bestuur:bestuur_en_rechtspraak_3

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie 		Vorige revisie
bestuur:bestuur_en_rechtspraak_3 [2020/07/17 21:02]
jan 		bestuur:bestuur_en_rechtspraak_3 [2024/05/25 18:42] (huidige)
zaanlander
Regel 29: Regel 29:
 Het nieuwe bewind stelde spoedig de gemeentegrenzen vast. In 1816 werd [[:krommeniedijk|Krommeniedijk]] bij Krommenie gevoegd; in 1817 werden [[:jisp|Jisp]] en [[:wijde1|Wijde Wormer]], samengevoegd in 1812, weer gescheiden. Opmerkelijk is dat de grens van Westzaan en Assendelft, welk laatste dorp bestuurlijk van oudsher meer tot Kennemerland behoorde, pas in 1831 werd vastgesteld. Sindsdien zijn de grenzen tussen de Zaanse gemeenten, tot de [[:samenvoeging|samenvoeging]] van zeven gemeenten tot Zaanstad in 1974, vrijwel ongewijzigd gebleven. Het nieuwe bewind stelde spoedig de gemeentegrenzen vast. In 1816 werd [[:krommeniedijk|Krommeniedijk]] bij Krommenie gevoegd; in 1817 werden [[:jisp|Jisp]] en [[:wijde1|Wijde Wormer]], samengevoegd in 1812, weer gescheiden. Opmerkelijk is dat de grens van Westzaan en Assendelft, welk laatste dorp bestuurlijk van oudsher meer tot Kennemerland behoorde, pas in 1831 werd vastgesteld. Sindsdien zijn de grenzen tussen de Zaanse gemeenten, tot de [[:samenvoeging|samenvoeging]] van zeven gemeenten tot Zaanstad in 1974, vrijwel ongewijzigd gebleven.
  
-De grondwet van 1814 betekende dat de Zaanstreek eindelijk zichzelf op provinciaal en nationaal niveau kon vertegenwoordigen. Voor de verkiezingen van de Tweede Kamer behoorde de Zaanstreek tot het hoofddistrict Haarlem, dat twee vertegenwoordigers naar het parlement zond. Volgens een ongeschreven wet waren dat steeds een persoon uit Haarlem, en één uit Zaandam. Voor de verkiezingen van de Provinciale Staten vormde de Zaanstreek het kiesdistrict Zaandam, dat vier Statenleden aanwees. Zaandam was voor de raadsverkiezingen in drie districten ingedeeld. Actief en passief kiesrecht waren nog slechts aan zeer weinigen voorbehouden. Er bestond een zogenoemd census-kiesrecht, alleen mannen die een bepaalde som belasting betaalden waren kiesgerechtigd. Bij raadsverkiezingen was de census lager, en was het aantal stemgerechtigden dus hoger dan bij verkiezingen voor Staten of Kamer. Ten gevolge van het districtenstelsel moesten de stemgerechtigden dikwijls naar de stembus. Kandidaten hadden een absolute meerderheid nodig.+De grondwet van 1814 betekende dat de Zaanstreek eindelijk zichzelf op provinciaal en nationaal niveau kon vertegenwoordigen. Voor de verkiezingen van de Tweede Kamer behoorde de Zaanstreek tot het hoofddistrict Haarlem, dat twee vertegenwoordigers naar het parlement zond. Volgens een ongeschreven wet waren dat steeds een persoon uit Haarlem, en één uit Zaandam. Voor de verkiezingen van de Provinciale Staten vormde de Zaanstreek het kiesdistrict Zaandam, dat vier Statenleden aanwees. Zaandam was voor de raadsverkiezingen in drie districten ingedeeld. Actief en passief kiesrecht waren nog slechts aan zeer weinigen voorbehouden. Er bestond een census-kiesrecht, alleen mannen die een bepaalde som belasting betaalden waren kiesgerechtigd. Bij raadsverkiezingen was de census lager, en was het aantal stemgerechtigden dus hoger dan bij verkiezingen voor Staten of Kamer. Ten gevolge van het districtenstelsel moesten de stemgerechtigden dikwijls naar de stembus. Kandidaten hadden een absolute meerderheid nodig.
  
