| Beide kanten vorige revisie
Vorige revisie
Volgende revisie
|
Vorige revisie
|
gezondheidszorg:gezondheidszorg_19e_eeuw [2016/09/20 21:50]
piet [2.3.1. Maatschappelijke Gezondheidsbedreigingen en Parlementaire Enquête] |
gezondheidszorg:gezondheidszorg_19e_eeuw [2025/05/18 22:33] (huidige)
henkkrigee |
| | <nav type="pills" justified="true"> |
| <WRAP tabs> | |
| | |
| * [[Gezondheidszorg:start|Voorwoord]] | * [[Gezondheidszorg:start|Voorwoord]] |
| * [[gezondheidszorg:gezondheidszorg_voor_1800|Voor 1800]] | * [[gezondheidszorg:gezondheidszorg_voor_1800|Voor 1800]] |
| * [[gezondheidszorg:gezondheidszorg_19e_eeuw|19e eeuw]] | * [[gezondheidszorg:gezondheidszorg_19e_eeuw|19e eeuw]] |
| * [[gezondheidszorg:gezondheidszorg_in_de_20e_eeuw]] | * [[gezondheidszorg:gezondheidszorg_in_de_20e_eeuw]] |
| | </nav> |
| | |
| </WRAP> | |
| ====Gezondheidszorg in de 19e eeuw ==== | ====Gezondheidszorg in de 19e eeuw ==== |
| === 2.1. De Franse bezetters en de hygiëne (1794-1813) === | === 2.1. De Franse bezetters en de hygiëne (1794-1813) === |
| De armoede van de bevolking en het grote aantal beoefenaren van de geneeskunde maakten zowel de medewerkers als de verzekerden machteloos tegen misstanden en machtsmisbruik van eigenaar-directeuren en hun personeel. In de 18e en 19e eeuw waren tekortkomingen bij de kerkelijke en gemeentelijke armenzorg evenmin onbekend. Krappe geldmiddelen en een stijgend aantal armlastigen waren belangrijke oorzaken. Dr. J. Penn c.s. stichtten in 1847 in Amsterdam een Algemeen Ziekenfonds zonder winstbejag en bestuurd door de medewerkers. Verzekerd werden minvermogenden die voldoende verdienden om de premie te betalen en die niet in aanmerking kwamen voor de armenzorg. Dit fonds vond weldra navolging in vele steden. In 1849 was 25% van de bevolking van Amsterdam en Den Haag op enige manier verzekerd. De geneeskundige inspecteurs van staatstoezicht pleitten in 1870 voor een verdergaande sanering van het ziekenfondswezen. Plannen voor een verplichte verzekering door sociale ziekenfondsen onder overheidstoezicht werden door de regering echter niet overgenomen. In deze jaren werden door vele geneeskundigen 'doktersbussen' opgericht voor de eigen onbemiddelde patiënten. Zij hadden een zeer simpele structuur en vrijwel geen reglementen, de dokter was de baas. De 'Ziekenfondsen' van Zaanse bedrijven beperkten zich gewoonlijk tot het uitkeren van ziekengeld. Vooraanstaande personen of instellingen buiten de direct-belanghebbenden stichtten in deze jaren op vele plaatsen uit sociale overwegingen echte ziekenfondsen zonder winstbejag. | De armoede van de bevolking en het grote aantal beoefenaren van de geneeskunde maakten zowel de medewerkers als de verzekerden machteloos tegen misstanden en machtsmisbruik van eigenaar-directeuren en hun personeel. In de 18e en 19e eeuw waren tekortkomingen bij de kerkelijke en gemeentelijke armenzorg evenmin onbekend. Krappe geldmiddelen en een stijgend aantal armlastigen waren belangrijke oorzaken. Dr. J. Penn c.s. stichtten in 1847 in Amsterdam een Algemeen Ziekenfonds zonder winstbejag en bestuurd door de medewerkers. Verzekerd werden minvermogenden die voldoende verdienden om de premie te betalen en die niet in aanmerking kwamen voor de armenzorg. Dit fonds vond weldra navolging in vele steden. In 1849 was 25% van de bevolking van Amsterdam en Den Haag op enige manier verzekerd. De geneeskundige inspecteurs van staatstoezicht pleitten in 1870 voor een verdergaande sanering van het ziekenfondswezen. Plannen voor een verplichte verzekering door sociale ziekenfondsen onder overheidstoezicht werden door de regering echter niet overgenomen. In deze jaren werden door vele geneeskundigen 'doktersbussen' opgericht voor de eigen onbemiddelde patiënten. Zij hadden een zeer simpele structuur en vrijwel geen reglementen, de dokter was de baas. De 'Ziekenfondsen' van Zaanse bedrijven beperkten zich gewoonlijk tot het uitkeren van ziekengeld. Vooraanstaande personen of instellingen buiten de direct-belanghebbenden stichtten in deze jaren op vele plaatsen uit sociale overwegingen echte ziekenfondsen zonder winstbejag. |
