Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
markten [2016/03/07 13:24] jan [Crisis] |
markten [2019/02/23 11:05] zaanlander |
||
---|---|---|---|
Regel 1: | Regel 1: | ||
==== Markten ==== | ==== Markten ==== | ||
- | De markt vindt haar oorsprong in het in de Middeleeuwen aan sommige steden toegekende privilege van het stapelrecht. Op de plaatselijke week- of jaarmarkten, | + | De markt vindt haar oorsprong in het in de Middeleeuwen aan sommige steden toegekende privilege van het stapelrecht. Op de plaatselijke week- of jaarmarkten, |
- | Voor een goede markt was, en is nog steeds, de infrastructuur van essentieel belang. Zonder veel stagnatie moesten de goederen over goed begaanbare landwegen en bevaarbare waterwegen aangevoerd kunnen worden. Zo'n infrastructuur was in de Zaanstreek aanwezig door de twaalf kilometer lange en goed bevaarbare Zaan. Mede als gevolg daarvan ontstond langs beide Zaanoevers een geconcentreerde veredelingsindustrie, | + | Voor een goede markt was, en is nog steeds, de infrastructuur van essentieel belang. Zonder veel stagnatie moesten de goederen over goed begaanbare landwegen en bevaarbare waterwegen aangevoerd kunnen worden. Zo'n infrastructuur was in de Zaanstreek aanwezig door de twaalf kilometer lange en goed bevaarbare Zaan. Mede als gevolg daarvan ontstond langs beide Zaanoevers een geconcentreerde veredelingsindustrie, |
- | Door de rechtstreekse uitvoer van de Zaanse industriële producten naar de afnemer of door middel van veilingen | + | Door de rechtstreekse uitvoer van de Zaanse industriële producten naar de afnemer of door middel van veilingen, in Zaandam was de centrale veiling van in Nederland ingevoerd hout gevestigd, en beurzen, in Amsterdam traan-, graan- en oliehandel, was er geen stringente behoefte aan specifieke markten. Dit gold eveneens voor de in Wormer en Jisp gevestigde beschuitbakkers, |
Ook het meelmolenaarsbedrijf had voor zijn product een afzetgebied buiten de Zaanstreek gevonden. Reeds ver vóór de vestiging van de industrie had zich van de 11e eeuw af in de armelijke weidestreek een actief agrarisch bedrijfsleven ontwikkeld waarin enkele dorpen een belangrijke rol speelden. Landbouw en veeteelt waren toen hoofdbronnen van bestaan. De ' | Ook het meelmolenaarsbedrijf had voor zijn product een afzetgebied buiten de Zaanstreek gevonden. Reeds ver vóór de vestiging van de industrie had zich van de 11e eeuw af in de armelijke weidestreek een actief agrarisch bedrijfsleven ontwikkeld waarin enkele dorpen een belangrijke rol speelden. Landbouw en veeteelt waren toen hoofdbronnen van bestaan. De ' | ||
Regel 11: | Regel 11: | ||
In Assendelft werd door het ontbreken van voldoende landbouwgrond de veeteelt beoefend en hieruit was een kleinschalige zuivelindustrie ontstaan. Ook in Westzaan en Krommenie bestond meer veeteelt dan land- of akkerbouw. Na de ' | In Assendelft werd door het ontbreken van voldoende landbouwgrond de veeteelt beoefend en hieruit was een kleinschalige zuivelindustrie ontstaan. Ook in Westzaan en Krommenie bestond meer veeteelt dan land- of akkerbouw. Na de ' | ||
- | Dit leidde tot het zoeken naar een afzetgebied dat werd gevonden in Amsterdam, Haarlem en Alkmaar. De veeboeren ventten daar de melk en kaas zelf uit, hetgeen, bedrijfseconomisch gezien, nadelige gevolgen met zich meebracht. Vóór het jaar 1524 was er een ordonnantie van kracht die bepaalde dat boter en kaas op bepaalde markten | + | Dit leidde tot het zoeken naar een afzetgebied dat werd gevonden in Amsterdam, Haarlem en Alkmaar. De veeboeren ventten daar de melk en kaas zelf uit, hetgeen, bedrijfseconomisch gezien, nadelige gevolgen met zich meebracht. Vóór het jaar 1524 was er een ordonnantie van kracht die bepaalde dat boter en kaas op bepaalde markten, onder andere in Amsterdam, verkocht moesten worden. Hiertegen kwam verzet van de veeboeren, die aanvoerden dat zij om 'ter naeste marckt' |
