van oefeningen en ontspanning. die vaardigheid of kracht vergen en bevorderen. De verschillende in de Zaanstreek in verenigingsverband beoefende sporten zijn als afzonderlijke trefwoorden in deze encyclopedie opgenomen. Zie:

    * Albion *
    ,
  • Topografie/cartografieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTopografie

    Letterlijk: plaatsbeschrijving. Onder topografie wordt de nauwkeurige voorstelling van een landstreek, een plaats, een terrein en dergelijke verstaan. De topografie kan zijn vastgelegd in geschriften, in schilder- en prentkunst, in fotografie enzovoort. Dit artikel behandelt niet alleen de topografie, maar eerst de cartografie, de tot de wiskundige geografie behorende, zo getrouw mogelijke weergave van het aardoppervlak of gedeelten daarvan. Voor een overzicht van de behandelde stof …
  • Tweede Wereldoorlogplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTweede Wereldoorlog

    De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor de Zaanstreek en haar inwoners kunnen niet los worden gezien van wat toen elders gebeurde. Bezetting, verlies van vrijheid, armoede, deportaties, spoorwegstaking, honger, verzet en executies, de Zaanstreek kreeg er haar deel van.
    ,
  • Verkeer en vervoerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerkeer en vervoer

    Zie:

    * Beschuitvaart * Beurtvaart binnenvaart * Bruggen * Kanalen * Oeververbindingen * Overzetveren * Sloten * Sluizen * Spoorwegen * Streekvervoer * veerdiensten * Wegenstructuur * Wegvervoer * Zaan * Zie ook: Economische geschiedenis 2.8 en 3.9.
    , en
  • Waterstaatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWaterstaat

    Onder het begrip waterstaat wordt verstaan: de toestand van een gebied ten opzichte van het zich binnen dat gebied bevindende water. De waterstaatkundige verzorging of waterhuishouding van de Zaanstreek wordt uitgeoefend door het rijk, de provincie, de gemeenten Zaanstad, Wormerland en Oostzaan (de laatste gemeente in geringere mate en voornamelijk op het gebied van het binnen deze gemeente vallende stelsel van rioleringen) en voor het grootste deel door waterschappen. Deze waterscha…

www.zaanserfgoed.nl_home_wp-content_uploads_2013_09_nieuw-logo-klein.jpg

Heeft u tips?
De Zaanwiki telt nu ongeveer 4900 trefwoorden, maar na 1990 is er in de Zaanstreek veel veranderd en bijgekomen. Wij werken toe naar een Zaanwiki die zoveel mogelijk up-to-date is, en zijn daarom op zoek naar onderwerpen en/of personen die een plaats verdienen in de Encyclopedie van de Zaanstreek. Ook aanvullingen op reeds bestaande trefwoorden zijn daarbij van belang. Stuur uw aanvullingen, tips of verbeteringen naar:
zaanwiki@zaanserfgoed.nl

Meeschrijven?
Gaat de geschiedenis van de Zaanstreek u aan uw hart? Heeft u kennis van een Zaans onderwerp? Dan zijn we op zoek naar u en hopen we dat u mee wilt helpen de Zaanwiki uit te breiden! Ook zoeken we mensen die verouderde teksten willen aanvullen of redigeren. Reageren kan via: zaanwiki@zaanserfgoed.nl

—-

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/start.txt
  • Laatst gewijzigd: 2023/05/19 21:57
  • door jan