 ==== 3.2. Periode 1880-heden ==== ==== 3.2. Periode 1880-heden ====
Regel 65: Regel 65:
 De revolutie van 1917 in Rusland had op de groeperingen links van de SDAP een grote indruk gemaakt. De daarna opgerichte [[:communisme|communistische CPH]], in 1935 omgezet in CPN, kreeg spoedig in de Zaanstreek ook aanhang en raadszetels, ten koste van de SDAP. De revolutie van 1917 in Rusland had op de groeperingen links van de SDAP een grote indruk gemaakt. De daarna opgerichte [[:communisme|communistische CPH]], in 1935 omgezet in CPN, kreeg spoedig in de Zaanstreek ook aanhang en raadszetels, ten koste van de SDAP.
  
- In de jaren '20 zette de verzuiling van Nederland sterk door. Protestanten, Katholieken en socialisten richtten eigen sportverenigingen, muziekgezelschappen, scholen en organisaties op. Ieder behoorde tot zijn/haar eigen groep en kwam daar nauwelijks of niet buiten. Hierdoor ontstond een grote politieke stabiliteit. Verschuivingen van twee procent bij landelijke verkiezingen werden al als stembusoverwinningen of -nederlagen beschouwd. Binnen het linkse kamp hadden wel verschuivingen plaats. Met name de crisis van de jaren `30 zorgde er voor dat de SDAP zetels in de gemeenteraden verloor aan groeperingen als de CPH (CPN), de Revolutionaire Socialistische Arbeiders Partij en de Anti Stemdwangpartij. + In de jaren '20 zette de verzuiling van Nederland sterk door. Protestanten, Katholieken en socialisten richtten eigen sportverenigingen, muziekgezelschappen, scholen en organisaties op. Ieder behoorde tot zijn/haar eigen groep en kwam daar nauwelijks of niet buiten. Hierdoor ontstond een grote politieke stabiliteit. Verschuivingen van twee procent bij landelijke verkiezingen werden al als stembusoverwinningen of -nederlagen beschouwd. Binnen het linkse kamp hadden wel verschuivingen plaats. Met name de crisis van de jaren '30 zorgde er voor dat de SDAP zetels in de gemeenteraden verloor aan groeperingen als de CPH (CPN), de Revolutionaire Socialistische Arbeiders Partij en de Anti Stemdwangpartij.
  
 Het [[:nsb|nationaal socialisme]] kreeg in de Zaanstreek geen grote aanhang. Toen in mei 1940 Nederland werd bezet, had de NSB in de Zaanstreek slechts 84 leden. Aan het einde van 1940 was dat aantal gestegen tot 233, hetgeen gerelateerd aan de landelijke cijfers nog steeds een laag aantal was. Het [[:nsb|nationaal socialisme]] kreeg in de Zaanstreek geen grote aanhang. Toen in mei 1940 Nederland werd bezet, had de NSB in de Zaanstreek slechts 84 leden. Aan het einde van 1940 was dat aantal gestegen tot 233, hetgeen gerelateerd aan de landelijke cijfers nog steeds een laag aantal was.
Regel 77: Regel 76:
 === 3.2.3. Na-oorlogse periode === === 3.2.3. Na-oorlogse periode ===
  
-Snel nadat op 8 mei 1945 de eerste Engelse en Canadese militairen in de Zaanstreek aankwamen werden nood-gemeenteraden geïnstalleerd. Deze werden later vervangen door gekozen gemeenteraden. Aanvankelijk verschilde de bestuurlijke en politieke situatie niet veel van die van voor de oorlog. De communistische CPN kreeg evenwel een grotere aanhang.  Het verzetsverleden van de communisten speelde hierin mede een belangrijke rol. Door de grote communistische aanhang was ook in de jaren '50 de stakingsbereidheid onder de Zaanse arbeiders groot. +Snel nadat op 8 mei 1945 de eerste Engelse en Canadese militairen in de Zaanstreek aankwamen werden nood-gemeenteraden geïnstalleerd. Deze werden later vervangen door gekozen gemeenteraden. Aanvankelijk verschilde de bestuurlijke en politieke situatie niet veel van die van voor de oorlog. De communistische CPN kreeg evenwel een grotere aanhang. Het verzetsverleden van de communisten speelde hierin mede een belangrijke rol. Door de grote communistische aanhang was ook in de jaren '50 de stakingsbereidheid onder de Zaanse arbeiders groot. 
  
