Dit is een oude revisie van het document!


Slavomir Miletić. Foto Jan Lapère

Joegoslavië, 3 april 1930

Beeldhouwer, wiens beeld De Houtwerker regelmatig grote beroering in de Zaanstreek veroorzaakte. Ondanks steun van vele kanten weigerde de gemeente Zaandam en later Zaanstad het beeld op de Beatrixbrug te plaatsen. Het beeld mocht van Zaanstad wel elders in de gemeente geplaatst worden. Een moeilijke opgave voor Stichting De Houtwerker. Pas op 20 juni 2004 werd De Houtwerker, eindelijk uitgevoerd in brons, onthuld. Het beeld staat aan de Houthavenkade in Zaandam en kijkt uit over de Zaan.

Eind 1962 kwamen dagelijks drie Joegoslaven uit Amsterdam per trein naar Koog, om te werken in de puddingfabriek van Honig. Onder hen bevond zich de veel geprezen, maar weinig verkopende beeldhouwer Slavomir Miletić. Door een journalist van zijn aanwezigheid op de hoogte gesteld, gaven zowel Honig als de gemeente Zaandam de kunstenaar de opdracht tot het vervaardigen van een beeld.

Honig wilde een beeld in de tuin voor het kantoor. Zaandam verstrekte de opdracht voor een vier meter hoog beeld van een Zaanse bootwerker, dat op de Beatrixbrug geplaatst zou worden. Het beeld voor Honig, De Zaanse Werker, kwam snel gereed en werd geplaatst. Het beeld voor Zaandam, De Houtwerker, zou tot tragikomische verwikkelingen leiden. Miletić verhuisde naar Zaandam en kreeg als atelier een loods bij de gasfabriek tot zijn beschikking.

Miletić volgde zijn opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten te Belgrado. Hier won hij in 1959 een studiebeurs om aan de Académie des Beaux-Arts de l'Institut de France te gaan studeren tot 1962.

Houtwerker

Daar werkte hij aan een kleimodel van De Houtwerker. Op 18 mei 1963, toen het model bijna gereed was, deelde gemeente-architect Bakker Miletić mee dat het beeld was afgekeurd. Een anonieme commissie van deskundigen was tot het oordeel gekomen dat de artistieke kwaliteit van het beeld volkomen waardeloos was. Miletić kon wel stoppen. De woedende kunstenaar deed dat echter niet. Het kleimodel maakte hij af en vervolgens maakte hij buiten de loods een gipsen model van De Houtwerker. Kort voor de onthulling stortte dit door regenwater verzwakte beeld echter in.

Het Zaanse publiek had zich inmiddels massaal achter de kunstenaar geschaard. Bruggen werden met leuzen beschilderd, er werden demonstraties gehouden en tientallen ingezonden brieven geschreven en van de verantwoordelijke wethouder Hille werd het aftreden geëist. Een tentoonstelling met werk van de Joegoslaaf trok 12.000 bezoekers. Ook landelijk trok De Houtwerker-affaire ruime aandacht. Miletić maakte een tweede gipsen Houtwerker. Hij voorzag in zijn onderhoud door de verkoop van kleine Houtwerkers en afgietsels van een buste van de vermoorde Amerikaanse president John F. Kennedy.

Tweede commissie

Slavomir Miletić viert de onthulling van De Houtwerker op 20 juni 2004. Foto Jan Lapère

Een tweede commissie keurde het beeld om technische en artistieke redenen opnieuw af. Naderhand werd bekend dat verscheidene nationaal vooraanstaande kunstkenners hadden geweigerd zitting in de commissie te nemen, omdat zij de indruk hadden dat zij werden uitgenodigd om het beeld af te keuren. De gemeente Zaandam verwijderde het beeld, maar deed dat zo ruw dat het vernield werd.

De mallen van het beeld waren bewaard en Miletić maakte voor de derde keer De Houtwerker, nu van beton. Hij deed dat op Amsterdamse grond. Jarenlang stond De Houtwerker aan het Noordzeekanaal, op de plaats waar later de Coentunnel zou komen. Later verhuisde het beeld naar het Haarlemmerplein en tenslotte naar het Waterlooplein. De gemeente Zaandam zette pas in maart 1969 een streep onder het politieke gekrakeel over het beeld.

In de tweede helft van de jaren tachtig probeerde een groep jonge Zaankanters, allen te jong om bij de acties in de jaren zestig betrokken te zijn geweest, het beeld alsnog op de Beatrixbrug geplaatst te krijgen. B en W van Zaanstad reageerden afwijzend, op grond van een initiatiefvoorstel besloot de gemeenteraad van Zaanstad echter dat het beeld wel mocht komen. Zij het niet op de Beatrixbrug.

Stichting De Houtwerker stelde een aantal andere locaties voor, Eiland Voorzaan of het Prins Bernhardplein, die door B en W werden afgewezen. Stichting De Houtwerker bleek lange tijd niet in staat de benodigde middelen voor verplaatsing van het beeld naar Zaandam te vergaren. Het beeld, een eerbetoon aan de Zaanse arbeiders, leek definitief in Amsterdam te moeten blijven. Op het Waterlooplein werd De Houtwerker al snel trefpunt voor junks en zwervers die zich bij het beeld onledig hielden met de verkoop van gestolen fietsen. Na aanhoudende klachten van de standwerkers werd het beeld na ruim 20 jaar in en om het Waterlooplein te hebben gestaan in 1992 opgeslagen op het gemeentelijk terrein aan de Wenckebachweg.

Een raadslid in Zaanstad deed in 1994 een laatste poging het object de plek te geven die het volgens hem verdiende. Daarop haalde een transportondernemer De Houtwerker weer naar Zaanstad en zette het op zijn terrein. In het zicht, opdat de Houtwerker weer zou gaan leven voor de Zaanse bevolking. In het kader van de tentoonstelling Hout, Hout en nog eens Hout, werd De Houtwerker in 2002 tijdelijk voor het Zaans Museum, naast de Zaanse Schans, geplaatst. Het betonnen exemplaar staat bij het Kunstencentrum aan de Vincent van Goghweg in Zaandam. En in 2004 komt De Houtwerker, eindelijk uitgevoerd in brons, aan de Houthavenkade te staan.

De Zaanse Werker is in de jaren tachtig op onbekende wijze verdwenen. Het vermoeden bestaat dat het beeld tijdens verplaatsing is gebroken en op een vuilnisbelt is beland. In de Zaanstreek staan naast De Houtwerker nog twee beelden van Miletić. In Koog, op de hoek Breestraat-Verzetstraat staat het beeld Pourquoi. In Westzaan staat sinds 1985 een borstbeeld van de kunstschilder Willem Jansen.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/miletic.1498694058.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/06 17:35
  • (Externe bewerking)