Zaanse Hawaiian-formatie in de periode 1943-1947.

Foto v.l.n.r. boven Wim, Kees; onder Ada, Huug

• Wim Hessels - ukelele, zang
• Kees Kok - gitaar, zang
• Huug Boer - banjo
• Ada Meijns - gitaar

De kern wordt gevormd door de Wormer boezemvrienden Kees Kok en Wim Hessels. Zij horen op de radio een aantal Zuid-Afrikaanse kinderliedjes met grappige teksten en besluiten deze te gaan spelen samen met plaatsgenoot Huug Boer. Bandnaam wordt 'Die Suid-Afrikaanse Boys'. De groep treedt op tijdens een groot bevrijdingsfeest in 1945 in Wormer. Na dit optreden wordt gitarist Ada Meijns uit Wormerveer aan de groep toegevoegd. Onder de nieuwe bandnaam De Manuola's speelt de formatie Hawaiian muziek die op dat moment in Nederland zeer populair is. Tevens worden er twee plaatopnamen van De Manuola's uitgebracht op 78-toeren platen. In 1947 valt de groep uit elkaar doordat Wim Hessels in dienst moet en korte tijd later naar Indonesië vertrekt. Kees Kok en Wim Hessels blijven contact houden en blijven ieder muziek maken, als soloartiest ofwel in verschillende formaties, totdat Wim Kok in 1953 overlijdt na een fataal verkeersongeluk. Wim Hessels is de vader van Terrie Hessels, bekend van The EX. Hieronder van zijn hand het hele verhaal van de twee boezemvrienden.

Door Terrie Hessels.

Een verhaal over het begin van een vriendschap, standhoudend in de oorlog. De muzikale inspiratie in onberekenbare tijden daarna; het mooie avontuur van Wim in Indië; Kees die naar Liberia gaat en de droevige afloop.

In een van de vele familie fotoboeken van mijn ouders zag ik altijd al die wonderlijke foto’s van een bandje waar mijn vader in speelde. Op een vol plein in Wormer, tijdens het bevrijdingsfeest in 1945. Gehuld in keurige witte overhemden met feestelijk linten om de nek. En latere foto’s met Hawaii-achtige kransen. Gitaar, banjo en ukelele. De Wormerse vrienden Kees Kok en Wim Hessels als spil. Hoe begon dat, midden in de oorlog en hoe liep het af, in roerige tijden? Een verrassende speurtocht in verschillende archieven en gesprekken met diverse betrokkenen.

Kees van de Nieuweweg 8 en Wim van de Eendrachtstraat 12, kennen elkaar al van kinds af aan; van het zwemmen. In zwembad ‘Het Zwet’. Dat staat onder leiding van badmeester Jan Kuijper, lid van de CPN, die gemengd zwemmen toestaat. Tot afschuw van het merendeel van de katholieke bevolking. Kees komt uit een ‘rood’ SDAP nest, Wims familie is katholiek. Maar dat maakt hen echt niet uit. De Hessels familie gaat trouw naar de kerk, maar leest ook de verzetskrant 'de Waarheid’. Beide gezinnen vermaken zich dus in hetzelfde bad. Kees zijn ouders zijn direct betrokken bij de organisatie, vanaf het begin van 'Het Zwet’ in 1934. Wims vader Theo is een verwoed zwemmer en staat bekend om zijn elegante duiken vanaf de hoge duikplank. Wim is druk bezig met waterpolo; Kees fanatiek met baantjes zwemmen, waarin hij in schoolzwemwedstrijden vaak de snelste is. Maar lol maken staat voor beiden voorop.

