Al sinds de middeleeuwen worden in Europa deugden voorgesteld door vrouwenfiguren met bepaalde attributen. Vooral in de 17e en 18e eeuw werden deze beelden van deugden gebruikt als versiering aan en in kerken en gebouwen met een wereldlijke bestemming (recht- en raadhuizen, weeshuizen, woonhuizen of boerderijen). Ze werden uitgevoerd in steen, hout, edel of onedel metaal, werden geschilderd op linnen doek, houten ondergrond, op tegeltableaus enzovoort.

Er waren drie goddelijke deugden: Geloof (Latijn: Fides, uitgebeeld door de aanwezigheid van een kruis of kelk), Hoop (Spes, dikwijls met een anker bij zich) en Liefde (Charitas, een vrouw met een kind aan de borst en een of twee kinderen aan de voeten). De drie goddelijke deugden worden met elkaar of alleen uitgebeeld. In de Zaanstreek zijn zij onder meer te vinden op het doophek uit circa 1644 in de Bullekerk en op een luifelbank uit circa 1675-1700 in de Oostzijderkerk, beide te Zaandam, en op een herebank uit circa 1650- 1675 in de hervormde kerk te Jisp.

In de Lutherse kerk te Zaandam zijn de goddelijke deugden eveneens aanwezig, hier echter naar de 18e-eeuwse mode uitgebeeld door naakte kindertjes (onder andere als “witje boven de deur naar de consistoriekamer). Voorts zijn ze afgebeeld op de bovenrand van twee Zaanse klokjes uit het begin van de 18e eeuw, die zich in het Museum Zaanse Tijd op de Zaanse Schans bevinden. De Liefde alleen is bijvoorbeeld te vinden als bekroning van een koperen kaarsenkroon uit 1686 in de Oostzijderkerk te Zaandam, maar ook bijvoorbeeld op een tegeltableau in het Zaanse koopmanshuis in het Openluchtmuseum te Arnhem.

Naast de goddelijke deugden waren er ook de “kardinale” deugden: Voorzichtigheid (Prudentia, met als teken van zelfkennis dikwijls een spiegel in de hand), Rechtvaardigheid (Justitia, vaak geblinddoekt en een zwaard en een weegschaal dragend), Sterkte (Fortitudo, vaak met een zuil bij zich) en Matigheid (Moderatie, giet dikwijls water bij de wijn). Het bekendst van deze vier is zonder twijfel Justitia, die (niet-geblinddoekt) in het Rechthuis te Westzaan staat (zie afbeelding blz. 78) en tezamen met Liefde het Rechthuis te Jisp siert.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/deugden.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/10 04:39
  • door 199.47.87.143