| |
| In Zaandam werd het 'Zaandamse Ziekenfonds' door de Vereniging voor [[plaatselijk1|Plaatselijk Nut]] op 1 oktober 1890 opgericht. Het was weldra het enige fonds ter plaatse waaraan alle artsen en apothekers zich als contractant verbonden. In bestuurlijke zaken hadden zij een adviserende stem. Het oudste Zaanse fonds was reeds in oktober 1870 in Wormerveer opgericht door enige notabelen. In 1901 waren er 2683 leden. De reservekas was zo goed gevuld dat 's winters gedurende enige weken geen contributie verschuldigd was. Bovendien konden de niet-meeverzekerde kosten van een ziekenhuisverpleging gewoonlijk toch worden vergoed. Wormer en Jisp hadden sinds 1889 een dergelijk fonds. Rond 1900 bestonden er in Nederland honderden kleine, onderling sterk verschillende ziekenfondsen. Een filantropische inslag was veelal nog aanwezig, het verstrekkingenpakket was echter te beperkt - ziekenhuisverpleging was niet meeverzekerd - en de rechten van de patiënten waren onvoldoende gewaarborgd. | In Zaandam werd het 'Zaandamse Ziekenfonds' door de Vereniging voor [[:plaatselijk_nut|Plaatselijk Nut]] op 1 oktober 1890 opgericht. Het was weldra het enige fonds ter plaatse waaraan alle artsen en apothekers zich als contractant verbonden. In bestuurlijke zaken hadden zij een adviserende stem. Het oudste Zaanse fonds was reeds in oktober 1870 in Wormerveer opgericht door enige notabelen. In 1901 waren er 2683 leden. De reservekas was zo goed gevuld dat 's winters gedurende enige weken geen contributie verschuldigd was. Bovendien konden de niet-meeverzekerde kosten van een ziekenhuisverpleging gewoonlijk toch worden vergoed. Wormer en Jisp hadden sinds 1889 een dergelijk fonds. Rond 1900 bestonden er in Nederland honderden kleine, onderling sterk verschillende ziekenfondsen. Een filantropische inslag was veelal nog aanwezig, het verstrekkingenpakket was echter te beperkt - ziekenhuisverpleging was niet meeverzekerd - en de rechten van de patiënten waren onvoldoende gewaarborgd. |
| |
| Gasthuizen | Gasthuizen |
| De plaatselijke artsen adviseerden negatief; de gemeenteraad beperkte zich tot het inrichten van een nieuwe, verplaatsbare barak met 20 bedden aan de Heerengracht, onder meer 'daar de wanden van het Schutterslokaal ten dele verrot waren'. In 1892 werd er nog een lijkenhuisje bijgebouwd. Een oude school aan het Fransepad fungeerde zonodig eveneens als ziekenbarak voor besmettelijke patiënten. Weer later werden de barakken geplaatst aan de Westerkerkstraat 13. | De plaatselijke artsen adviseerden negatief; de gemeenteraad beperkte zich tot het inrichten van een nieuwe, verplaatsbare barak met 20 bedden aan de Heerengracht, onder meer 'daar de wanden van het Schutterslokaal ten dele verrot waren'. In 1892 werd er nog een lijkenhuisje bijgebouwd. Een oude school aan het Fransepad fungeerde zonodig eveneens als ziekenbarak voor besmettelijke patiënten. Weer later werden de barakken geplaatst aan de Westerkerkstraat 13. |
| |
| Het eerste Zaandamse gemeentelijke ziekenhuis kwam tot stand in de jaren 1919-1922. Het begon - op 6 december 1919 - met een gemeentelijke specialisten-polikliniek, tevens verpleeghuis, met 20 bedden voor chirurgische patiënten, bovendien zetel van de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst (GGD), alles gevestigd in het pand Oostzijde 59. Dr. P.H. van Rooyen werd chirurg-directeur van het geheel. A.C. Provily hoofdverpleegster, later adjunct-directrice en broeder C. van Dam conciërge-verpleger. In 1922 werd de besmettelijke ziekenafdeling aan de Westerkerkstraat uitgebreid met een interne afdeling; Dr. J. Goudsmit werd adjunct-directeur/internist. Zaandam beschikte daarna over 24 bedden voor chirurgische patiënten, 40 voor niet-operatieve en 27 voor besmettelijke zieken. Zaandam had omstreeks 1920 ongeveer 25.000 inwoners. | Het eerste Zaandamse gemeentelijke ziekenhuis kwam tot stand in de jaren 1919-1922. Het begon - op 6 december 1919 - met een gemeentelijke specialisten-polikliniek, tevens verpleeghuis, met 20 bedden voor chirurgische patiënten, bovendien zetel van