Ook de muzikale connectie is direct sterk aanwezig. Beide families zijn er mee bezig. Theo Hessels is een gedreven man. Hij is papierdroger bij Van Gelder. Maar ook actief in het bestuur bij WSV, de organisatie van het bevrijdingsfestival en vele andere activiteiten. En bovenal bandleider en sopraansaxofonist van ‘Eensgezindheid’, de fanfare bigband van de papierfabriek. Ook thuis speelt muziek een grote rol. Hij speelt niet alleen saxofoon, maar ook piano en gitaar. Marie Mandjes, zijn vrouw, is niet gek op ‘dat pianogepingel' of 'saxofoongeriedel’, maar moet altijd wel hard lachen om die ‘malle’ liedjes van Wim en Kees. Kees’ vader, Cornelis Kok, werkt bij Pette Cacao in Wormerveer en is samen met zijn vrouw Anna Elisabeth van Tright, actief bij het DOS ('Door Onthouding Sterk') koor in Krommenie en fanfare-vereniging ‘Onderling Genoegen’. Alle twee spelen bovendien piano.

Die Suidafrikaansche Boys

Kees en Wim zitten ook bij elkaar op de 'Centrale Ambachtsschool voor de Zaanstreek' in Zaandam. Vanaf 1941 tot 1943. Kees concentreert zich op elektrotechniek, doet wat stage bij 'NV Groeneveld, Van der Poll & Co. Electrotechnische Fabriek’ in Wormerveer en gaat na de oorlog werken bij het net opgerichte 'Tot + Beers bv.' in Zaandam. Wim doet tekenen, maar is niet tevreden over de lessen en kiest ervoor om vanaf 1943 naar de Hendrick de Keyserschool in Amsterdam te gaan waar hij zich bekwaamt in tekenen en schilderen en in 1947 afstudeert. Het is een riskante onderneming midden in de oorlog, en des te meer tijdens de hongerwinter. Maar hij weet zeker dat hij tekenaar wil worden en neemt het risico.

In de oorlog is Kees kind aan huis in de Eendrachtstraat. Wim heeft vijf jongere broers en zussen. Er wordt heel erg veel gelachen. Kees is een grote lolbroek, die vaak onverwacht uit de hoek komt met de meest grappige verhalen. Kees is ook helemaal in de ban van buikspreken en heeft een grote ’sprekende pop’. En er wordt natuurlijk ook veel muziek gemaakt, maar veel om naar te luisteren is er niet. Platen zijn moeilijk verkrijgbaar en op de radio is het muziekaanbod ook minimaal. Engelstalig is verboden, evenals Amerikaanse jazz en blues; zelfs instrumentaal wordt dat beschouwd als ‘entartete negermuziek’. Totdat de twee plotseling Zuid-Afrikaanse kinderliedjes horen. Ze liggen dubbel van het lachen. Zo grappig! ‘Ou Tante Koba die is so dom, sy roer haar koffie met haar groot toon (teen) om’ en ‘Rokkies wou sie dra, maar niemand kyk daarna. En almal staan verslae oor sy die rokkies dra’. En ze besluiten om dat te gaan spelen! Kees vind het schitterend om te zingen en speelt gitaar, Wim op de ukelele en Huug Boer, van de juwelierszaak uit Wormerveer, op de banjo. Ze noemen zich ’Die Suid-Afrikaansche Boys'. Tijdens het slot van het grote bevrijdingsfeest op 7 juli 1945, spelen ze, op het plein van School West, voor een uitbundige menigte van 1500 man! Een schitterende apotheose voor band en publiek, na vijf jaar stressige ellende.

De opluchting over het einde van de oorlog is groot en de muziek gaat volop door. Veel optredens in café Landzicht en andere plekken in het dorp. We spreken Mies Kok, de oudere zus van Kees, 96 jaar oud, maar nog steeds helder en vol verhalen. Ze vertelt dat zoveel mensen aan het muziek maken, dansen en feesten waren. Zij ging zelf los op de piano. Een dolle boel!

