| Beide kanten vorige revisie
Vorige revisie
Volgende revisie
|
Vorige revisie
|
papierfabrikeurs_kool [2017/12/12 00:42]
zaanlander [Zaandijker Papierfabrikeurs Kool] |
papierfabrikeurs_kool [2024/05/28 08:49] (huidige)
zaanlander |
| ==== Zaandijker Papierfabrikeurs Kool ==== | ==== Papierfabrikeurs Kool ==== |
| | |
| Auteur: Pier van Leeuwen | |
| |
| KOOL (& COMP.), Jan: Familiebedrijf te Zaandijk (1774-1837), opgericht in 1774 door Jan Aggesz. Kool (1742-1816) met compagnons Gerrit Caescoper Honigzoon (1718-1778) en diens zoon Claas Gerritsz. Honig (1745-1813), werkzaam met witpapiermolen De (Zwarte) Bonsem te Koog aan de Zaan. | KOOL (& COMP.), Jan: Familiebedrijf te Zaandijk (1774-1837), opgericht in 1774 door Jan Aggesz. Kool (1742-1816) met compagnons Gerrit Caescoper Honigzoon (1718-1778) en diens zoon Claas Gerritsz. Honig (1745-1813), werkzaam met witpapiermolen De (Zwarte) Bonsem te Koog aan de Zaan. |
| * In 1815 worden als watermerken de Hollandse Leeuw, de Posthoorn in gekroond schild en Lofwerk met kruis en Pro Patria vermeld. | * In 1815 worden als watermerken de Hollandse Leeuw, de Posthoorn in gekroond schild en Lofwerk met kruis en Pro Patria vermeld. |
| |
| Naast zijn inspanningen als papierfabrikeur was Kool actief als directeur van de afdeling Zaandijk van de Oeconomische tak der Maatschappij der Wetenschappen en lid van de Municipale Raad van Zaandijk. In 1814 levert de firma J.Kool & Comp. Papier aan de Nederlandsche Bank ter vervaardiging van de eerste muntbiljetten, de zogeheten ‘roodborstjes’, vanwege de opdruk in rode inkt. | Naast zijn inspanningen als papierfabrikeur was Kool actief als directeur van de afdeling Zaandijk van de Oeconomische tak der Maatschappij der Wetenschappen en lid van de Municipale Raad van Zaandijk. In 1814 levert de firma J.Kool & Comp. Papier aan de Nederlandsche Bank ter vervaardiging van de eerste muntbiljetten, de roodborstjes, vanwege de opdruk in rode inkt. |
| | |
| |
| |
| |
| De Amsterdamse uitgever Evert Maaskamp (1769-1834) publiceerde de geanonimiseerde auteur Willem Kist (1758-1841) zijn “Karakterschetsen, Zeden en Gewoonten van Nederlandse Mannen en Vrouwen in 1816 bijeenverzameld op eene reize door het Koninkrijk der Nederlanden door den Engelschen Reiziger G. Johnson, en den Schrijver van den Ring van Gyges wedergevonden. Eerste deel. Noord Holland”. De karakterschets van de Zaanstreek besluit met een uitgebreid en lovend rapport over de firma J. Kool en Comp. In het 24ste hoofdstuk , getiteld “De Papiermolens” pleit het personage Heer Maasstroom bij zijn Engelse gast de Heer Johnson er voor een bezoek te brengen aan de ‘//alomme vermaarde Papier-Fabrijk van de verdienstelijke Heeren J. Kool en Comp., welke niet verre van hier ligt.’ ‘Door ongemeene vlijt en vernuft is dezelve van zeer kleine beginselen zoo vermaard geworden, dat, toen de communicatie met Engeland gestremd was, zij zeer aanzienlijjke commissien niet alleen van Zwitserland, maar ook van bijna alle Landen van Europa ontvingen.’ // | De Amsterdamse uitgever Evert Maaskamp (1769-1834) publiceerde de geanonimiseerde auteur Willem Kist (1758-1841) zijn Karakterschetsen, Zeden en Gewoonten van Nederlandse Mannen en Vrouwen in 1816 bijeenverzameld op eene reize door het Koninkrijk der Nederlanden door den Engelschen Reiziger G. Johnson, en den Schrijver van den Ring van Gyges wedergevonden. Eerste deel, Noord Holland. |
