Cacao- en chocoladefabriek, en oorspronkelijk blauwsel- en schelpzandfabriek, te Wormerveer; opgericht in 1809 en verdwenen in 1961. Grondlegger van het bedrijf was Hendrik de Jong uit Schermerhorn, die te Wormerveer al vanaf 1790 een handel dreef in kaneel, blauwsel en chemicaliën. In 1809 kocht hij schelpzandmolen De Zaanstroom, De te Wormerveer, en ging hij zelf blauwsel en potas malen. Toen H. de Jong in 1822 overleed werd het bedrijf voortgezet door zijn weduwe Trijntje de Jong-Schoute en haar broer Dirk Schoute. Vanaf 1829 ging Dirk Schoute alleen door onder de firmanaam Weduwe Hendrik de Jong. Toen Schoute in 1861 overleed werd het bedrijf voortgezet door diens zonen en een zwager.

In 1843 was Schoute in de molen De Zaanstroom begonnen met het malen van cacaobonen, waarmee hij de basis legde voor de latere cacao- en chocoladefabriek. In 1872 ging het bedrijf over op het gebruik van stoomkracht en in 1884 besloot men tot de bouw van een fabriek aan het Noordeinde te Wormerveer, die eveneens De Zaanstroom werd genoemd. In augustus 1891 verleende HM Koningin Regentes Emma het bedrijf vergunning tot het voeren van het Koninklijk Wapen.

Vanaf die datum werden nog uitsluitend cacao en chocolade gefabriceerd. Niet alleen in de Zaanstreek: men kocht in 1905 een fabriek in Oostenrijk. In Wormerveer hadden aanzienlijke fabrieksuitbreidingen plaats (o.a. bouw panden Afrika, Zuid-Amerika. Noord-Amerika, Java, Sumatra en West-Indië). Een grote brand in maart 1930 verwoestte echter deze gebouwen, met uitzondering van Java en Sumatra. Na de brand bouwde men aan het Noordeinde een nieuw modern fabrieksgebouw, dat thans nog altijd aanwezig is (eigendom Cacao de Zaan, 1986). De firmanaam werd bij deze gelegenheid veranderd in Erve H. de Jong N.V. Koninklijke Cacao- en Chocoladefabrieken De Zaanstroom.

Een bijzonder bekend artikel van Erve de Jong was de Westindische Chocolade. Dit kwalitatief fijne product met o.a. pastilles en tabletten werd gemaakt volgens een geheim gehouden procédé. Na de Tweede Wereldoorlog ging het met het bedrijf minder goed. In de jaren '50 legde men zich ook toe op de fabricage van imitatiechocolade, een product dat wordt gemaakt uit magere cacaopoeder (met een laag cacaoboter-gehalte), suiker, smaakstoffen en vetten. Men voegde dus geen cacaoboter (waarvan de prijs exorbitant steeg) toe. De ontwikkeling van vervangende vetten voor cacaoboter was in deze tijd nog in volle gang. Tegenwoordig is men in staat vetten met een zelfde smeltpunt als cacaoboter te fabriceren (Croklaan bv te Wormerveer is hierin gespecialiseerd), daar slaagde men toen echter nog niet in. Bij de fabricage moest Erve de Jong daardoor vele moeilijkheden overwinnen, terwijl tevens veel afnemers - omdat de imitatie-chocolade niet houdbaar bleek - het product retourneerden. Het gerenommeerde bedrijf slaagde er niet in deze moeilijkheden tijdig te overwinnen en sluiting volgde. In 1957 kocht papiergroothandel Van Vemde de gebouwen en in 1961 nam Cacao de Zaan de gebouwen over. In november 1961 vond te Amsterdam de openbare verkoping van gebouwen en machines plaats. Zie voorts: Cacao-industrie en chocoladeindustrie.