de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst (GGD), alles gevestigd in het pand Oostzijde 59. Dr. P.H. van Roojen (Pieter Hendrik van Roojen, Zaandam 1880-Den Haag 1957) werd chirurg-directeur van het geheel. A.C. Provily (Anna Cornelia Provily, Purmerend 1882-Hilversum 1954) hoofdverpleegster, later adjunct-directrice en broeder C. van Dam (Cornelis van Dam, Lekkerkerk 1891-Ermelo 1961) conciërge-verpleger. In 1922 werd de besmettelijke ziekenafdeling aan de Westerkerkstraat uitgebreid met een interne afdeling; Dr. J. Goudsmit (Jacob Goudsmit, Amsterdam 1895-Auschwitz 1945) werd adjunct-directeur/internist. Zaandam beschikte daarna over 24 bedden voor chirurgische patiënten, 40 voor niet-operatieve en 27 voor besmettelijke zieken. Zaandam had omstreeks 1920 ongeveer 25.000 inwoners. |
| |
| De exploitatie-rekeningen uit deze periode vermelden de verpleging van vele patiënten uit andere Zaangemeenten, ook particulieren en vele ziekenfondsleden. De gemeentelijke inrichting van Zaandam had reeds een streekfunctie. | De exploitatie-rekeningen uit deze periode vermelden de verpleging van vele patiënten uit andere Zaangemeenten, ook particulieren en vele ziekenfondsleden. De gemeentelijke inrichting van Zaandam had reeds een streekfunctie. |
| Nieuwe ziekenhuizen in de Zaanstreek | Nieuwe ziekenhuizen in de Zaanstreek |
| |
| Het eerste fraaie en volwaardige Zaanse ziekenhuis werd op 31 december 1931 geopend aan de Frans Halsstraat 29. Het had 102 gewone bedden en 26 bedden voor besmettelijke patiënten. Een nieuw confessioneel ziekenhuis kon op 3 mei 1932 de deuren openen. Het had 72 bedden, dr. E.A. Immink werd de eerste chirurg-vrouwenarts en directeur. In 1925 was in het pand Oostzijde 61 reeds een wijkgebouw ingericht voor de op dat moment opgerichte Rooms-Katholieke wijkverpleging in Zaandam, Koog en Wijde Wormer; het had 14 bedden voor het opnemen van zieken. De verpleging werd toevertrouwd aan de 'Kleine Zusters van de Heilige Joseph' uit Heerlen. | Het eerste fraaie en volwaardige Zaanse ziekenhuis werd op 31 december 1931 geopend aan de Frans Halsstraat 29. Het had 102 gewone bedden en 26 bedden voor besmettelijke patiënten. Een nieuw confessioneel ziekenhuis kon op 3 mei 1932 de deuren openen. Het had 72 bedden, dr. E.A. Immink (Eduard Antonius Marie Immink, Obdam 1897-Zaandam 1962) werd de eerste chirurg-vrouwenarts en directeur. In 1925 was in het pand Oostzijde 61 reeds een wijkgebouw ingericht voor de op dat moment opgerichte Rooms-Katholieke wijkverpleging in Zaandam, Koog en Wijde Wormer; het had 14 bedden voor het opnemen van zieken. De verpleging werd toevertrouwd aan de 'Kleine Zusters van de Heilige Joseph' uit Heerlen. |
| |
| Wormerveer kreeg een gemeentelijk ziekenhuis in 1905. Het werd gevestigd in een nieuwbouw aan de Paul Krugerstraat. De financiering uit de gemeentekas werd krachtig ondersteund door het cadeau dat de patiënten van Dr. P.C. Korteweg hun huisarts aanboden bij diens 25-jarig jubileum in Wormerveer. In 1919 werd het ziekenhuis uitgebreid tot 40 bedden. Krommenie beschikte sinds 1919 over een particulier verpleeghuis; in 1924 verhuisde het van de Noorderhoofdstraat naar een groter gebouw aan de Zuiderhoofdstraat. Chirurgische patiënten werden, evenals in Wormerveer, tot 1945 geopereerd door de Amsterdamse chirurg Dr. J.Ph. Backer, Wormerveerder van geboorte, daarna door Zaandamse chirurgen. | Wormerveer kreeg een gemeentelijk ziekenhuis in 1905. Het werd gevestigd in een nieuwbouw aan de Paul Krugerstraat. De financiering uit de gemeentekas werd krachtig ondersteund door het cadeau dat de patiënten van Dr. P.C. Korteweg hun huisarts aanboden bij diens 25-jarig jubileum in Wormerveer. In 1919 werd het ziekenhuis uitgebreid tot 40 bedden. Krommenie beschikte sinds 1919 over een particulier verpleeghuis; in 1924 verhuisde het van de Noorderhoofdstraat naar een groter gebouw aan de Zuiderhoofdstraat. Chirurgische patiënten werden, evenals in Wormerveer, tot 1945 geopereerd door de Amsterdamse chirurg Dr. J.Ph. Backer, Wormerveerder van geboorte, daarna door Zaandamse chirurgen. |