Bouwstijl, *bouwkunst, de kunst en de leer van het ontwerpen en uit- voeren van bouwwerken. Zie ook: *Bouwen in de Zaanstreek en *bouwkunde Voor de 17e- en 18e-eeuwse houtbouw in de Zaanstreek geldt dat deze, ondanks allerlei verschillen, zoveel overeenkomsten vertoont dat van een Zaanse bouwstijl kan worden ge- sproken. Deze specifieke stijl wordt gezien als een belangrijk aspect van de eigen Zaanse cultuur in vroeger eeuwen.

Ook in een verder verleden werden Zaanse bouwwerken onder architectuur (hier in de betekenis van bouwkunst) uitgevoerd. maar pas in de 20e eeuw werd het min of meer re- gel dat voor belangrijke bouwopdrachten het ontwerp wordt gemaakt door een architect, die ook de bouw begeleidt. Aanvankelijk wa- ren ontwerp en uitvoering doorgaans in een hand; de 17e- en 18e-eeuwse bebouwing in de Zaanstreek is daardoor goeddeels anoniem gebleven. Dit geldt zeker de toen toegepaste houtbouw, maar ook van grotere uit steen op- getrokken gebouwen is vaak de ontwerper niet bekend. Uitzonderingen op deze regel zijn onder meer het raadhuis (eerder recht- huis) van J isp, getekend door de befaamde Jan Adriaensz. Leeghwater ( 1575- 1 650) en het rechthuis te Westzaan (1782) dat door Jo- hannes Samuel Creutz, eerder directeur der Stadswerken te Amsterdam, werd ontwor- pen. In de 19e eeuw tekende de Zaandamse stadsarchitect L.J . *Immink een aantal beeldbepalende panden, zoals de villa (later het gebouw van de Kamer van Koophandel) aan de Westzijde 39 (1866), het Luthers Weeshuis aan de Vinkenstraat (1861) en de voormalige Synagoge aan de Gedempte Gracht, alle te Zaandam. Het stadhuis aldaar werd ontworpen door W.A. Scholten, stads- architect van Purmerend (1848). Doordat sinds het einde van de 19e eeuw in toenemende mate het belang van bouwen on- der architectuur werd ingezien, nam ook het aantal Zaanse architecten en architectenbu- reaus geleidelijk toe. Enkele namen van thans (1988) of vroeger in de Zaanstreek ge- vestigde architecten zijn: Mart J. Stam, J. Schipper jr. (thans bureau Schipper, Verbeek en Zijlstra), Wm. C. Zon, W Kruiswijk, bu- reau Husslage en Blijenburg, bureau Feitsma Kruit Goedhart, en H. Valk.

Literatuur.' S. de Jong en J. Schipper, Ge- bouwd in de Zaanstreek. Wormerveer 1986. Arend, de. Houtzaagmolen te Oostzaandam,