In de economie dat deel der productie dat, in tegenstelling tot die in fabrieken, zonder tussenpersonen tot stand komt. Er is een onmiddellijke verhouding tussen producent en consument; kenmerkend is dat de ambachtsman het product geheel vervaardigt of tenminste voor een groot deel. Terwijl vroeger een aanzienlijk deel van de productie ambachtelijk werd vervaardigd, is de taak van de ambachtsman sinds de 19e eeuw steeds meer door de industrie overgenomen.

In dit proces heeft de Zaanstreek, als een der eerste industriegebieden, sinds het begin van de 17e eeuw een rol gespeeld; denk in dit verband aan de talrijke industriemolens. Van de specifieke Zaanse ambachten is weinig bewaard gebleven. Er zijn nog twee molenmakerijen. Andere ambachten zoals de kopergieterij ten behoeve van de witpapiermolens, zijn verdwenen. De zevenmakerij is geïndustrialiseerd, de harenmakerij wordt nog in een enkele oliemolen bedreven. Ondanks voortgaande industrialisatie is het ambacht evenwel niet geheel uit de samenleving verdrongen.

Zolang er behoefte bestaat aan producten met een min of meer persoonlijk stempel, zal er ook ambachtelijke productie blijven bestaan. In deze zin heeft het ambacht nog een sociale en culturele betekenis. De zelfstandigheid van de ambachtsman, alsook de aan zijn werk toegekende persoonlijke, soms kunstzinnige, vorm bleef voldoende boeiend, zodat de kleinschalige ambachtelijke productie niet geheel verdween. Door beurzen en tentoonstellingen, tegenwoordig vooral aanwezig op folkloristische markten, worden de soms zeer oude ambachten in de publieke belangstelling gehouden. Op de Zaanse Schans worden ten onrechte kaas- en klompenmakerij alsmede tingieterij als specifiek-Zaanse ambachten gedemonstreerd. De ambachtelijke Molenmakerij, vroeger door een aantal bedrijven uitgeoefend, wordt in 2017 door twee ondernemingen voortgezet, de Windmolenmakerij Saendijck bv aan de Lagedijk 122 te Zaandijk en Bart Nieuwenhuijs Restauratiebedrijf.

Zie ook: Economische geschiedenis 3.10.5.