Dit is een oude revisie van het document!
Vrede, De
Indrukwekkend, kolossaal fabriekspand in de Achtersluispolder, aan het Noordzeekanaal ter hoogte van Zijkanaal H (Barndegat). De bouw kwam tot stand naar een ontwerp van architect S.B. van Santé, in opdracht van zakenman Van Odijck, toenmalig directeur van de rijstpellerijen van de firma C. Kamphuys.
Generaal Ophorst, commandant van de Stelling Amsterdam, achtte het in de eerste wereldoorlog raadzaam, dat er in zijn gebied een meelfabriek bijkwam. Met de bouw van de beeldbepalende meelfabriek werd in 1916 begonnen. Eenmaal opgeleverd in 1918 was de Eerste Wereldoorlog door de Vrede van Versailles juist beëindigd. Dit verklaart de naam die paste bij de blijdschap van die dagen: De Vrede.
Het bedrijf had een eigen watertoren die nog altijd hoog boven het gebouw uitsteekt. Hoewel De Vrede als een zeer modern ingerichte fabriek bekend stond, bleef succes uit. De Vrede maalde zes jaren dag en nacht. Maart 1922 kregen werklieden van de firma C. Kamphuys de aanzegging dat de lonen op 1 maart met 10% en op 1 april nog eens met 10% zullen worden verlaagd. In 1924 kwamen de machines stil te staan daar het malen niet langer lonend was. Amerika overstroomde Europa gedurende de 'dumpings-crisis' met goedkoop meel.
In 1928 en 1929 draaide de fabriek enige tijd voor de meelfabriek Holland. Onderhandelingen tussen de C. Kamphuys Fabrieken en een Engelse firma betreffende de verkoop van de meelfabriek lopen in februari 1930 na verschillende pogingen op niets uit. De directie was toen niet bereid haar onafhankelijkheid prijs te geven. Men besloot de fabriek op 5 maart 1930 in veiling te brengen. Over de mogelijkheid van onderhandse verkoop vóór die datum kon de directie nog geen mededelingen doen.
Daarna heeft zij stil gestaan tot in 1938 de A.V.A. het Aan- en Verkoopbureau van Akkerbouwproducten als regeringsinstantie het pand huurde voor opslag. Deze bestemming heeft het de gehele oorlog door behouden. Na 1945 kochten de Gebroeders Gort uit Nieuw-Vennep de fabriek. Zij gebruikten de silo als opslagplaats en verhuurden de rest, eerst aan het diepvriesbedrijf De Weegschaal, later aan diepvriesbedrijf Vita. De KLM huurde ook enige tijd. Veel bedrijven passeerden de revue.
Nederland leent Frankrijk tarwe
Maart 1949 leent de Nederlandse regering Frankrijk 2.000 ton tarwe, waar momenteel groot gebrek aan broodgraan heerst. Kustvaarders zullen het graan dat ligt opgeslagen in meelfabriek De Vrede naar de haven van Duinkerken vervoeren. De machinerieën van deze fabriek zijn kortgeleden verkocht, waarna het grote pand als silo voor Amerikaanse en inlandse tarwe is ingericht.
Zes ton tarwe verbrand
Vrijdag 23 september 1949 brak brand uit in het Aan- en Verkoopbureau Akkerbouwproducten, gevestigd in het pand „De Vrede“. Zes ton tarwe van de nieuwe oogst ging geheel in vlammen op.
Grote brand te Zaandam
ZAANDAM. — Donderdag 2 augustus 1951 omstreeks zes uur werd brand ontdekt in een drooginrichting voor mais. De brand ontstond in één der zo genaamde karen, waarin zeven ton mais gedroogd werd, maar sloeg over naar een silo, waarin 7000 ton mais in opdracht van de regering is opgeslagen. De silo kon, dank zij het werk van de brandweren van Zaandam, Oostzaan en Koog aan de Zaan, gedeeltelijk behouden blijven. Van de 7000 a 8000 ton mais en gerst is een groot deel nat geworden. Aangezien bovendien, het schepwerk verbrand is, zal het lossen van deze partij een zeer omvangrijk karwei betekenen. Het gevaar voor uitbreiding kon worden bezworen.
In 1957 huurde oudpapierhandel M.A. Wessels uit Amsterdam de grote ruimten in de betonnen kolos.
Felle brand treft De Vrede
Alle Zaandamse brandweerkringen werden vrijdagavond 16 augustus 1957 opgeroepen om een grote brand bij De Vrede te blussen. Om kwart voor negen zag boer Kraaij vlammen uit de 30 meter hoge vleugel van het fabriekspand slaan. De brandende etage was onderverhuurd aan oud-papierhandel Wessels NV te Amsterdam. Het vuur vond gretig voedsel in ongeveer 2000 ton oud papier. In het gehele gebouw, waarin ook een graansilo is gevestigd, bevindt zich ongeveer 30.000 ton oud papier.
