\Firma Hendrik de Jong (1790-1822), cacao- en chocoladefabriek, en oorspronkelijk blauwselplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlauwselmakerij

Economische sector in de 18e, 19e en 20e eeuw, thans niet meer in de Zaanstreek aanwezig. Blauwsel werd gebruikt om de wat gelige tint van wasgoed, papier, pigment en dergelijke mooi wit te maken, en vond ook toepassing `int couleuren der inlandsche porceleynen'
- en schelpzandfabriekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchelpzandmalerij

Tak van molenindustrie, in de Zaanstreek (dikwijls gecombineerd met de biksteenmalerij) bedreven in tien molens en een aantal speelmolentjes. In de molens werden van het strand aangevoerde schelpen tot poeder gemalen en daarna gezeefd of gebuild. Het fijnste schelpzand werd gebruikt bij de productie van fijn aardewerk, het grovere zand werd onder meer als schuurmiddel gebruikt, bij het (nat)schuren van metalen voorwerpen. Die laatste toepassing kreeg ook het biksteenzand, dat …
, te Wormerveer; opgericht in 1809 en verdwenen in 1961. Grondlegger van het bedrijf was Hendrik de Jong uit Schermerhorn, die te Wormerveer al vanaf 1790 een handel dreef in kaneel, blauwsel en chemicaliën. In 1809 kocht hij schelpzandmolen De Zaanstroomplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanstroom, De

Cacaomolen, en oorspronkelijk cement- en schelpzandmolen, in Wormerveer.

De Windbrief werd gegeven in februari 1767. Hij heeft gestaan ten oosten van de Watering, ten zuiden van het Krommenieërpad, en is in 1886 omgebouwd tot wasserij door K. Hartog.
te Wormerveer, en ging hij zelf blauwsel en potas malen. Het dankte zijn naam aan een molen, waarin sinds 1767 cement en schelpzand was geproduceerd. Toen Hendrik de Jong in 1822 overleed werd het bedrijf onder de naam firma de Erve H. de Jong (1822-1830) voortgezet door zijn weduwe Trijntje de Jong-Schoute en haar broer Dirk Schoute. Vanaf 1829 ging Dirk Schoute alleen door onder de firmanaam de Erve de Wed. Hendrik de Jong (1830-1870). Toen Schoute in 1861 overleed werd het bedrijf voortgezet door diens zonen en een zwager als firma de Erve H. de Jong (1886-1891).

In 1843 was Schoute in de molen De Zaanstroom begonnen met het malen van cacaobonen, waarmee hij de basis legde voor de latere cacao- en chocoladefabriek. In 1872 ging het bedrijf over op het gebruik van stoomkracht en in 1884 besloot men tot de bouw van een fabriek aan het Noordeinde te Wormerveer, die eveneens De Zaanstroom werd genoemd. In augustus 1891 verleende HM Koningin Regentes Emma het bedrijf vergunning tot het voeren van het Koninklijk Wapen.

Erve de Jong

Vanaf die datum werden nog uitsluitend cacao en chocolade gefabriceerd. Niet alleen in de Zaanstreek: men kocht in 1905 een fabriek in Oostenrijk. In Wormerveer hadden aanzienlijke fabrieksuitbreidingen plaats zoals bouw van de panden Afrika, Zuid-Amerika, Noord-Amerika, Java, Sumatra en West-Indië. In de jaren '20 raakte De Jong in zwaar weer door de opkomende crisis. De afzet liep terug en ook werd het bedrijf op 9 maart 1930 getroffen door een kolossale brand. Tegen de veertig stralen van de brandweer viel weinig te doen, de vuurzee legde vijf panden in de as. Zeventig ton cacaoboter en honderden tonnen poederchocolade, repen, letters, bonen zorgden voor een enorme vlammenzee. De panden Java en Sumatra overleefden het inferno. Na de brand bouwde men aan het Noordeinde een nieuw modern fabrieksgebouw. De firmanaam werd bij deze gelegenheid veranderd in Erve H. de Jong N.V. Koninklijke Cacao- en Chocoladefabrieken De Zaanstroom.

Hagelslag

In de periode 1910-1920 werd een nieuw broodbeleg geïntroduceerd dat snel favoriet werd; hagelslag. Jarenlang was De Jong monopolist als producent van hagelslag. Toen ook de concurrentie zich op de hagelslagmarkt stortte, voorzag De Jong de verpakking van de slogan 'Wordt wel nagemaakt, doch niet geëvenaard, nog minder overtroffen'.