De Hawaii muziek wordt populair, gepushed door de Amerikaanse radio en is spoedig overal te horen. Ook Kees en Wim zijn er vol van. De band wordt uitgebreid met gitariste Ada Meijns uit Wormerveer en omgedoopt tot de 'Manuola’s' Allerlei verenigingen in het dorp, van de Zwetplassers tot WSV, vieren ook de heropening en de Manuola’s zijn een graag geziene gast. Kees loopt ook vaker zingend heel Wormer door, met gitaar en soms de buiksprekerspop, gehuld in allerlei feestelijke kleding. Van vrouwenjurken tot clownsoutfit. Het is en blijft feest! Wim raakt totaal gefascineerd door de vele grammofoonplaten, die plots bij de Wormerveerse platenzaak Pranger & Verhoeven weer te krijgen zijn. Hij koopt stapels echte jazz- en bluesplaten, direct geïmporteerd uit Amerika. Sensationeel! De 'Jolly Jive Jumpers Band' is dan zijn favoriet. Maar al snel ontdekte hij ook Django Reinhardt, de gitarist die zijn absolute held wordt en waarvan hij gelijk alle mogelijke platen verzamelt.

Maar Pranger & Verhoeven speelt een grotere rol. Piet Pranger leert het vak radiotechniek op de Ambachtsschool, waar hij Henk Verhoeven leert kennen als timmerman. Ze beginnen voor de oorlog met het bouwen van radiotoestellen. Piet maakt de radio ontvangers en Henk timmert de kast eromheen.

Er is enorme, steeds grotere vraag en in 1941 kopen ze het pand aan de Zaanweg 61 in Wormerveer. 'Radio Service en Grammofoonplaten'. Maar de Duitse bezetters steken er een stokje voor en bestemmen de winkel al snel als inzamelpunt van de vele in beslag genomen radiotoestellen. Voor Piet en ook Henk betekent radio ook iets als vrijheid en in het geheim sluizen ze de onderdelen door naar het verzet, om die aan illegale ontvangers te helpen.

Direct na de oorlog gaat de zaak weer helemaal open. Met volop radio’s en grammofoonplatenimport, maar ook met een opnamestudio. De muzieksessies worden live gesneden in 10-inch 78-toeren platen van dikke, zwarte schellak. Een soort voorloper van de cassette. Slechts een keer of acht af te spelen. ‘Uitsluitend houten of sleepnaalden gebruiken’, staat op de labels. Maar ook: 'Een opname van P & V stemt tevree'.

De Manuola’s nemen er twee platen op; met Hawaiian nummers als: ‘Op het strand van Waikiki’ en ‘Ua Ua - Tohua Hawaii’.

De opwinding van de bevrijding en de extase van de vele optredens, komt abrupt tot een einde als Wim in midden ’47 hoort dat hij in militaire dienst moet en naar Indonesië zal worden gestuurd. Het is een schok. Hij is net klaar met zijn opleiding als tekenaar en klaar om zich daarop te storten. Hij is 19, en met zijn fantasierijke, bijna kinderlijke geest, totaal geen militair. Maar er is geen keuze, weigeren is onmogelijk. Als soldaat naar Indië gaan is 'een landelijke plicht’.

Thuis hoorde ik eigenlijk weinig van dat hoofdstuk. Ook niet iets negatiefs, terwijl Wim moeilijk voor te stellen is als soldaat. Totdat ik een paar jaar geleden een dikke map met brieven vond in de dozen met familiepapieren. Zo’n 90, allemaal gericht aan zijn vader en moeder in de Eendrachtstraat. Een fascinerende inkijk in zijn belevingswereld.

Tijdens de dienstplicht hier, blijkt al snel dat het als militair niet echt gaat lukken. Hij komt uiteindelijk bij de afdeling ‘32e Hp.V.A.’ (Hulpplaats verbandafdeling). De boot vertrekt op 18 juni ’48 vanuit Rotterdam en komt op 13 juli aan in Batavia. Al tijdens de reis is hij gefascineerd door de onbekende dingen die hij ziet. Kleurige woestijn, Mohammedanen met kamelen, de oneindige blauwe wateren, maar ook bv het eten aan boord is ‘machtig’. Hij wordt ingedeeld als verpleger bij een ziekenhuis in Tjilatjap. Dat gaat hem niet lekker af. Hij is veel meer geïnteresseerd in de lokale gebruiken, muziek, eten, mensen. Wim onderhoudt ook veel contact met het thuisfront, met zijn ouders en familie, maar vooral ook met Kees Kok. ‘Ik schrijf hem af en toe een hele roman aan brieven’, is er te lezen. Hij vraagt Kees om foto’s te ontwikkelen en rolletjes op te sturen. Kees doet dat bij 'Fotobedrijf T. Aaldertz' in de Edisonstraat in Wormerveer, en later in zijn eigen donkere kamer thuis.