-In de jaren '50  begon een langdurige periode van groei voor de Zaanstreek. Het inwonertal steeg sterk ten gevolge van de geboorte-explosie en de toestroming van allochtonen. Het bestuur van de Zaandorpen stond daardoor in de jaren '50 en '60 grotendeels in het licht van de schaalvergroting op het gebied van de planologie. In de jaren '60 werden grootse plannen ontwikkeld voor de noordelijke oever van het [[:noordzeekanaal|Noordzeekanaal]], waar stormachtige industriële ontwikkelingen werden voorzien. Het hele zuidelijke deel van Westzaan zou hiervoor moeten wijken en de lintbebouwing van Assendelft zou worden verstoord.+In de jaren '50  begon een langdurige periode van groei voor de Zaanstreek. Het inwonertal steeg sterk ten gevolge van de geboorte-explosie en de toestroming van allochtonen. Het bestuur van de Zaandorpen stond daardoor in de jaren '50 en '60 grotendeels in het licht van de schaalvergroting op het gebied van de planologie. In de jaren '60 werden grootse plannen ontwikkeld voor de noordelijke oever van het [[noordzeekanaal|Noordzeekanaal]], waar stormachtige industriële ontwikkelingen werden voorzien. Het hele zuidelijke deel van Westzaan zou hiervoor moeten wijken en de lintbebouwing van Assendelft zou worden verstoord.
  
  
Regel 86: Regel 85:
 Reeds voor de oorlog waren er studies gedaan naar de mogelijkheden de Zaanse gemeenten samen te voegen, onder andere rapport professor Verveen uit de jaren '30. Deze samenvoegingsgedachte kwam in het licht van de voorziene ontwikkelingen versterkt terug; in 1967 werd door de Commissie Belinfante samenvoeging noodzakelijk genoemd. In de jaren daarna hebben Gedeputeerde Staten en regering zich steeds voor een belangrijk deel op het rapport van Belinfante gebaseerd.  Reeds voor de oorlog waren er studies gedaan naar de mogelijkheden de Zaanse gemeenten samen te voegen, onder andere rapport professor Verveen uit de jaren '30. Deze samenvoegingsgedachte kwam in het licht van de voorziene ontwikkelingen versterkt terug; in 1967 werd door de Commissie Belinfante samenvoeging noodzakelijk genoemd. In de jaren daarna hebben Gedeputeerde Staten en regering zich steeds voor een belangrijk deel op het rapport van Belinfante gebaseerd. 
  
-Ondanks verzet, vooral buiten Zaandam, uit de bevolking, werden per 1 januari 1974 de gemeenten Zaandam, Koog, Zaandijk, Wormerveer, Krommenie, Assendelft en Westzaan tot Zaanstad samengevoegd. Een links programma-college vormde het gemeentebestuur. Het bestuur en het ambtenarenapparaat van Zaanstad vestigde zich in [[bannehof|De Bannehof]], een nieuw gebouwd gemeentehuis aan de rand van het [[:guisveld|Guisveld]] te Zaandijk.+Ondanks verzet, vooral buiten Zaandam, uit de bevolking, werden per 1 januari 1974 de gemeenten Zaandam, Koog, Zaandijk, Wormerveer, Krommenie, Assendelft en Westzaan tot Zaanstad samengevoegd. Een links programma-college vormde het gemeentebestuur. Het bestuur en het ambtenarenapparaat van Zaanstad vestigde zich in [[bannehof|De Bannehof]], een nieuw gebouwd gemeentehuis aan de rand van het [[guisveld|Guisveld]] te Zaandijk.
  
