Schouwburg-concertzaal aan de Vincent van Goghweg in Zaandam, met ongeveer 700 zitplaatsen, geopend op 2 januari 1970. De Speeldoos, gebouwd onder architectuur van G.M.G. Bakker als noordelijke vleugel van het Zaanlands Lyceum, dat ook diende als aula van deze scholengemeenschap. Als eerste in opdracht van de gemeente Zaandam gebouwde theater werden de tekorten in de exploitatie door de gemeente gedragen, later door de gemeente Zaanstad.

Het theater wordt namens de gemeente door een Stichting bestuurd. Jaarlijks wordt een aantal voorstellingen door beroepsgezelschappen gegeven, voorts wordt de accommodatie verhuurd, doorgaans voor uitvoeringen van plaatselijke verenigingen. In het eerste volledige seizoen 1970-`71 bedroeg het aantal beroepsvoorstellingen 36, in het seizoen 1990-'91 beliep dit aantal bijna 70. In verband met het ontbreken van een kleine zaal wordt 'Kijkschuur De Lelie`, een voormalig pakhuis dat is herbouwd aan de Zaanse Schans, als zodanig door De Speeldoos gebruikt. In 1990 vinden 18 beroepsvoorstellingen in De Lelie plaats.

Mede doordat de akoestiek in De Speeldoos te wensen over laat, wordt voor concerten regelmatig uitgeweken naar de Bullekerk in Zaandam waar in 1990-`91 vier door De Speeldoos georganiseerde concerten plaats vinden. Voor de ongeveer 90 beroepsvoorstellingen en de in verhuur geboekte evenementen beschikt De Speeldoos over ongeveer 15 vaste technische-, administratieve- en horeca-medewerkers.

De ligging buiten het stadscentrum, onvoldoende technische outillage wegens het ontbreken van een zogenoemde `toneeltoren`, gebrek aan kleinere zaalruimten in hetzelfde gebouw en de weinig gelukkig gebleken combinatie aula-schouwburg, leidden tot plannen voor een geheel nieuw te bouwen theater in het centrum van Zaandam.

Op 11 december 1998 werd dit theater aan de Nicolaasstraat 3, onder de naam Zaantheater feestelijk geopend door Hare Majesteit Koningin Beatrix.