Een bijzonder bekend artikel van Erve de Jong was de Westindische Chocolade. Dit kwalitatief fijne product met o.a. pastilles en tabletten werd gemaakt volgens een geheim gehouden procedé. Na de Tweede Wereldoorlog ging het met het bedrijf minder goed. In de jaren '50 legde men zich ook toe op de fabricage van imitatiechocolade, een product dat werd gemaakt uit magere cacaopoeder met een laag cacaoboter-gehalte, suiker, smaakstoffen en vetten. Men voegde dus geen cacaoboter, waarvan de prijs exorbitant steeg, toe. De ontwikkeling van vervangende vetten voor cacaoboter was in deze tijd nog in volle gang.

Later was men in staat vetten met een zelfde smeltpunt als cacaoboter te fabriceren. Croklaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCroklaan bv

Producent en verwerker van oliën en vetten, met name cacaoboter vervangende vetten, te Wormerveer; oorspronkelijk zelfstandig, na eerdere wisseling van eigenaar sinds 1971 onderdeel van het Unileverconcern, en sinds 2002 behorend tot de Maleisische IOI Group.
te Wormerveer was hierin gespecialiseerd, daar slaagde men toen echter nog niet in. Bij de fabricage moest Erve de Jong daardoor vele moeilijkheden overwinnen, terwijl tevens veel afnemers, omdat de imitatie-chocolade niet houdbaar bleek, het product retourneerden. Het gerenommeerde bedrijf slaagde er niet in ook deze moeilijkheden tijdig te overwinnen en sluiting volgde.

Laatste veilingdag

De veiling van de enorme inventaris in maart 1957 duurde vijf dagen. Op de laatste veilingdag, kwam het gehele fabriekscomplex onder de hamer, bestaande uit de fabrieksgebouwen, kantoorgebouw, magazijngebouw, pakhuizen en woonhuizen. Papiergroothandel Van Vemde kocht de gebouwen die op 27 november 1961 weer op de veilingagenda stonden. Cacao de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCacaofabriek de Zaan

Cacaofabriek te Zaandijk, opgericht in 1911, is uitgegroeid tot een van 's werelds grootste cacaobonen-verwerkende industrieën. Het bedrijf werd opgericht als chocoladefabriek door de Onderlinge handelsvereniging de Onderneming te Zaandijk in april 1911 in de Wilhelminastraat.
, het latere ADM Cocoa, nam het complete complex voor haar rekening. In 1989 werden de panden met de grond gelijkgemaakt. Het terrein aan het Noordeinde kreeg een woonbestemming. Op de plek waar ooit chocola van de band rolde verrees het appartementencomplex Zaanstroom.

Burgemeester Geke Faber van Zaanstad nam op zaterdag 20 september 2008 het eerste exemplaar in ontvangst van 'De Zaanstroom niet geëvenaard, nog minder overtroffen'. Dit boek behandelt het familiebedrijf de Koninklijke Erve H. de Jong, cacao- en chocoladeproducenten te Wormerveer vanaf het begin in 1843 tot aan het moment dat de productie gestopt moest worden in 1957.

Zie voorts: cacao industrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCacao-industrie

Belangrijke drager van de Zaanse economie; in omvang en belang gegroeid in de 19e en 20e eeuw; ontwikkelde zich aanvankelijk in samenhang met de chocoladeindustrie; vooral na de Tweede Wereldoorlog vond er specialisatie plaats en verzelfstandigden beide sectoren. In 1985 werd in de Zaanstreek 132.000 ton cacaobonen verwerkt, dat is ca. 80 % van de totale Nederlandse cacao-industrie, en circa 7,5 % van de totale wereldoogst.
en chocolade industrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigChocolade-industrie

Belangrijke sector in de Zaanse economie, in omvang en belang gegroeid in de 19e-, vanaf ca. 1840, en 20e eeuw. Ontwikkelde zich aanvankelijk in samenhang met de cacao-industrie. Vooral na de Tweede Wereldoorlog vond er specialisatie plaats en verzelfstandigden beide sectoren.
.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/jong6.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:02
  • (Externe bewerking)