hanenpadsluis

De Hanenpadsluis, provinciaal monument en voormalige zeesluis, gebouwd in 1714, gelegen in de Oostzanerzeedijk te Zaandam, verbindt de polder Oostzaan met zijkanaal G, de Voorzaan. Het complex bestaat uit een sluis, een vaste brug, een loopbrug en een wachthuisje. Het sluiscomplex betreft een schutsluis met enkelkerende functie tussen de polder Oostzaan en het IJ. De sluis bevindt zich in de van oorsprong middeleeuwse zeewering, die het land ten noorden van het IJ beschermde. Vroeger gaven vier sluizen toegang tot de polder Zaan, waarvan er twee in directe verbinding stonden met de zee (het IJ).

De Hanepadsluis, later Hanenpadsluis, was hiervan de grootste. De sluis is nog herkenbaar als zeesluis, te zien aan de trapsgewijze opbouw tegen het talud van de dijk en het zware muurwerk. De afmetingen van de sluis zijn afgestemd op de kleinere scheepvaart. Dat blijkt ook uit het feit dat de sluis al in de negentiende eeuw een vaste brug bezat, waardoor schepen met een mast of niet makkelijk strijkbare mast niet konden passeren.

De bouw vond plaats nadat de Barndegatsluisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBarndegat

Gekanaliseerde sloot op de grens van Zaandam en Oostzaan, uitkomend op Zijkanaal H., oorspronkelijk een meer. Hierna: de Barndegatdam, de Barndegatsluis en de Barndegatter Watermolens (later gemaal).

Het meer ontstond als braak in de Oostzaner Zeedijk; niet bekend is wanneer. Het lag tussen de Zaandamse Achtersluispolder en de Oostzaanse Buitendijk, en werd gedempt en deels gekanaliseerd tijdens het graven van het Noordzeekanaal en Zijkanaal H. De naam van het meer ging over op de …
was dichtgeslibd en weggenomen. Het onderhoud was voor kosten van de banneplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBanne

Zie: Ban (banne) en Bestuur en rechtspraak 1.2.4.
van Oostzanen en na opheffing daarvan door Oostzaan en Zaandam. De belangrijke restauraties van 1852, 1936 en 1948 werden door deze twee gemeenten gefinancierd.

Bijzonderheden:

Tot de bijzonderheden wordt de natuurstenen peilschaal gerekend, die vermoedelijk achttiende-eeuws is. In 1936 werd de sluis grondig gerepareerd, hierbij werd de huidige brug gebouwd alsmede het houten wachthuisje. Er zijn twee gedenkstenen aangebracht: In de zuidelijke wand bevindt zich een rechthoekige steen met de tekst: ‘Gebouwd in het jaar 1713/ drooggemaakt en belangrijk/ hersteld in het jaar 1852/ onder het bestuur van de banne/ Oostzaan en Oostzaandam/ [namen van de leden]’. In de noordelijke wand bevindt zich een tweede steen, waarvan de tekst luidt: ‘Brug vernieuwd in het jaar 1936/ onder het bestuur van de/ polder Oostzaan [namen van de leden]’. Het hekwerk rond de vaste brug en het buitensluishoofd dateert uit 1936 en is uit monumentaal oogpunt van ondergeschikte betekenis.

Het complex is architectuur-historisch van betekenis als goed voorbeeld van een schutsluis uit 1713 van het enkelkerende type met oorspronkelijke tussendeuren en zeewerende functie. Ook de hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering, waaronder met name de hardstenen peilschaal, de gedenkstenen en het wachthuisje uit 1936 dragen aan die waarde bij.

Cultuur-historisch is het complex van waarde als goed bewaard gebleven element uit de geschiedenis van de waterhuishouding in Noord-Holland, in het bijzonder als voormalige zeeschutsluis tussen de polder Oostzaan en het IJ en met name van betekenis voor de handel in deze regio. Het complex is door situering en hoofdvorm van historisch-stedebouwkundige betekenis aan de Oostzaner- en Zeedijk en ruimtelijk-landschappelijk.

Juni 1906 komt in behandeling de voordracht van B. en W. tot het verlenen van een krediet voor twee palen in de vaart nabij de Hanenpadsluis, omtrent het gemis waarvan door de schippers wordt geklaagd; kosten ongeveer f 500,- De voordracht werd goedgekeurd.

Brandstoffenhandel Jb Kok Pz. alsmede Primus Ouwelfabriek v.h. Gebr. Pel, wensen februari 1948 stroken te kopen van de toegangsvaart tot de Hanenpadsluis, met de bedoeling deze gedeelten te dempen. B en W willen deze verzoeken inwilligen. De prijs dient te zijn ƒ 6,30 m2, uniform voor Zaanwater. Het betreft hier stukken van 105, 128 en 27 m2.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/hanenpadsluis.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:09
  • (Externe bewerking)