Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
| Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
|
rechthuizen [2024/04/22 07:19] zaanlander |
rechthuizen [2024/06/17 11:25] (huidige) zaanlander |
||
|---|---|---|---|
| Regel 11: | Regel 11: | ||
| De plattegrond van de Zaanse rechthuizen was rechthoekig. Beneden waren de vestibule en enkele kleine vertrekken, ingericht voor bijvoorbeeld de waagruimte. Een trap leidde naar boven, naar de vergader- en rechtszaal. Ze golden als representatieve gebouwen, waaraan het nodige geld werd besteed. Dat kwam onder andere tot uitdrukking in de keuze van bouwmaterialen. Terwijl voor de meeste woonhuizen, boerderijen en pakhuizen in de Zaanstreek vóór 1850 hout werd gebruikt, werden de rechthuizen uit baksteen opgetrokken, | De plattegrond van de Zaanse rechthuizen was rechthoekig. Beneden waren de vestibule en enkele kleine vertrekken, ingericht voor bijvoorbeeld de waagruimte. Een trap leidde naar boven, naar de vergader- en rechtszaal. Ze golden als representatieve gebouwen, waaraan het nodige geld werd besteed. Dat kwam onder andere tot uitdrukking in de keuze van bouwmaterialen. Terwijl voor de meeste woonhuizen, boerderijen en pakhuizen in de Zaanstreek vóór 1850 hout werd gebruikt, werden de rechthuizen uit baksteen opgetrokken, | ||
| - | Voor zover bekend is het eerste rechthuis in de Zaanstreek gebouwd in 1462 in Westzaan. Het werd in 1641 door een nieuw gebouw vervangen. De 17e eeuw was een belangrijke periode voor de bouw van Zaanse rechthuizen; | + | Voor zover bekend is het eerste rechthuis in de Zaanstreek gebouwd in 1462 in Westzaan. Het werd in 1641 door een nieuw gebouw vervangen. De 17e eeuw was een belangrijke periode voor de bouw van Zaanse rechthuizen; |
| De Zaanse rechthuizen uit de eerste helft van de 17e eeuw waren opgetrokken in de toen in West-Nederland gangbare stijl van de Hollandse renaissance. Representatieve bouwwerken in die stijl waren voorzien van één of meer trapgevels en/of ingezwenkte geveltoppen. Beide geveltypen waren te vinden aan het inmiddels verdwenen rechthuis van Wormer uit omstreeks 1600. Het nog bestaande voormalige rechthuis van Jisp is omstreeks 1650 aan drie zijden voorzien van een trapgevel. Die aan de wegzijde telt slechts twee grote treden, die aan de zijkanten een groot aantal kleine treden. Aanvankelijk waren de bouwwerken in de Hollandse renaissance-stijl zeer druk versierd en was er sprake van gevels met veel reliëfwerking. | De Zaanse rechthuizen uit de eerste helft van de 17e eeuw waren opgetrokken in de toen in West-Nederland gangbare stijl van de Hollandse renaissance. Representatieve bouwwerken in die stijl waren voorzien van één of meer trapgevels en/of ingezwenkte geveltoppen. Beide geveltypen waren te vinden aan het inmiddels verdwenen rechthuis van Wormer uit omstreeks 1600. Het nog bestaande voormalige rechthuis van Jisp is omstreeks 1650 aan drie zijden voorzien van een trapgevel. Die aan de wegzijde telt slechts twee grote treden, die aan de zijkanten een groot aantal kleine treden. Aanvankelijk waren de bouwwerken in de Hollandse renaissance-stijl zeer druk versierd en was er sprake van gevels met veel reliëfwerking. | ||
| - | Later, na omstreeks 1630, was de uitvoering wat rustiger en werden de gevels vlakker. Het Jisper rechthuis stamt uit die latere fase. Op verschillende plaatsen aan de gevels zijn renaissance-versieringen te vinden. Zo is aan de wegzijde de trapgevel bekroond met een driehoekig fronton, met daarop een kleine obelisk. Voorts wordt gewezen op de gebeeldhouwde voluten of krullen, links en rechts van de trapgevel en op de ovalen cartouches, onder andere in de geveltoppen. Ook het wapen van Jisp, boven het waagpoortje, | + | Later, na omstreeks 1630, was de uitvoering wat rustiger en werden de gevels vlakker. Het Jisper rechthuis stamt uit die latere fase. Op verschillende plaatsen aan de gevels zijn renaissance-versieringen te vinden. Zo is aan de wegzijde de trapgevel bekroond met een driehoekig fronton, met daarop een kleine obelisk. Voorts wordt gewezen op de gebeeldhouwde voluten of krullen, links en rechts van de trapgevel en op de ovalen cartouches, onder andere in de geveltoppen. Ook het wapen van Jisp, boven het waagpoortje, |