De brandweer stond voor grote moeilijkheden. De gemeente Zaandam, bezig de Achtersluispolder in te richten als industrieterrein voor scheepswerven had de toegangsweg afgesloten. Brandweerauto's maakten een vier km lange omweg door de duistere polder om de brand te bereiken. Om half 10 kon pas water gegeven worden. De spuitgasten haalden halsbrekende toeren uit om de vlammen op de bovenste verdieping te bereiken. Vanwege rookontwikkeling was het onmogelijk zonder zuurstofmasker te werken. Het brandende pand spuwde vuur, het schouwspel trok duizenden kijkers naar de Vredeweg.
Consternatie ontstond toen enige dakkapellen explodeerden en de felle zuidwestenwind opnieuw vat op de vlammen kreeg. Vonken dwarrelden over het Noordzeekanaal, waar het wemelde de bootjes. De politie stelde een onderzoek in, het was voor de derde maal dat in korte tijd brand uitbrak in dit gedeelte van het fabrieksgebouw. De schade beliep in de tienduizenden guldens.
Naast het brandende pand bevonden zich de grote graan-silo's, waar honderden tonnen regeringsgraan lagen opgeslagen. De brandweer nam maatregelen deze gebouwen te beveiligen. Het nablussingswerk vorderde nog geruime tijd. 's Morgens half vier was men de brand in zoverre meester, dat met nablussen kon worden begonnen. Dit zou vermoedelijk de hele dag in beslag nemen. De schade aan het gebouw is aanzienlijk, die aan de voorraden kon nog niet worden opgenomen.
In Ons Huis te Zaandam werd op 24 oktober 1957 fabrieksgebouw De Vrede geveild. Het totale complex werd in onderdelen opgeboden tot f 597.200. Hoogste bieder voor het fabrieksgebouw was met ƒ 180.000 J.C. Fasen, Rotterdam, firmant van een aannemersbedrijf. Hoogste bieder voor de kamer was met ƒ 360.000 W. Bergeren, architect te Voorburg. De bedrijfswoningen kwamen niet hoger dan gemiddeld ƒ 5000. Voor de terreinen was weinig animo. Een week later kwamen de combinaties in opslag.
31 oktober 1957 mag Rotterdammer J.C. Faassen zich na een veilingaankoop van ƒ 688.800 de nieuwe eigenaar van het complex noemen. Faasen weigerde na afloop te zeggen of hij voor zichzelf dan wel voor een andere opdrachtgever had gekocht.
Amsterdam eigenaar De Vrede
Voor ƒ 975.000 kocht de gemeente Amsterdam in januari 1958 het fabriekscomplex. Dit voorstel werd tegen iedere verwachting door de Amsterdamse raad goedgekeurd. Twee maanden daarvoor immers haalde hetzelfde complex op een veiling in Zaandam slechts een prijs van ƒ 700.800. Als reden gaf B. en W. op niet te willen kopen op deze veiling. Het vermoeden bestond dat op een Amsterdams bod werd gewacht gedurende de veiling. Het regende in de dagen voor de veiling telefoontjes op het raadhuis. Enkele jaren eerder was de vraagsom nog anderhalf miljoen, daarna 2,2 miljoen.
Het fabriekscomplex zou volgens de Amsterdamse plannen te zijner tijd verdwijnen. De hoofdstad had met Zaandam een overeenkomst gesloten waarbij het zuidelijk deel van de Achtersluispolder publiekrechtelijk aan Amsterdam komt. Een deel van deze polder zou worden vergraven voor de verruiming van de toegang tot het kanaal om de noord en voor de zogenaamde aanmaakhaven voor slepen naar de Rijn. Deze plannen zijn nooit uitgevoerd.
Brand in Zaans elevatorbedrijf
De Zaandamse brandweer moest 12 december 1968 in actie komen voor een hardnekkige brand die woedde in het graansilo- en elevatorbedrijf van Gebroeders Gort. Door verstopping in een graandroger was brand ontstaan, hetgeen met een geweldige rookontwikkeling gepaard ging. Om de vuurhaard te bereiken moest eerst 16 ton graan uit de graandroger verwijderd worden. De brandweer had bij de blussingswerkzaamheden veel moeite om te voorkomen dat de pompen en slangen zouden bevriezen.
Halverwege de jaren '80 van de 20e eeuw is het complex aangekocht door het graanoverslagbedrijf De Vrede, dat een deel van de panden al sinds 1943 in gebruik had.
De nieuwe hoogwerker kwam de Zaandamse brandweer goed van pas bij het bestrijden van de brand die maandag 12 september 1988 in het pakhuis De Vrede in de woedde. Vanaf een hoogte van dertig meter bestreed men de vuurzee die in een vooraad cacao woedde.