Molens, van hout gebouwd en veelal met riet gedekt, zijn door de eeuwen heen brandgevoelige objecten geweest.

Pieter Boorsma, die aan de hand van ongeveer dertig geschreven bronnen een lijst samenstelde van alle Zaanse molenbranden, noemt in '1000 Zaanse molens' de namen van niet minder dan 400 molens die door brand getroffen zijn. Te beginnen met de korenmolen van Westzaandam (1572) en als laatste vermelding De Koperslager in Zaandijk (1964).

Overigens leidden niet al deze branden tot verwoesting van de molen. Meermalen treft men alleen de vermelding 'begin van brand' aan. Niettemin schrijft Boorsma tenslotte: 'Van de in dit boek behandelde molens zijn er 241 totaal verbrand, 20 daarvan zelfs tweemaal en twee driemaal'.

Een molenbrand kon zeer spectaculair zijn. Het is ook dikwijls voorgekomen dat niet alleen het molenlijf vlam vatte, maar ook de wieken. Door het onklaar raken van de vang gingen de wieken dan draaien, waarna de molen in een zee van vlammen kon instorten. De fameuze brand in De Grootvorst (1928) leeft om die reden nog steeds in de herinnering van Zaankanters voort.