 Door de samenvoeging groeide de afstand tussen het bestuur en de burgers. Men probeerde dit te ondervangen door gekozen wijkraden in te stellen. Deze functioneerden nog geen tien jaar en werden toen opgeheven. De wijkraden hadden alleen een adviserende functie en kregen geen eigen budget. Na de samenvoeging is het voorzieningenniveau in de streek aanmerkelijk gestegen. Er kwamen meer buurthuizen, sporthallen, betere busverbindingen, gemeentepolitie Zaanstad en een betere riolering.  Door de samenvoeging groeide de afstand tussen het bestuur en de burgers. Men probeerde dit te ondervangen door gekozen wijkraden in te stellen. Deze functioneerden nog geen tien jaar en werden toen opgeheven. De wijkraden hadden alleen een adviserende functie en kregen geen eigen budget. Na de samenvoeging is het voorzieningenniveau in de streek aanmerkelijk gestegen. Er kwamen meer buurthuizen, sporthallen, betere busverbindingen, gemeentepolitie Zaanstad en een betere riolering. 
  
-Grote bezuinigingsoperaties in de jaren `80 tastten dit echter deels weer aan. De relatie tussen het zakenleven en het bestuur van Zaanstad was aanvankelijk koel, maar verbeterde gaandeweg in de jaren '80. De bereikbaarheid van de Zaanstreek speelde voor en na de samenvoeging een belangrijke rol; het Noordzeekanaal, met daaronder de [[:coentunnel|Coen]]- en de IJ-tunnel, vormde een barrière voor het wegverkeer. Zaanstad en de andere Zaangemeenten zijn vertegenwoordigd in het agglomeratieoverleg om de Zaanse belangen zo goed mogelijk te behartigen.+Grote bezuinigingsoperaties in de jaren '80 tastten dit echter deels weer aan. De relatie tussen het zakenleven en het bestuur van Zaanstad was aanvankelijk koel, maar verbeterde gaandeweg in de jaren '80. De bereikbaarheid van de Zaanstreek speelde voor en na de samenvoeging een belangrijke rol; het Noordzeekanaal, met daaronder de [[:coentunnel|Coen]]- en de IJ-tunnel, vormde een barrière voor het wegverkeer. Zaanstad en de andere Zaangemeenten zijn vertegenwoordigd in het agglomeratieoverleg om de Zaanse belangen zo goed mogelijk te behartigen.
  
-De gemeenten Oostzaan, Jisp, Wormer en Wijde Wormer bleven buiten de samenvoeging tot Zaanstad. Op provinciaal en landelijk niveau werd evenwel in de jaren 80 gesproken over gemeentelijke herindeling van Waterland. Oostzaan zou daarbij een zelfstandige gemeente blijven, terwijl Wormer, Jisp en Wijde Wormer met zijn drieën  de gemeente Wormerland zouden moeten vormen, hetgeen in 1991 gestalte kreeg.+De gemeenten Oostzaan, Jisp, Wormer en Wijde Wormer bleven buiten de samenvoeging tot Zaanstad. Op provinciaal en landelijk niveau werd evenwel in de jaren 80 gesproken over gemeentelijke herindeling van Waterland. Oostzaan zou daarbij een zelfstandige gemeente blijven, terwijl Wormer, Jisp en Wijde Wormer met zijn drieën de gemeente Wormerland zouden moeten vormen, hetgeen in 1991 gestalte kreeg.
  
 **Literatuur:**  **Literatuur:** 
  
-  * Jaap 't Hoen, Op weg naar het licht; \\ +  * [[hoen_jaap_t|Jacobus Johannes (Jaap) ’t Hoen]], Op weg naar het licht; \\ 
-  * Jaap 't Hoen, De Rode Zaanstreek; \\+  * [[hoen_jaap_t|Jaap ’t Hoen]], De Rode Zaanstreek; \\
   * H.P.H. Janssen, Lexicon geschiedenis der Lage Landen, Utrecht/Antwerpen, 1983;\\   * H.P.H. Janssen, Lexicon geschiedenis der Lage Landen, Utrecht/Antwerpen, 1983;\\
   * W.F.P. Boshouwers, De Staatsinrichting, Utrecht/Antwerpen, 1979.\\   * W.F.P. Boshouwers, De Staatsinrichting, Utrecht/Antwerpen, 1979.\\
- 
  
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/bestuur/bestuur_en_rechtspraak_3.1595012526.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/06 18:38
  • (Externe bewerking)