Al in de 17e eeuw kwamen tuinhuizen in de Zaanstreek voor. Op een tekening van Cornelis Pronk uit 1728 staat zo'n bouwwerkje, zuidelijk van de Zaandijker kerk. Volgens een bestek van het predikantenhuis te Westzaan uit 1733 moest het bestaande tuinhuis naar het achtererf worden verplaatst. Adriaan Loosjes, Adriaan vermeldde in 1794 dat de Lusthuizen, hier meestal Lugthuyzen geheten, aan de Zaan en elders de Tuinhuizen, getuigen van de spraakzaame zomeravonden in dat en andere jaarseizoenen, in gul onthaal gesleten.' De tuinhuizen werden niet alleen voor ontspanning gebruikt, maar bezaten ook ruimten die als berging en als schuur dienst deden. Er zijn tamelijk veel van dergelijke luchttuinhuizen geweest, onder andere nog aanwezig bij Zuiderhoofdstraat 65 in Krommenie. De theekoepels op de Zaanerven dienden feitelijk ook als tuinhuis. Een curieus bouwsel was het voormalige tuinhuis van de familie Honig in Koog. Het stond in de nabijheid van molen Het Pink en had een dak in de vorm van dat van een Chinese pagode. Verreweg de meeste tuinhuizen zijn verdwenen. Bij de plannen voor renovatie van de Beeldentuin te Zaandijk is echter voorzien in de plaatsing van een historiserend te bouwen tuinhuis.