In de jaren 1996-1998 werd in opdracht van de gemeente Zaanstad aan de Nicolaasstraat 3 in Zaandam het Zaantheater gebouwd. Ontwerpers waren de architecten Wim Wester, Paul Carree en Jan Zijlstra. De opening op 11 december 1998 was in handen van oud-Zaandammer en cabaretier Freek de Jonge. Het Zaantheater nam de theaterfunctie van de in 1970 geopende Speeldoos over die niet meer aan de geldende kwaliteitseisen voldeed.

Het theater telt twee zalen: de Koninklijke Ahold Zaal voorzien van 879 stoelen, balkon en orkestbak, alsook de Forbo Flooring Zaal die plaats biedt aan 230 toeschouwers. De opening van het lijsttoneel van de Ahold Zaal is 20 meter breed en 13 meter hoog. Het toneel is 22,80 meter breed, 15 meter diep en 22,26 meter hoog. Het toneel in de kleine zaal heeft een variabel oppervlak van 70m2. De programmering bestaat onder andere uit cabaret, show, muziek, musical, klassiek, muziektheater en jeugdvoorstellingen.

De Verkadefoyer kent een glazen wand, waardoor het publiek een fraai uitzicht heeft over de Zaan. Bezoekers van de bovenste verdieping hebben zicht op de lager gelegen foyers en de hal.

In 2013 werd het theater uitgeroepen tot Theater van het jaar, een onderscheiding van de Vereniging van de Vrije Theater Producenten, VVTP.

Angelique Finkers (1969) werd per 1 januari 2016 de nieuwe directeur van het Zaantheater. Zij volgde Piet de Koning op, die met pensioen ging. De Koning is 27 jaar werkzaam geweest als directeur van het Zaantheater en De Speeldoos.

Finkers verlaat hiermee haar functie als directeur van haar eigen impresariaat, Finkers Theaterbureau dat zal blijven bestaan, maar verder gaat onder de naam Theaterbureau De Mannen m/v.

September 2017 is het Zaantheater inwendig gerenoveerd. Zowel op de begane grond als op het balkon zijn de zitplaatsen vervangen. Door het Westzaanse Zuiver zijn stoelen ontworpen waarbij tien centimeter extra beenruimte ter beschikking staat. De foyer en het theaterrestaurant de Muze zijn 'warmer en gezelliger’ aangekleed terwijl het theatercafé binnen de foyer is geplaatst. Het theater is van een grijze Forbo-vloer met een houtmotief voorzien. Drie kleinere uitdeelpunten vervangen de centrale bar.