| | |
| | De karakterschets van de Zaanstreek besluit met een uitgebreid en lovend rapport over de firma J. Kool en Comp. In het 24ste hoofdstuk , getiteld “De Papiermolens” pleit het personage Heer Maasstroom bij zijn Engelse gast de Heer Johnson er voor een bezoek te brengen aan de ‘//alomme vermaarde Papier-Fabrijk van de verdienstelijke Heeren J. Kool en Comp., welke niet verre van hier ligt.’ ‘Door ongemeene vlijt en vernuft is dezelve van zeer kleine beginselen zoo vermaard geworden, dat, toen de communicatie met Engeland gestremd was, zij zeer aanzienlijjke commissien niet alleen van Zwitserland, maar ook van bijna alle Landen van Europa ontvingen.’ // |
| |
| Maasstroom vervolgt zijn lofrede aldus: //‘Het eerst, zoo als mij omstandig berigt is, ondernamen zij om plaatdrukken en velin-papier te vervaardigen. | Maasstroom vervolgt zijn lofrede aldus: //‘Het eerst, zoo als mij omstandig berigt is, ondernamen zij om plaatdrukken en velin-papier te vervaardigen. |
| |
| In het jaar 1795 ontvingen zij eene zilveren Medailje van den zoo genaamden Oeconomischen Tak voor het maken van papier voor koperen platen geschikt, als mede eene gouden Medailje voor het druk mediaan papier, dat voor het beste buitenlandsche niet behoefde te zwichten. In het jaar 1796 werden hun zes dukaten ter hand gesteld ter aanmoediging om velin – teeken papier te vervaardigen. Hierop volgde in het jaar 1798 eene zilveren Medailje voor het bewerken van eene betere soort van druk papier voor koperen platen. Uitgeverij Maaskamp bezorgt reeds op 5 augustus 1802 bij de Raad van Binnenlandsche Zaaken der Bataafsche Republiek een ingelijste, zinnebeeldige gravure door Ludwig Portman naar Jacques Kuyper, getiteld ´Vrede´, benevens een proefdruk, waarover hij met gepaste trots vermeldt: ´dat het papier waarop byde gedrukt (zijn), vaderlants is en het welk vervaardig is door J. Kool te Zaandyk die tans besig is het Engels velin en druk papier in perfectie na te maken en hier in als dit ten proeve gelukkig reuseert.´ Afdrukken van deze stippelgravure, zowel in zwart-wit als in kleur zijn bewaard in de Atlas van Stolk. Volgens uitgever Maaskamp werden zij ‘In het jaar 1804 (…) met eene groote Medailje begiftigd voor het nog voortreffelijker teeken-papier voor koperen platen.’ | In het jaar 1795 ontvingen zij eene zilveren Medailje van den zoo genaamden Oeconomischen Tak voor het maken van papier voor koperen platen geschikt, als mede eene gouden Medailje voor het druk mediaan papier, dat voor het beste buitenlandsche niet behoefde te zwichten. In het jaar 1796 werden hun zes dukaten ter hand gesteld ter aanmoediging om velin – teeken papier te vervaardigen. Hierop volgde in het jaar 1798 eene zilveren Medailje voor het bewerken van eene betere soort van druk papier voor koperen platen. Uitgeverij Maaskamp bezorgt reeds op 5 augustus 1802 bij de Raad van Binnenlandsche Zaaken der Bataafsche Republiek een ingelijste, zinnebeeldige gravure door Ludwig Portman naar Jacques Kuyper, getiteld ´Vrede´, benevens een proefdruk, waarover hij met gepaste trots vermeldt: ´dat het papier waarop byde gedrukt (zijn), vaderlants is en het welk vervaardig is door J. Kool te Zaandyk die tans besig is het Engels velin en druk papier in perfectie na te maken en hier in als dit ten proeve gelukkig reuseert. Afdrukken van deze stippelgravure, zowel in zwart-wit als in kleur zijn bewaard in de Atlas van Stolk. Volgens uitgever Maaskamp werden zij ‘In het jaar 1804 (…) met eene groote Medailje begiftigd voor het nog voortreffelijker teeken-papier voor koperen platen.’ |