Wim is niet alleen volop aan het tekenen om alle dingen vast te leggen, maar wordt ook een fanatiek fotograaf. Eind december wordt hij overgeplaatst naar Solo, waar hij bijna een heel jaar blijft. Zijn liefde voor muziek valt al snel op. Hij had sowieso een ukelele en zijn zelfgemaakte vibrafoon meegenomen en in de loop der tijd vergaart hij ook nog een gitaar, een contrabas en een koffergrammofoon. Hij speelt binnen de kortste keren met lokale musici, maar ook in orkesten, Hawaii groepen en zelfs een cabaretgezelschap, de Tokeh’s. Met Javanen, Ambonezen, Chinezen en een paar KNIL-Hollanders. Alles door elkaar!

Spoedig zit Wim ook bij de radio. Radio Solo. Kees wordt bedolven onder de brieven, met alle mooie voorvallen en ontmoetingen, maar ook met verzoeken om naast gitaarsnaren veel grammofoonplaten te sturen. Ook zijn ouders vraagt hij daar voortdurend om. We lezen zelfs een keer: ‘Ik heb niks nodig; alleen het Pranger & Verhoeven blaadje, het grammofoonplaten nieuwsblad ’Tuney Tunes’, zodat ik wat kan bestellen! Maar ook het blad van de Zwetplassers!’ (Een beetje iets van Wormer horen wil hij toch ook wel!) Kees neemt bij Pranger & Verhoeven een plaat op met de Zuid-Afrikaanse liedjes, compleet met zijn unieke buikspreekgeluiden en stuurt ook die naar Wim. Gecombineerd met de voortdurend gevraagde platen van Amerikaanse blues en Django Reinhardt, moeten dat toch ongekende radioprogramma’s zijn geweest! Met de live muziek haalt een van Wims bands zelfs ook het ‘strijdkrachtenprogramma’ in Hilversum, genaamd ‘Met het rimboeboemeltje van post tot post’.

In november ’49 wordt hij via Pati naar Batavia gestuurd. De onafhankelijkheid van Indonesië wordt uitgeroepen op 27 december 1949. De situatie is chaotisch en onduidelijk. Wim kan nog niet direct terug naar Nederland. Maar erg lijkt hij het niet te vinden. Bij de overdracht aan de lokale bevolking lijkt het voor hem logisch om dat allemaal zo goed mogelijk te doen. In januari ’50 door naar Palembang. Ook daar voelt hij zich steeds op zijn gemak. Hij belandt opnieuw bij een radiostation, waar hij alles relaxed overdraagt en zo goed mogelijk uitlegt aan nieuwe mensen. Maar hij vindt ook zijn weg als pianostemmer, doet wat voedingsadministratie, schildert diverse kantines en huizen, vaak met mooie taferelen, koopt een nog betere contrabas, speelt in nog drie bands, maakt vele tekeningen en een paar illustraties in diverse bladen, ontwerpt ansichtkaarten voor de TBC bestrijding, woont in diverse gebouwen en compounds, met relaxte medebewoners, heeft een hondje, een poes, een kaketoe en een aap en kan het steeds heel goed vinden met de lokale bewoners.