Karel V onderkende het probleem en wijzigde de ordonnantie in 1524 door te bepalen dat vanaf die tijd de veeboeren dispensatie kregen en dus niet langer verplicht waren hun producten op de markt te brengen. Nu kwamen de ventjagers in actie die bij de veeboeren de zuivelproducten opkochten en deze uitventten of in Haarlem en elders verkochten. Hieruit blijkt dat in de 16e eeuw er nog geen markt in de Zaanstreek bestond. Daar kwam verandering in door een terugval in de agrarische sector als gevolg van de opkomst van de industrie. | Karel V onderkende het probleem en wijzigde de ordonnantie in 1524 door te bepalen dat vanaf die tijd de veeboeren dispensatie kregen en dus niet langer verplicht waren hun producten op de markt te brengen. Nu kwamen de ventjagers in actie die bij de veeboeren de zuivelproducten opkochten en deze uitventten of in Haarlem en elders verkochten. Hieruit blijkt dat in de 16e eeuw er nog geen markt in de Zaanstreek bestond. Daar kwam verandering in door een terugval in de agrarische sector als gevolg van de opkomst van de industrie. | ||
- | Deze industrie | + | Deze industrie, molens en aanverwante bedrijven, nam een gedeelte van de landbouw- en weidegronden in gebruik. Hierdoor verdween een aantal landbouwbedrijven en moesten veel agrariërs nieuwe bestaansbronnen vinden. De opkomende industrie trok werknemers aan die zich, met hun gezinnen, bij de industriële bedrijven vestigden. Hoe meer er gebouwd werd, hoe minder er verbouwd kon worden. Tegelijkertijd nam door de bevolkingstoename de vraag naar agrarische producten toe. De zich wel handhavende boeren brachten hun producten niet langer naar een markt elders, bijvoorbeeld Amsterdam, maar konden in eigen gebied voldoende afzet vinden en boden hun waren op één centrale plaats aan. |
== Wormerveer == | == Wormerveer == | ||
- | Ook andere neringdoenden kwamen daar om hun producten aan te bieden en zo veroverde de markt zich een plaats in de regionale handel. Het oudste gegeven over een markt in de Zaanstreek dateert uit het jaar 1720. In dat jaar werd er in Wormerveer gesproken van een marktmeester, | + | Ook andere neringdoenden kwamen daar om hun producten aan te bieden en zo veroverde de markt zich een plaats in de regionale handel. Het oudste gegeven over een markt in de Zaanstreek dateert uit het jaar 1720. In dat jaar werd er in Wormerveer gesproken van een marktmeester, |
De [[korenbeurs]], | De [[korenbeurs]], | ||
Regel 29: | Regel 29: | ||
Na de crisis van de jaren dertig verrezen er [[zuivelindustrie|zuivelfabrieken]] in coöperatief verband, die de kaasfabriekjes overnamen. Deze coöperaties trokken de zuivelproductie tot zich, wat voor de plaatselijke markten de nekslag betekende. Ze waren gedoemd te verdwijnen. De wekelijkse warenmarkten in Zaandam en Wormerveer trokken in de jaren dertig en daarna de publieke belangstelling die tot op de dag van vandaag voortduurt, ondanks de aanwezigheid van het grootbedrijf voor de kleinhandel. | Na de crisis van de jaren dertig verrezen er [[zuivelindustrie|zuivelfabrieken]] in coöperatief verband, die de kaasfabriekjes overnamen. Deze coöperaties trokken de zuivelproductie tot zich, wat voor de plaatselijke markten de nekslag betekende. Ze waren gedoemd te verdwijnen. De wekelijkse warenmarkten in Zaandam en Wormerveer trokken in de jaren dertig en daarna de publieke belangstelling die tot op de dag van vandaag voortduurt, ondanks de aanwezigheid van het grootbedrijf voor de kleinhandel. | ||
- | Momenteel (2016) worden de volgende markten in de Zaanstreek gehouden: Krommenie (dinsdag op het plein bij het Durghorstplantsoen), | + | In 2016 worden de volgende markten in de Zaanstreek gehouden: |
+ | * Krommenie (dinsdag op het plein bij het Durghorstplantsoen), | ||
+ | * Oostzaan (vrijdagochtend, | ||
+ | * Wormer (vrijdagochtend aan de Faunastraat), | ||
+ | * Wormerveer (woensdag op het Marktplein), | ||
+ | * Zaandam (donder- en zaterdag op de Rozengracht). | ||
- | H .P. Maelker | + | Het beheer van de gemeentelijke markten in Zaanstad wordt uitgevoerd door medewerkers van de dienst havens, bruggen en markten. Er zijn in Zaanstad marktmeesters, |
+ | |||
+ | H.P. Moelker | ||
+ | |||
+ | Literatuur: | ||
+ | * A. van Braam, Bloei en verval van het economisch-sociale leven aan de Zaan in de 17e en 18e eeuw; Een eeuw Zaandam 1870- 1970. | ||
+ | * S. Lootsma, Historische Studiën over de Zaanstreek; | ||
+ | * H.P. Moelker, Het dorp aan de rivier de Ghyspe; Zaans Schoon 1946-1981; | ||
+ | * L. Noordergraaf, Nederlandse marktsteden: | ||
+ | * G.J. Honig en S. Lootsma, Zaanlands jaarboek 1932 en 1934; | ||
+ | * R. Kooijman, Wormerveerse kaasmarkt. |