| // | // |
| |
| === Velijnpapier === | === Velijnpapier === |
| |
| | Het is Kool die het op zijn naam heeft gezet de Britse uitvinding van het Velijnpapier in de Zaanstreek te hebben geïntroduceerd. Hierover valt te lezen bij [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Jane_de_Iongh|Dr Jane de Iongh]] in haar jubileumboek over de firma Van Gelder Zoonen en bij H. Voorn in zijn standaardwerk over de Papiermolens in de provincie Noord-Holland. |
| |
| Het is Kool die het op zijn naam heeft gezet de Britse uitvinding van het Velijnpapier in de Zaanstreek te hebben geïntroduceerd. Hierover valt te lezen bij Dr Jane de Iongh in haar jubileumboek over de firma Van Gelder Zoonen en bij H. Voorn in zijn standaardwerk over de Papiermolens in de provincie Noord-Holland. Op 9 oktober 1807 laat hij zijn collega’s weten ‘onderrichting te hebben bekomen omtrent de Papierfabriek betreffende, dat zij Heeren Comparanten gaarne willende toebrengen wat ter bevordering en verbetering van derselver Fabrieken zoude kunnen strekken, zij Heeren Comparanten waren te raden geworden deswegens met den anderen aan te gaan het navolgende Contract.’ Daarbij zou Kool ‘bij hem reeds gemaakte of nog te makene Bakken, Rollen, Persen of wat ook tot gemelde Fabriek benodigd zou wezen’, alsmede ‘het door hem bekostigde onder den Vurmenmaker Willem Bakker te Koog benodigde, tot het weven van koperdoek ter Fabriceering van Papier vereischt wordende.’ Op de “Tweede Openbare Tentoonstelling der Voortbrengselen van de Hollandsche Nationale Vlijt” te Amsterdam in 1809 werd de firma JAN KOOL en COMP., Papier-Fabriekeurs te Koog aan de Zaan voor de ingezonden ‘Diverse soorten van Velin- en Plaatdruk-papier’ in de Achtste afdeeling: Papier door den Minister, op voordragt van bovengenoemde Commissie, van ’s Konings wege, de Zilveren Eereprijs toegekend. Boven anderen muntten uit Groot- Atlas en Roijale Teeken-papieren, alsmede het Velin in soorten van J. KOOL en Comp.. De Zilveren Eereprijs is bewaard in het Zaans Museum binnen de Collectie “Jacob Honig Jsz. Jr.” onder nr. ZOV-02129. | Op 9 oktober 1807 laat hij zijn collega’s weten ‘onderrichting te hebben bekomen omtrent de Papierfabriek betreffende, dat zij Heeren Comparanten gaarne willende toebrengen wat ter bevordering en verbetering van derselver Fabrieken zoude kunnen strekken, zij Heeren Comparanten waren te raden geworden deswegens met den anderen aan te gaan het navolgende Contract.’ Daarbij zou Kool ‘bij hem reeds gemaakte of nog te makene Bakken, Rollen, Persen of wat ook tot gemelde Fabriek benodigd zou wezen’, alsmede ‘het door hem bekostigde onder den Vurmenmaker Willem Bakker te Koog benodigde, tot het weven van koperdoek ter Fabriceering van Papier vereischt wordende.’ |
| |