Ook het geweldige eten blijft hem verbazen. Hij beschrijft een bezoek aan de buren, een gegoede Mohammedaanse familie, waar hij is gevraagd om te komen eten. Qua gebruiken valt hij van de ene verbazing in de andere en het eten vindt hij ongelooflijk interessant en lekker. Het resultaat van zijn enthousiasme is dat hij vervolgens vier dagen achtereen wordt uitgenodigd! ‘Indië is een machtig land!’ schrijft hij aan zijn vader en moeder, voordat hij eind mei 1950 op de boot richting Nederland stapt en op 21 juni in Rotterdam aankomt. Toch ook heel blij om zijn familie en vrienden weer te zien en samen met Kees weer te lachen en muziek te maken!

Kees heeft ondertussen niet stilgezeten en veel opgetreden. Van feestjes van GroenGeel, een huldigingsfeest van de Eensgezindheid Fanfare dirigent tot het jubileum van de Wormerveerse 'speeltuinvereniging de Zaanstreek'. Maar ook opvallende acties zoals een lezing in Ons Huis over ‘het leven en werken der mieren’(!) in oktober ’48. Hij is bekend in de hele Zaanstreek. Door de vrolijke, humoristische liedjes, opvallende kleding en voordracht met de sprekende pop lezen we in een flink aantal kranten berichtjes. Maar hij wil meer. Na Wims enthousiaste verhalen is hij vol inspiratie en wil hij ook zoiets beleven. Kees hoeft tot zijn opluchting niet in militaire dienst, ‘vanwege zijn slechte voeten’, vertelt Mies. Maar avonturen en muziek maken in verre oorden kan ook ergens anders, denkt hij steevast. Op zijn werk als elektricien, komt hij een advertentie tegen van de West African Constructors, LTD., een groot Amerikaans bedrijf gespecialiseerd in grote bouwprojecten in Liberia. Ze zijn op zoek naar elektriciens en Kees hapt direct toe. Op 9 oktober 1951 vliegt hij naar de hoofdstad Monrovia, met gitaar, snaren, accordeon, fototoestel, belichtingsmeter, rolletjes, fotomappen, etc. Hij wordt van harte ontvangen door de Consul der Nederlanden, dhr. L.P.Huigens. Hij kan heel goed opschieten met de familie en is kind aan huis. Kees is in z’n element. Het werk gaat goed, hij maakt legio foto’s en trekt meerdere malen het platteland in, op de motorfiets, met gitaar om de nek, om met iedereen te grappen en te spelen. ‘Uit berichten bleek dat hij zich bij de inheemse bevolking aldaar zeer bemind had gemaakt. Velen, die zijn spontaniteit hier meemaakten, zal dit niet verwonderen.’ aldus een bericht in de Typhoon.

Dan gaat het helemaal mis. 10 februari 1953. Op de motorfiets wordt hij geschept door een grote vrachtwagen: een gebroken heup, gebroken bovenbeen en een ernstige schedelbasisfractuur. Het ziekenhuis kan niets meer doen. Kees overlijdt een dag later. 26 jaar oud. Consul L.P. Huigens stuurt direct een nood-telex naar de familie in Wormer. De schok is enorm. Ongeloof en wanhoop. De heer Huigens regelt ook alle bureaucratie zodat de kist direct met een boot mee kan naar Rotterdam, waar hij half maart arriveert. De begrafenis is kort daarna. Met veel mensen, een eerbetoon, bloemenhulde en waardigheid.

{{Keeskokbericht.jpg?100}}     

             

Wim is diep bedroefd en zal de rest van zijn leven niet meer in een band spelen. Hij stort zich op het tekenen. Trouwt op 3 september van dat jaar met Atie Zijp, dochter van aannemer Jan Zijp van café Het Wapen van Wormer. Hij krijgt al snel een baan op de tekenkamer van verpakkingsdrukkerij De Jong in Westzaan en publiceert daarnaast vele strips, illustraties, gedichten en verhalen. Grammofoonplaten blijft hij kopen en Kees blijft tot het eind een grote inspiratie.

Dank aan: Mies Kranendonk-Kok, Lies Meyer, Fred van der Kraaij (Liberia-expert), Het Nationaal Archief, Frans Koelemeijer, Rie Hessels, Guy Peters, Emma Fischer.