| Omstreeks 1630 was, eerst in grote steden zoals Amsterdam en Den Haag, een nieuwe bouwstijl tot ontwikkeling gebracht, het Hollands classicisme. In de tweede helft van de 17e eeuw werd die stijl ook buiten de grote centra toegepast. Er is in de Zaanstreek een raadhuisje dat aan de buitenzijde duidelijk de kenmerken van dit Hollands classicisme vertoont. Het heeft een eenvoudige vorm, de aanleg is symmetrisch, | Omstreeks 1630 was, eerst in grote steden zoals Amsterdam en Den Haag, een nieuwe bouwstijl tot ontwikkeling gebracht, het Hollands classicisme. In de tweede helft van de 17e eeuw werd die stijl ook buiten de grote centra toegepast. Er is in de Zaanstreek een raadhuisje dat aan de buitenzijde duidelijk de kenmerken van dit Hollands classicisme vertoont. Het heeft een eenvoudige vorm, de aanleg is symmetrisch, | ||
| Regel 26: | Regel 26: | ||
| Over het uiterlijk en de inrichting van het eerdere rechthuisje is weinig tot niets bekend. Het midden-18e-eeuwse voormalige raadhuis van Zaandijk is niet als rechthuis gebouwd en heeft ook niet als zodanig dienst gedaan. Oorspronkelijk was het een koopmanshuis. Koog aan de Zaan kende evenmin een eigen rechthuis. | Over het uiterlijk en de inrichting van het eerdere rechthuisje is weinig tot niets bekend. Het midden-18e-eeuwse voormalige raadhuis van Zaandijk is niet als rechthuis gebouwd en heeft ook niet als zodanig dienst gedaan. Oorspronkelijk was het een koopmanshuis. Koog aan de Zaan kende evenmin een eigen rechthuis. | ||
| - | Van een bijzondere allure is [[http://reghthuyswestzaan.nl/|’t Reght Huys van Westzaan]], opgetrokken in de jaren 1781-1783. Het is het eerste Zaanse rechthuis waarvan de naam van de architect is overgeleverd. Aangetrokken werd de toenmalige Directeur der Werken of heden ten dage de gemeentearchitect van Amsterdam, Johannes Samuel Creutz. Ook voor de afwerking werden Amsterdammers aangetrokken, | + | Van een bijzondere allure is [[https://nl.wikipedia.org/ |
| - | Het gebouw is uitgevoerd in de Lodewijk XVI-stijl van het laatste kwart der 18e eeuw. Evenals het hiervoor genoemde Hollandse classicisme ging de Lodewijk XVI-stijl terug op voorbeelden uit de klassieke oudheid. Ontwerpers van beide stijlen hadden een voorkeur voor symmetrie en een rustige, blokachtige opbouw. De versieringen waren vaak zeer elegant en hadden een symbolische betekenis. Dat geldt ook voor de bossen roeden, bijeengehouden door een bijl, op het dak van de klokkentoren. Zij stonden voor de straf, ' | + | Het gebouw is uitgevoerd in de Lodewijk XVI-stijl van het laatste kwart der 18e eeuw. Evenals het hiervoor genoemde Hollandse classicisme ging de Lodewijk XVI-stijl terug op voorbeelden uit de klassieke oudheid. Ontwerpers van beide stijlen hadden een voorkeur voor symmetrie en een rustige, blokachtige opbouw. De versieringen waren vaak zeer elegant en hadden een symbolische betekenis. Dat geldt ook voor de bossen roeden, bijeengehouden door een bijl, op het dak van de klokkentoren. Zij stonden voor de straf, ' |
| Van de vroegere rechthuizen van Assendelft en Oostzaan zijn nauwelijks gegevens bekend. Van beide is een afbeelding bij dit artikel opgenomen. Het rechthuis van Assendelft dateerde van 1614 en is in 1897 gesloopt; op dezelfde plaats werd het nog aanwezige gemeentehuis gebouwd. Het oude rechthuis van Oostzaan, daterend uit 1617, is al in 1860 gesloopt en vervangen door het huidige gemeentehuis. Zie [[gemeentehuis|Gemeentehuizen]]. In het begin van de 19e eeuw is het begrip ' | Van de vroegere rechthuizen van Assendelft en Oostzaan zijn nauwelijks gegevens bekend. Van beide is een afbeelding bij dit artikel opgenomen. Het rechthuis van Assendelft dateerde van 1614 en is in 1897 gesloopt; op dezelfde plaats werd het nog aanwezige gemeentehuis gebouwd. Het oude rechthuis van Oostzaan, daterend uit 1617, is al in 1860 gesloopt en vervangen door het huidige gemeentehuis. Zie [[gemeentehuis|Gemeentehuizen]]. In het begin van de 19e eeuw is het begrip ' | ||