| Maakkamp memoreert deze koninklijke onderscheiding als volgt: ‘In het jaar 1809 werd hun bij de algemene tentoonstelling door den voormaligen Koning L O D E W I J K de groote zilveren Medailje vereerd, en in latere jaren werden zij aangezocht om niet alleen voor de Pruissische obligatien, maar ook voor de Nederlandsche Bank papier te bereiden; om nu niet te spreken van het papier, hetwelk zij voor het huis van HOPE en Comp. vervaardigd hebben, hetwelk voor de Russische Obligatien moest dienen, en te voren door Engelsche Fabrijken was geleverd.’ Besloten wordt met een actueel wapenfeit, waar wordt vermeld, dat Kool ook het papier levert voor een gegraveerde prent naar het panorama van de Slag bij Waterloo, dat Maaskamp in 1816 op het Leidseplein ‘uit echte bronnen’ had laten samenstellen: ‘Thans verneem ik ook met groot genoegen, dat die Heeren, tot een proefstuk van hunne bekwaamheid, een zeer fraai papier vervaardigen voor het gedenkstuk van Nederlands roem, den Slag van Waterloo, welke gravure door den beroemden Graveur W. van Senus naar de Schilderij van den Heer J. ODEVAERE bewerkt wordt.’ Exemplaren van deze gravure zijn opgenomen in het Rijksprentenkabinet , het Stadsarchief Amsterdam, de Atlas van Stolk en de Atlas Van Gijn. In 1818 werd door de Gebroeders Van Cleef een kloeke “Atlas der Overzeesche Bezittingen van Zijne Majesteit de Koning der Nederlanden” uitgegeven, samengesteld door Js. Van den Bosch. Ook deze werd gedrukt op papier van J. Kool & Comp. | Op de “Tweede Openbare Tentoonstelling der Voortbrengselen van de Hollandsche Nationale Vlijt” te Amsterdam in 1809 werd de firma JAN KOOL en COMP., Papier-Fabriekeurs te Koog aan de Zaan voor de ingezonden ‘Diverse soorten van Velin- en Plaatdruk-papier’ in de Achtste afdeeling: Papier door den Minister, op voordragt van bovengenoemde Commissie, van ’s Konings wege, de Zilveren Eereprijs toegekend. Boven anderen muntten uit Groot- Atlas en Roijale Teeken-papieren, alsmede het Velin in soorten van J. KOOL en Comp.. De Zilveren Eereprijs is bewaard in het Zaans Museum binnen de Collectie “Jacob Honig Jsz. Jr.” onder nr. ZOV-02129. |
| | |
| | Maaskamp memoreert deze koninklijke onderscheiding als volgt: ‘In het jaar 1809 werd hun bij de algemene tentoonstelling door den voormaligen Koning Lodewijk de groote zilveren Medailje vereerd, en in latere jaren werden zij aangezocht om niet alleen voor de Pruissische obligatien, maar ook voor de Nederlandsche Bank papier te bereiden; om nu niet te spreken van het papier, hetwelk zij voor het huis van HOPE en Comp. vervaardigd hebben, hetwelk voor de Russische Obligatien moest dienen, en te voren door Engelsche Fabrijken was geleverd.’ |
| | |
| | Besloten wordt met een actueel wapenfeit, waar wordt vermeld, dat Kool ook het papier levert voor een gegraveerde prent naar het panorama van de Slag bij Waterloo, dat Maaskamp in 1816 op het Leidseplein ‘uit echte bronnen’ had laten samenstellen: ‘Thans verneem ik ook met groot genoegen, dat die Heeren, tot een proefstuk van hunne bekwaamheid, een zeer fraai papier vervaardigen voor het gedenkstuk van Nederlands roem, den Slag van Waterloo, welke gravure door den beroemden Graveur W. van Senus naar de Schilderij van den Heer J. Odevaere bewerkt wordt.’ |
| | |
| | Exemplaren van deze gravure zijn opgenomen in het Rijksprentenkabinet, het Stadsarchief Amsterdam, de Atlas van Stolk en de Atlas Van Gijn. In 1818 werd door de Gebroeders Van Cleef een kloeke “Atlas der Overzeesche Bezittingen van Zijne Majesteit de Koning der Nederlanden” uitgegeven, samengesteld door Js. Van den Bosch. Ook deze werd gedrukt op papier van J. Kool & Comp. |
| |
| |
| [[papierfabrikeurs_in_zaandijk|]] | [[papierfabrikeurs_in_zaandijk|]] |
| |
| | Auteur: Pier van Leeuwen |