Hoofdpersoon in een naar verluidt waar gebeurd verhaal uit de Spaanse tijd Tijd. Volgens dit verhaal was Melisz een Westzaner die, zoals het grootste deel van de bevolking op 20 februari 1574, op schaatsen op de vlucht sloeg voor de naderende Spaanse troepen. Zijn beroemdheid kreeg hij doordat hij zijn moeder op een draagslede in veiligheid bracht. De Spanjaarden, die hem op zijn vlucht inhaalden en een grote buit verwachtten, waren zo onder de indruk van deze daad van moederliefde. dat zij hem vrijelijk lieten gaan. Melisz vluchtte naar Hoorn en vestigde zich aldaar. Soeteboom, Hendrick Jacobsz. schreef over Melisz 'De Batavische Enaeas of getrouwheids voorbeeld'.

Ook in later tijd inspireerde het verhaal van de Westzaanse jongeling die zijn moeder redde verschillende schrijvers. A.C.W. Staring (1767-1840) wijdde er een lang en gezwollen gedicht aan, terwijl A.P. Mulder-Westerman in 1834 een “vaderlands toneelspel' het licht deed zien met als titel `Lambert Melisz of de ouderlievende Jongeling van Westzanen`. De regionale geschiedschrijvers Jacob Honig Jansz. Jr. en zijn zoon G.J. Honig (respectievelijk in `Geschiedenis der Zaanlanden' en “'De Zaende'. (1948) zijn uitvoerig op de vlucht naar Hoorn ingegaan. G.J. Honig deed daarbij onderzoek naar het (Hoornse en Zaanse) nageslacht van Lambert Melisz. Ook zijn er tenminste tien prenten bekend waarop Lamberts vlucht is afgebeeld. In Westzaan leeft de naam nog voort in die van het bejaardenoord Lambert Melisz. terwijl ook de plaatselijke ijsvereniging zo werd genoemd.

Het verhaal betreft zonder twijfel een ware gebeurtenis. maar of de naam Lambert Melisz er met recht aan wordt verbonden mag worden betwijfeld. Soeteboom, Hendrick Jacobsz., die de chroniqueur Velius naschreef, vermeldde als naam van de zoon Herder en noemde de moeder '“Ouwe Maria, de moeder van Herder`. Het vermoeden bestaat dat Lambert Melisz een inwoner van Hoorn is geweest die part noch deel had aan het hier vertelde verhaal, maar die het wel kende. Om zich te ontdoen van een niet brandschoon verleden zou deze Hoornse Lambert zich de eer hebben toegeëigend die de Westzaner Herder toekwam. Sterker nog, ter eeuwige nagedachtenis liet hij in de Westerpoort te Hoorn een gedenksteen metselen met onder meer de regels `Bevryd dees Brave Soon syn Moeder van de Doot` en 'Soo blyft een Edel kind syn Ouders trouw in Noot'. Zou dit vermoeden - en het is meer dan dat- op waarheid berusten, dan leert het in ieder geval wat over de bedenkelijke mentaliteit van deze Lambert. De Westzaners behoeven zich er niet terneergeslagen door te voelen, aan de gebeurtenis op zichzelf valt niet te tornen.